Ngày 1/4/2019, MV của Masew và B-Ray - hai rapper của Việt Nam được đăng tải trên YouTube - đánh dấu sự mở màn chiến dịch truyền thông “Tiki đi cùng sao Việt” của sàn thương mại điện tử này.

Với sự đón nhận của khán giả, MV nhanh chóng lọt top 1 Youtube Trending. Sau chiến thắng đầu vang dội, Tiki tiếp tục dồn lực đầu tư cho loạt MV của các ca sĩ đình đám lúc bấy giờ như Đức Phúc, Chipu, Min và K-ICM ft. Jack.

Từ những sản phẩm âm nhạc có sức viral (lan truyền) này, độ nhận diện thương hiệu Tiki được phủ sóng rộng khắp, đặc biệt tới giới trẻ. Đây là một chiến lược “đốt tiền” rất khác so với đối thủ của họ khi đó là Lazada và Shopee - vốn tập trung vào khuyến mãi sâu để hút người dùng.

Thời điểm đó, Tiki và Lazada là hai cái tên chia nhau thống trị thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Báo cáo do Q&Me công bố cho thấy năm 2018, thị phần Tiki gần như tương đương với Lazada (17% và 20%). Trong khi đó Shopee mới chỉ vào Việt Nam từ tháng 8/2016 và chưa tạo được nhiều dấu ấn, TikTok Shop chưa xuất hiện.

Mất ánh hào quang

Cuộc đua “đốt tiền” trong nền kinh tế số bao giờ cũng cần trường vốn. Sau cùng, Tiki không thể cạnh tranh lại về tiềm lực tài chính với những “ông lớn” ngoại như Lazada hay Shopee - vốn được hậu thuẫn bởi Alibaba (Trung Quốc) và Sea (Singapore). Tính đến cuối năm ngoái, thị phần thương mại điện tử của Tiki thu hẹp còn chưa tới 1%, không đáng kể nếu so với Shopee (64%), TikTok Shop (29%) hay Lazada (6%), theo Metric.

Tiki được thành lập năm 2010 bởi ông Trần Ngọc Thái Sơn - một gương mặt quen thuộc trong giới khởi nghiệp Việt Nam. Ông sáng lập Tiki với cảm hứng từ nền tảng bán sách nổi tiếng Amazon của Jeff Bezos. Tiki là viết tắt của cụm từ "tìm kiếm và tiết kiệm”.

Những năm sau đó, từ nền tảng chuyên bán sách, Tiki mở rộng ra các ngành hàng khác từ đồ điện tử, mỹ phẩm, hàng tiêu dùng và trở thành một sàn thương mại điện tử hoàn chỉnh. Tới năm 2016, VNG của ông Lê Hồng Minh quyết định mua gần 4 triệu cổ phiếu, tương đương 38% cổ phần của Tiki. Thương vụ này hoàn tất vào tháng 2/2016 và Tiki bắt đầu được ghi nhận là một công ty liên kết của VNG.

Tuy nhiên, chỉ 3 năm sau, tới quý II/2019, khoản đầu tư hơn 506 tỷ đồng của VNG vào Tiki đã “bốc hơi” hết. Báo cáo tài chính bán niên soát xét năm 2019 của VNG cho biết công ty này đã lỗ lũy kế hết phần vốn đầu tư vào Tiki.

VNG cũng không tiếp tục tham gia vào các đợt tăng vốn của Tiki diễn ra trước đó. Điều này khiến tỷ lệ sở hữu của VNG tại Tiki giảm xuống còn 24,6% năm 2019. Tới tháng 3/2021, VNG giảm tỷ lệ nắm giữ tại Tiki xuống 20,18%. Trong báo cáo của VNG, giá trị đầu tư của họ vào Tiki Global đã về 0 tính đến cuối năm 2022.

Tới 28/10/2024, tập đoàn do ông Lê Hồng Minh sáng lập chính thức miễn nhiệm hai đại diện của mình tại Ban Giám đốc Tiki Global, đánh dấu việc chấm dứt vai trò quản lý của VNG tại công ty thương mại điện tử mà họ từng đặt nhiều kỳ vọng.

Cổ đông ngoại hiện diện

Sau khi VNG dừng đầu tư, để tiếp tục đua đường dài với các “ông lớn”, Tiki liên tục huy động vốn từ bên ngoài. 

Năm 2020, Tiki tăng vốn điều lệ từ 190,9 tỷ đồng lên hơn 208,31 tỷ đồng qua đó cũng hé lộ cơ cấu cổ đông ngoại của sàn này. Theo đó, nguồn vốn tăng thêm chủ yếu đến từ dòng vốn nước ngoài. Tỷ lệ sở hữu của các cổ đông ngoại tại Tiki tăng từ 49,7% lên 54,5%.

Theo dữ liệu từ chuyên trang theo dõi startup Crunchbase, tính đến ngày 2/5/2022, Tiki đã trải qua tổng cộng 10 vòng gọi vốn, huy động thành công 470,5 triệu USD. Trong đó, vòng có số lượng nhà đầu tư tham gia đông đảo nhất là vòng gọi vốn Series E vào tháng 10/2021, với 6 nhà đầu tư tham gia và huy động 258 triệu USD.

Một số tên tuổi từng rót vốn cho sàn thương mại điện tử này có thể kể tới như UBS, Yuanta Investment, Mirae Asset-Naver Asia Growth Fund, Nextrans, Northstar Group, STIC Investment,….

Vào thời điểm tháng 10/2021, sau vòng gọi vốn Series E, định giá của Tiki từng đạt mức 832 triệu USD, tiệm cận trạng thái “kỳ lân” (các startup có giá trị từ 1 tỷ USD trở lên).

Tuy nhiên, kể từ đó đến nay, Tiki không ghi nhận thêm khoản đầu tư chính thức nào.

Biến động nhân sự

Tiki bắt đầu lao dốc rõ rệt từ năm 2022 - thời điểm TikTok Shop chính thức bước chân vào Việt Nam và sàn Việt không còn đủ sức hấp dẫn với các nhà đầu tư ngoại. Tới quý I/2023, họ chính thức bị TikTok Shop đánh bại đẩy lùi thị phần xuống thứ 4 thị trường, còn khoảng 2,2%, theo Metric. Con số này ở Shopee là 63,1%, Lazada 19,1% và TikTok Shop là 15,5%.

Tháng 7 cùng năm, xuất hiện thông tin nhà sáng lập Trần Ngọc Thái Sơn đệ đơn từ nhiệm vị trí CEO kiêm Chủ tịch Tiki, theo nguồn tin thân cận từ DealStreetAsia. Tháng 8, Tiki công bố bổ nhiệm hai lãnh đạo mới gồm CEO Richard Triều Phạm và bà Vũ Thị Nhật Linh - Tổng Giám đốc TikiNow Logistics (TNSL).

Ông Richard tham gia Tiki với vai trò Giám đốc Tài chính từ năm 2019. Ông đồng thời là người dẫn dắt Tiki cho đợt gọi vốn series E thành công trong năm 2021 kể trên. Trong khi bà Linh tham gia Tiki từ năm 2015, trải qua nhiều vị trí điều hành quan trọng.

Theo cập nhật mới nhất tháng 7/2024, ông Trần Ngọc Thái Sơn vẫn giữ vai trò Chủ tịch kiêm Đại diện pháp luật của TNHH TI KI (đơn vị chủ quản nền tảng Tiki). Vốn điều lệ của TNHH TI KI là 5.916,3 tỷ đồng - 100% vốn nước ngoài, ông Sơn được uỷ quyền nắm giữ.

Ông Sơn cũng là Đại diện pháp luật của Tiki Global - một pháp nhân được thành lập tháng 5/2021 tại Singapore. Tiki Global là chủ sở hữu TNHH TI KI đang hoạt động tại Việt Nam.

Dữ liệu mới nhất từ DealStreetAsia cho thấy VNG vẫn đang là cổ đông lớn nhất của Tiki Global - nắm 21,9% cổ phần. Đứng thứ hai là JD.com - một sàn thương mại điện tử Trung Quốc với 19,7% cổ phần. Tiếp theo là Shinhan Bank (11,7%), Ubiquitous Traders (10,7%), AIA (10,7%), UBS (7,2%),… 

Báo cáo tài chính của Tiki Global và các công ty con gửi đến Cơ quan Quản lý Kế toán và Doanh nghiệp Singapore (ACRA) cho thấy công ty này ghi nhận lỗ ròng 82,85 triệu USD trong năm tài chính kết thúc ngày 31/3/2023. Con số này giảm 30% so với năm trước, nhưng vẫn cao hơn mức 71,3 triệu USD của năm 2021.

Kế hoạch cho sự trở lại?

Giải thích cho việc “biến mất” trên truyền thông cũng như cạnh tranh thị phần, tháng 6/2024 trong một bài đăng trên blog doanh nghiệp, Tiki cho biết thời gian qua họ ở trạng thái “tĩnh chứ không lặng” - khác biệt hoàn toàn so với “lặn mất tăm”.

“Chúng tôi không e ngại khi nhìn các đối thủ vượt lên. Tiki cần khoảng tĩnh để củng cố các thế mạnh hiện hữu, hoàn thiện từ công nghệ đến con người nhằm mang đến giá trị bền vững cho khách hàng, đối tác”, phía Tiki viết.

Sàn thương mại điện tử này cho hay, năm qua họ tập trung nâng cấp hệ thống và quy trình hoạt động. Áp dụng quy trình kiểm duyệt gắt gao, cam kết 100% sản phẩm đều là chính hãng. Sàng lọc nhà bán và đối tác thương hiệu.

Công ty cung cũng xác định AI là hạng mục đầu tư quan trọng. Họ nâng cấp hệ thống, tận dụng AI để tăng tốc độ xử lý đơn hàng. Ngoài ra là nâng cấp chính sách đổi trả miễn phí trong 30 ngày, giao hàng 2 tiếng,…

Dù vậy, Tiki lại bỏ lỡ cuộc đua “Shoppertainment” (Mua sắm giải trí) mà những đối thủ TikTok Shop, Shopee đẩy mạnh thời gian qua. Bất chấp việc họ là người khởi xướng marketing bằng cách kết hợp với những tên tuổi lớn trong ngành giải trí từ 2019 nhưng đến nay lại là kẻ đi sau trong xu hướng kết hợp các KOL, KOC để thu hút người dùng.

Tiki cũng từng có cơ hội hợp nhất với Sendo vào năm 2020 để cạnh tranh tốt hơn với Shopee và Lazada. Nhưng thương vụ này cũng không thành vì các cổ đông không đạt được thoả thuận, theo DealStreetAsia.

Năm 2021, trả lời Bloomberg, ông Sơn nói muốn đưa Tiki IPO tại Mỹ vào năm 2025. Ông Sơn tin rằng việc niêm yết trên sàn Mỹ thành công của Tiki sẽ mở đường cho dòng vốn đầu tư nước ngoài. Đợt IPO của Tiki có thể được thực hiện thông qua sáp nhập với một công ty thâu tóm, sáp nhập chuyên dụng (SPAC). Tuy nhiên, theo ông Sơn, kế hoạch cuối cùng vẫn chưa được chốt.

Hiện nay hệ sinh thái của Tiki bao gồm: TNHH Tiki - vận hành sàn thương mại điện tử, TikiNOW Smart Logistics - cung cấp các dịch vụ logistics và TNHH MTV Thương mại Tiki - bán hàng hóa, dịch vụ trên sàn thương mại điện tử.