Chính phủ vừa ban hành Nghị định chính thức xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Theo đó, các doanh nghiệp và ngân hàng có đủ năng lực sẽ được cấp phép sản xuất vàng miếng.
Cụ thể, doanh nghiệp muốn được cấp phép sản xuất vàng miếng phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, ngân hàng là 50.000 tỷ. Các đơn vị này phải trong danh sách đang được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp giấy phép kinh doanh mua, bán kim loại quý, không bị xử phạt hoặc đã khắc phục xong nếu vi phạm.
Hiện có 38 doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép kinh doanh mua, bán vàng miếng. Tuy nhiên, tính theo quy mô vốn điều lệ hiện hành, chỉ một số doanh nghiệp "đầu ngành" có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên như PNJ, DOJI, SJC.
Về phía ngân hàng, tính đến thời điểm hiện tại có 8 ngân hàngcó vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng gồm: Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank, VPBank, Techcombank, MB và ACB.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu (Ảnh: Báo Đầu tư)
Trước câu hỏi liệu ngân hàng thương mại đã sẵn sàng bước vào lĩnh vực sản xuất vàng miếng, chuyên gia Trí HiếuTS. Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn cầu, bày tỏ sự thận trọng. Ông cho rằng sản xuất và kinh doanh vàng không phải là nghiệp vụ truyền thống của ngân hàng thương mại - vốn chỉ gắn với tiền tệ.
“Vàng là một loại hàng hóa đặc thù, gần với tiền nhưng không phải là tiền. Ngân hàng thương mại là định chế tài chính gắn với tiền tệ, nên việc tham gia sản xuất vàng không phải chuyên môn cốt lõi của họ”, ông phân tích.
Tuy vậy, trong bối cảnh đặc thù của Việt Nam, việc NHNN cho phép một số ngân hàng tham gia thị trường vàng vẫn được coi là cần thiết. Theo ông, chỉ những ngân hàng quy mô lớn, có vốn mạnh và đủ năng lực chuyên môn mới có thể đảm đương vai trò này.
“Ngân hàng muốn tham gia cần đáp ứng điều kiện vốn chủ sở hữu tối thiểu, vốn điều lệ từ 50.000 tỷ đồng trở lên. Điều đó đồng nghĩa chỉ những ngân hàng lớn mới đủ khả năng tham gia, đặc biệt là 4 ngân hàng có vốn nhà nước chắc chắn sẽ góp mặt. Ngoài ra, một số ngân hàng tư nhân vốn lớn cũng có thể tham gia để khẳng định uy tín và vị thế”, ông nhấn mạnh.
Đánh giá về rủi ro, vị chuyên gia nhắc lại rằng cách đây khoảng 15 năm, ngân hàng thương mại từng tham gia mạnh mẽ vào thị trường vàng, bao gồm cả huy động và cho vay vàng. Tuy nhiên, các hoạt động này đã bị cấm. Hiện nay, dù được phép tham gia sản xuất, nhập khẩu và xuất khẩu vàng, ngân hàng vẫn không được huy động hay cho vay vàng.
“Đây là quy định hợp lý vì nếu cho vay vàng, ngân hàng sẽ đi lệch khỏi chức năng truyền thống, rơi vào thị trường hàng hóa với nhiều rủi ro khó kiểm soát”, ông nhận định.
Để hạn chế rủi ro, chuyên gia cho rằng các ngân hàng cần xây dựng quy chế quản trị riêng cho hoạt động vàng. Đây là lĩnh vực không nằm trong khung quản trị rủi ro Basel quốc tế, do vậy NHNN cần ban hành một bộ khung pháp lý làm nền tảng.
Song song, mỗi ngân hàng phải thành lập bộ phận chuyên môn về vàng, theo dõi sát diễn biến thị trường trong và ngoài nước để quản trị hiệu quả.
Bên cạnh đó, ông đề xuất Chính phủ xem xét thành lập một sàn giao dịch vàng quốc gia. Việc tập trung toàn bộ giao dịch vàng trong nước trên một sàn giao dịch sẽ giúp thị trường minh bạch hơn, tạo cơ sở tham chiếu cho các ngân hàng trong việc ra quyết định, đồng thời góp phần kiểm soát rủi ro hệ thống.
Chia sẻ với người viết, TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng việc đưa ra điều kiện cấp phép sản xuất vàng miếng đối với các tổ chức là cần thiết. Tuy nhiên, các nhà nhập khẩu vàng này vẫn cần hoạt động dưới sự giám sát và chỉ đạo của NHNN, có thể thông qua việc cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng mỗi năm. Việc này sẽ giúp NHNN kiểm soát được lượng vàng nhập khẩu và đảm bảo sự minh bạch trong hoạt động vàng miếng.
Chuyên gia cho biết trên thực tế tình trạng nguồn cung vàng trong nước hạn chế đã đẩy giá vàng lên cao, hình thành một “cơn sốt vàng” có thể coi là giả tạo.
Ông cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể bổ sung nguồn cung vàng từ nước ngoài, tuy nhiên hạn chế lớn nhất hiện nay nằm ở việc thiếu ngoại tệ để nhập khẩu, dự trữ ngoại hối hiện chỉ đang ở mức khoảng 80 tỷ USD.
Để cân bằng thị trường, vị chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chấp nhận sử dụng một phần dự trữ ngoại hối để mua vàng với khoảng 5 tỷ USD.
"Đồng thời, việc cho phép các doanh nghiệp kinh doanh vàng và ngân hàng thương mại tham gia nhập khẩu vàng theo hạn ngạch, dưới sự định hướng của NHNN, là một giải pháp hợp lý nhằm cân đối cung cầu", vị chuyên gia nhấn mạnh.
