Theo luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành, biểu thuế luỹ tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công gồm 7 bậc thuế: 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 30% và 35%.

Tại hồ sơ thẩm định dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) gửi Bộ Tư pháp mới đây, Bộ Tài chính cho biết qua rà soát cơ cấu biểu thuế hiện nay, nghiên cứu xu hướng cải thiện về mức sống dân cư trong thời gian tới cũng như kinh nghiệm quốc tế, có thể nghiên cứu để cắt giảm số bậc thuế từ 7 bậc hiện nay xuống mức phù hợp, đồng thời xem xét nới rộng khoảng cách thu nhập trong các bậc thuế.

Theo Bộ Tài chính, việc đơn giản hoá, giảm bậc thuế nhằm thuận lợi trong kê khai, nộp thuế của người nộp thuế.

Trước đó, tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất hai phương án sửa đổi biểu thuế. Trong đó, cả hai phương án đều sửa đổi biểu thuế thu nhập cá nhân luỹ tiến từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, mức thuế suất cao nhất là 35%.

Phân tích rõ hơn về hai phương án đề xuất, Bộ Tài chính cho hay với phương án 1, cá nhân có thu nhập tính thuế đang ở bậc 1 sẽ không bị ảnh hưởng, nhưng với việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thì cá nhân đang có thu nhập ở bậc 1 sẽ được giảm thuế. Các cá nhân đang nộp thuế từ bậc 2 trở lên cũng được giảm thuế so với hiện nay.

Ví dụ, cá nhân có thu nhập tính thuế 10 triệu đồng/tháng sẽ được giảm 250.000 đồng/tháng; cá nhân có thu nhập tính thuế 30 triệu đồng/tháng sẽ được giảm 850.000 đồng/tháng; cá nhân có thu nhập tính thuế 40 triệu đồng/tháng sẽ được giảm 750.000 đồng/tháng; cá nhân có thu nhập tính thuế 80 triệu đồng/tháng sẽ được giảm 650.000 đồng/tháng...

Đối với phương án 2, cơ bản mọi cá nhân có thu nhập tính thuế từ 50 triệu đồng/tháng trở xuống sẽ được giảm thuế tương đương phương án 1. Đối với cá nhân có thu nhập tính thuế trên 50 triệu đồng/tháng thì mức độ giảm sẽ nhiều hơn phương án 1.

Theo cơ quan soạn thảo, qua quá trình lấy ý kiến, đa số đều đề nghị thực hiện theo phương án 2, cũng có ý kiến đề xuất giãn các mức thu nhập trong từng bậc thuế cao hơn nữa, hạ mức thuế suất trong từng bậc, hạ mức thuế suất cao nhất từ 35% xuống mức thấp hơn, còn 30% hoặc 25%...

Về các ý kiến này, Bộ Tài chính cho hay một số nước trong khu vực vẫn đang quy định mức thuế suất ở bậc thuế cao nhất ở mức 35% như Thái Lan, Indonesia, Philippines, thậm chí ở mức cao hon 45% như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ.

Cơ quan soạn thảo cho rằng việc điều chinh thuế suất theo hai phương án trên, đồng thời với việc điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh, bổ sung thêm các khoản giảm trừ khác như y tế, giáo dục... thì mức điều tiết thuế đã giảm, hỗ trợ cho người nộp thuế, đặc biệt với cá nhân có thu nhập ở mức trung bình, thấp sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Đối với cá nhân có thunhập ở mức cao hơn thì mức độ điều tiết thuế cũng giảm hơn so với hiện hành.

Chẳng hạn, cá nhân có một người phụ thuộc có thu nhập từ tiền lương, tiền công 20 triệu đồng/tháng, hiện nộp thuế thu nhập cá nhân 125.000 đồng/tháng, khi thực hiện giảm trừ gia cảnh và biểu thuế theo phương án 2 sẽ không phải nộp thuế.

Nếu thu nhập 25 triệu đồng/tháng thì số thuế phải nộp từ 448.000 đồng/tháng hiện hành giảm còn 34.000 đồng/tháng (giảm khoảng 92%); thu nhập 30 triệu đồng/tháng số thuế phải nộp giảm từ 968.000 đồng xuống còn 258.000 đồng/tháng (khoảng 73%)...

Ngoài ra, theo Báo cáo Khảo sát mức sống dân cư năm 2024 của Cục Thống kê, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam đạt 5,4 triệu đồng/tháng, trong khi nhóm 20% dân số có thu nhập cao nhất (nhóm 5) đạt bình quân 11,8 triệu đồng/tháng. Với mức giảm trừ cho người nộp thuế dự kiến là 15,5 triệu đồng/tháng, con số này cao gấp gần ba lần thu nhập bình quân và cao hơn mức bình quân của nhóm 20% có thu nhập cao nhất.

Bên cạnh đó, việc điều tiết thuế cũng hướng tới nhóm người có thu nhập trung bình cao. Cụ thể, mức thuế suất 5% ở bậc 1 áp dụng với thu nhập tính thuế từ 0 – 10 triệu đồng/tháng, tương đương với thu nhập từ tiền lương, tiền công của cá nhân có một người phụ thuộc từ 20 – 35 triệu đồng/tháng. Mức thuế suất 15% ở bậc 2 áp dụng đối với thu nhập tính thuế từ 10 – 30 triệu đồng/tháng, tương đương với thu nhập từ tiền lương, tiền công của cá nhân có 1 người phụ thuộc từ 35 – 56 triệu đồng/tháng....

Theo tính toán của Bộ Tài chính, điều chỉnh biểu thuế theo phương án 1, mức giảm thu ngân sách Nhà nước là 7.120 tỷ đồng và theo phương án 2, mức giảm thu là 8.740 tỷ đồng. Do vậy, Bộ Tài chính trình Chính phủ thực hiện theo phương án 2.

Chuyên gia kiến nghị áp dụng mức thuế suất tối đa 25%

Trước đó, trao đổi với chúng tôi, PGS.TS. Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng cần tính toán và cân nhắc lại các mức thu nhập chịu thuế. Đồng thời, ông cho rằng việc áp dụng thuế suất cao nhất 35% là chưa hợp lý, thay vào đó nên áp dụng mức tối đa 25%.

Ông Nghị lý giải hiện nay, thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức 20%, do vậy thuế thu nhập cá nhân 25% sẽ vừa tạo động lực, vừa phù hợp với bối cảnh Việt Nam là quốc gia có thu nhập chưa cao. Khi người dân đạt mức thu nhập cao, việc điều tiết ở mức 25% đã đủ hợp lý, còn các điều chỉnh bổ sung có thể nghiên cứu sau.

Về biểu thuế và các bậc thuế, PGS.TS. Phan Hữu Nghị đề xuất mức thuế suất khởi điểm giữ nguyên 5%, nhưng mức cao nhất chỉ dừng ở 25%, với biên độ dao động giữa các bậc là 5%. Cụ thể: bậc 1 từ 0 - 10 triệu đồng áp dụng thuế suất 5% (theo dự thảo); bậc 2 từ 10 - 30 triệu đồng áp dụng thuế suất 10%; bậc 3 từ 30 - 70 triệu đồng áp dụng thuế suất 15%; bậc 4 từ 70 - 150 triệu đồng áp dụng thuế suất 20% và trên 150 triệu đồng áp dụng thuế suất 25%.

Chuyên gia nhấn mạnh rằng việc xây dựng biểu thuế phải có căn cứ rõ ràng. Dẫn chứng từ phương án 2, ông cho biết biên độ thu nhập của các bậc là 10, 20, 30 và 40 triệu đồng, song thuế suất lại tăng từ 5% lên 15%, rồi từ 15% lên 25%, tức mức chênh lệch 10%. Trong khi đó, ở hai bậc cuối, biên độ chênh lệch chỉ còn 5%.

“Chúng ta cần phải lý giải rõ vì sao lại thiết kế như vậy, bởi xây dựng biểu thuế không thể chỉ dựa trên ý kiến chủ quan, mà phải có những căn cứ hợp lý”, ông nói.