Tại dự thảo Tờ trình chính sách của Luật Đầu tư (thay thế), Bộ Tài chính đề xuất bãi bỏ thủ tục đầu tư ra nước ngoài, chuyển sang phương thức quản lý ngoại hối.

Cụ thể, Bộ Tài chính đề xuất bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài thuộc thẩm quyền của Quốc hội và của Thủ tướng, thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài thuộc thẩm quyền của Bộ Tài chính. 

Theo đó, nhà đầu tư chỉ cần làm thủ tục đăng ký với Ngân hàng Nhà nước sau khi đã có hồ sơ chấp thuận đầu tư từ nước tiếp nhận, bao gồm: giấy phép đầu tư, chứng nhận thành lập doanh nghiệp, hợp đồng góp vốn, mua cổ phần...

Bộ Tài chính cho rằng giải pháp này sẽ giúp việc quản lý hoạt động đầu tư ra nước ngoài sẽ đúng thực chất hơn. Đặc biệt khi nhà đầu tư đăng ký với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, nhà đầu tư đã có tài liệu chấp thuận đầu tư của nước ngoài như giấy phép đầu tư, giấy chứng nhận thành lập doanh nghiệp, hợp đồng góp vốn, mua cổ phần vào công ty nước ngoài... 

Đồng thời, việc bãi bỏ các thủ tục trên sẽ giúp cắt giảm rất nhiều thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian, chi phí cho nhà đầu tư, góp phần thúc đẩy và gia tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam, tạo điều kiện cho nhà đầu tư tiếp cận nhanh hơn cơ hội đầu tư ở nước ngoài, góp phần mở rộng thị trường, phát triển vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất trong nước.

Ngoài ra, đối với công tác quản lý ngoại hối, Ngân hàng Nhà nước sẽ nhanh chóng thống kê và kiểm tra được tình hình thực hiện vốn đầu tư và tình hình chuyền tiền về nước thông qua hệ thống ngân hàng để có đánh giá và điều chỉnh kịp thời khi có ảnh hưởng đối với cán cân thanh toán/dự trữ ngoại hối.

Đồng thời, hệ thống ngân hàng có công cụ xử lý kịp thời đối với các trường hợp không tuân thủ quy định về chế độ báo cáo như tạm dừng cho phép chuyển tiền, phong tỏa tài khoàn vốn đầu tư trong trường hợp khẩn cấp...

Một lý do khác được Bộ Tài chính nêu tại dự thảo là việc Luật Đầu tư hiện hành đang quy định phạm vi quản lý của cơ quan cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài khá rộng, bao quát toàn bộ hoạt động đầu tư ở nước ngoài, gồm mục tiêu, quy mô, địa điểm, phạm vi hoạt động, tổng vốn đầu tư...

Theo Bộ Tài chính, những quy định trên không rõ ràng về mục tiêu quản lý nhà nước (quản lý nguồn vốn chuyển ra nước ngoài hay toản bộ hoạt động của dự án), đồng thời cũng không khả thi bởi các hoạt động đầu tư ở nước ngoài phải tuân thủ pháp luật của nước tiếp nhận đầu tư.

Việc giao Ngân hàng Nhà nước quản lý hoạt động đầu tư trực tiếp ra nước ngoài được Bộ Tài chính đánh giá là phù hợp để nắm bắt tổng thể nguồn vốn của Việt Nam đầu tư ra nước ngoài. Ngoài ra, Bộ Tài chính nhận định việc Ngân hàng Nhà nước xác nhận các hoạt động chuyển vốn ra nước ngoài để đầu tư cũng sẽ hỗ trợ công tác phòng chống rửa tiền được thuận lợi và hiệu quả hơn.

Bộ Tài chính cho biết hiện nay, việc doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài đang trở thành xu hướng phổ biến, mang lại nhiều lợi ích như mở rộng thị trường, tăng doanh thu,giảm chi phí, tăng hiệu quả sản xuất - kinh doanh, tiếp cận công nghệ và nâng cao năng lực quản trị. Tuy nhiên, các thủ tục hiện hành đã phát sinh một số bất cập.

Cụ thể, theo quy định hiện hành, nhà đầu tư muốn đưa vốn ra nước ngoài phải thực hiện nhiều bước xin cấp phép. Bộ Tài chính nhận định cách làm này chưa hợp lý, vì phần lớn là vốn tư nhân, dự án phải tuân thủ luật nước sở tại, trong khi pháp luật Việt Nam chưa phân định rõ nội dung thuộc thẩm quyền điều chỉnh trong nước và nước tiếp nhận đầu tư.

Bên cạnh đó, việc tập trung xét duyệt dự án trước khi cho phép chuyển vốn khó ràng buộc trách nhiệm nhà đầu tư sau khi tiền đã ra nước ngoài. Trên thực tế, mục tiêu chính của nhà đầu tư là được thực hiện giao dịch chuyển tiền ra nước ngoài để triển khai kinh doanh. Việc tiếp tục duy trì các thủ tục rườm rà có thể làm cản trở, hạn chế việc nắm bắt cơ hội của các nhà đầu tư.

Bộ Tài chính cũng dẫn kinh nghiệm quốc tế cho thấy phần lớn các nước chỉ kiểm soát dòng tiền ra nước ngoài để thực hiện hoạt động đầu tư và có chính sách cấm hoặc hạn chế chuyển tiền ra nước ngoài trong một số trường hợp nhất định để đảm bảo cân đối vĩ mô cũng như tính hợp pháp của nguồn tiền, mà không quản lý toàn bộ hoạt động đầu tư ở nước ngoài bởi những hoạt động này được thực hiện tại nước tiếp nhận đầu tư và phải tuân thủ pháp luật của nước đó. 

Hiện chỉ còn Việt Nam, Lào và Indonesia duy trì cơ chế cấp phép cho hoạt động này. Trung Quốc vẫn cấp phép nhưng đã nới lỏng, chỉ quản lý các dự án lớn hoặc thuộc một số lĩnh vực. Các quốc gia khác đã chuyển sang cơ chế yêu cầu nhà đầu tư kê khai và đăng ký vốn với hệ thống ngân hàng.

Theo báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, trong 7 tháng đầu năm nay, tổng vốn đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài đạt 528,5 triệu USD, gấp 3,5 lần so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, có 105 dự án được cấp mới với tổng số vốn là 398,9 triệu USD, gấp 3,2 lần so với cùng kỳ và có 20 lượt dự án điều chỉnh vốn với số vốn điều chỉnh tăng 129,6 triệu USD, gấp 4,5 lần cùng kỳ.