Người Mỹ bình thường chưa bao giờ giao dịch cổ phiếu dễ dàng như bây giờ. Và trong suốt hai năm qua, mua bán cổ phiếu là hoạt động đầu tư hái ra bộn tiền cho họ.

Trên các nền tảng giao dịch từ Fidelity đến Robinhood đến Coinbase, hầu hết mọi tài sản đều ngập trong sắc xanh trong hai năm 2023 và 2024, Bloomberg chỉ ra.

Chỉ số S&P 500 bật tăng hơn 20% trong hai năm qua và các tài sản được nhà đầu tư nhỏ lẻ ưa chuộng như cổ phiếu Nvidia (+819%), Tesla (+228%) và Bitcoin (+467%) đều thăng hoa với lượng đòn bẩy cực cao.

Tuy nhiên, khi chính sách thương mại hỗn loạn của Tổng thống Donald Trump làm chao đảo các nhà đầu tư và giới lãnh đạo doanh nghiệp, chứng khoán Mỹ đã rơi vào tình trạng bán tháo mạnh.

Đà giảm gần đây khiến nhiều người băn khoăn liệu giá cổ phiếu có thể tiếp tục đi lên hay không. Chỉ số S&P 500 đã chính thức bước vào vùng điều chỉnh vào ngày 13/3 sau khi giảm 10,1% so với đỉnh lịch sử.

Ông Trump từng sử dụng thị trường chứng khoán như một phép thử cho độ thành công của nhiệm kỳ đầu tiên và tận hưởng đà tăng mạnh mẽ sau chiến thắng bầu cử vào tháng 11 năm ngoái.

Song, sự thay đổi tâm lý đột ngột - từ lạc quan về nền kinh tế sang bi quan hơn - đang khiến các nhà đầu tư lo lắng. Giờ đây, họ phải cố gắng xác định xem thị trường sẽ đi về đâu.

Một câu hỏi lớn đặt ra là, vào thời điểm mà mọi người đều dễ dàng nhìn thấy những biến động trong giá tài sản, liệu một đợt bán tháo trên thị trường có kéo nền kinh tế lao dốc cùng hay không.

Câu hỏi này đặc biệt quan trọng khi xét đến những người Mỹ có thu nhập cao - tức những cá nhân sở hữu cổ phiếu nhưng không hoàn toàn miễn nhiễm với các cú sốc của thị trường. Và đặc biệt hơn, họ chính là những người đã thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng trong những năm gần đây.

“Hiệu ứng của cải đã giúp ích rất nhiều cho người tiêu dùng Mỹ”, ông Steve Sosnick, chiến lược gia trưởng tại công ty môi giới Interactive Brokers, nhấn mạnh. “Họ đầu tư vào thị trường, gặt hái lợi nhuận và điều đó ảnh hưởng đến chi tiêu cũng như tâm trạng của họ”.

Theo Bloomberg, người ta thường cho rằng Phố Main và Phố Wall là hai nơi khác nhau, rằng đà tăng hoặc giảm của cổ phiếu không thể thúc đẩy nền kinh tế nói chung.

Nhưng số lượng nhà đầu tư dễ dàng thu được lợi nhuận đã tăng vọt trong những năm qua, đặc biệt là sau khi lượng lớn nhà giao dịch nhỏ lẻ gia nhập thị trường trong thời đại dịch.

Đơn cử, tổng số tài khoản tại Interactive Brokers đã tăng gấp ba lần từ cuối năm 2020 đến cuối năm ngoái và các tài khoản môi giới đang hoạt động tại Charles Schwab cũng nhảy vọt 23% trong cùng giai đoạn.

Tương tự, Fidelity Investments đã chứng kiến tổng số tài khoản nhà đầu tư nhỏ lẻ tăng từ 31,5 triệu vào cuối năm 2023 lên 36 triệu vào cuối năm ngoái, tương đương mức tăng hơn 14%.

Khi nhu cầu giao dịch gia tăng và các tài sản như tiền ảo cho phép mua bán 24/7, một số sàn chứng khoán lớn nhất nước Mỹ cũng không ngồi yên. Tuần trước, Nasdaq đã công bố kế hoạch giao dịch 24 giờ, sau các đề xuất tương tự từ Cboe Global Markets và sàn giao dịch chứng khoán New York.

“Con nai đứng trước đèn pha”

Những người sở hữu cổ phiếu có xu hướng giàu có hơn và chính những người này đã thúc đẩy nền kinh tế cũng như lợi nhuận doanh nghiệp Mỹ trong những năm gần đây.

Họ tiếp tục mua xe hơi, đi nghỉ mát, xem concert của Taylor Swift và ăn tối bên ngoài ngay cả khi lạm phát và lãi suất tăng cao gây ảnh hưởng đến các hộ gia đình có thu nhập thấp.

Bây giờ, khi giá cổ phiếu giảm mạnh, một số người đang run rẩy.

Max Littman, một cố vấn công nghệ sức khoẻ 26 tuổi ở Santa Barbara, California, cho biết anh từng giữ khoảng 30% tiền mặt nhưng đã đầu tư nhiều hơn vào cổ phiếu sau khi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) hạ lãi suất vào tháng 9 năm ngoái.

Bây giờ, tài sản của Littman gắn chặt với các quỹ chỉ số. Littman cho biết anh đang cố kiềm chế không kiểm tra danh mục liên tục, nhưng chỉ cần liếc nhìn mỗi ngày cũng đủ biết số tiền anh và bạn gái tiết kiệm để trả trước tiền mua nhà đang bốc hơi. Họ cũng hoãn kế hoạch đi nghỉ và bớt ăn nhà hàng.

“Mọi thứ đều siêu đắt đỏ và thị trường đang trong tình trạng tồi tệ”, anh nói. “Tôi cảm thấy như mình đã bỏ lỡ thời điểm tốt để bán”.

Tại công ty quản lý tài sản SGH Wealth Management, nhà sáng lập Sam Huszczo cho biết một số người đã lo lắng. Ông tiết lộ mình vừa gặp một người phụ nữ vào đầu tuần và người này đã đầu tư hơn một nửa danh mục vào cổ phiếu Nvidia.

“Cô ấy giống như một con nai đứng trước đèn pha”, ông Huszczo nói.

Hậu đại dịch, chi tiêu của các hộ gia đình có thu nhập trung bình và cao giúp đã tạo ra nhu cầu mạnh mẽ đối với hàng hoá bán lẻ và nâng đỡ sức mua nói chung, theo báo cáo hồi tháng 10 của Fed.

Trong khi đó, các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn đã cắt giảm chi tiêu kể từ giữa năm 2021 đến giữa năm 2023, đặc biệt là sau khi các khoản tiết kiệm mà họ tích luỹ trong đại dịch cạn kiệt.

Tuy nhiên, trong suốt thời gian đó, người Mỹ nhìn chung đều hưởng lợi từ thị trường lao động mạnh mẽ. Nhưng hiện nay, một số người cũng trở nên bi quan hơn về triển vọng việc làm.

Cuộc khảo sát mới nhất từ Fed chi nhánh New York cho thấy tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng cao hơn trong một năm tới, trải dài trên diện rộng ở mọi nhóm tuổi, trình độ học vấn và thu nhập. Đây là tỷ lệ khảo sát cao nhất kể từ tháng 9/2023.

Anh Armand Domalewski, một nhà phân tích dữ liệu 35 tuổi ở San Francisco, nằm trong số những người bi quan.

Domalewski đã rót tiền tiết kiệm vào các quỹ chỉ số và lo ngại rằng anh sẽ phải bán tất cả khi thị trường xuống dốc. Hoặc tệ hơn, nếu tình trạng bán tháo tiếp tục, anh có thể sẽ mất việc.

Do đó, Domalewski đã hoãn chuyến du lịch đến Nhật Bản vào mùa hè này, cắt giảm các gói đăng ký dịch vụ, nấu ăn ở nhà nhiều hơn và hoãn ca phẫu thuật theo yêu cầu ở chân.

“Chúng ta phải thận trọng”, anh chia sẻ với Bloomberg.

Rắc rối cho những người sắp về hưu

Dĩ nhiên, giá cổ phiếu không thể mãi đi lên mà không đôi lần đi xuống. Chỉ số S&P 500 từng giảm 19% vào năm 2022 khi Fed tăng mạnh lãi suất và nền kinh tế phải chống chọi lại chi phí đi vay cao.

Tuy nhiên, theo hầu hết mọi thước đo, thị trường chứng khoán Mỹ đã trải qua một đợt tăng đáng kinh ngạc, bằng chứng là S&P 500 đã tăng gần gấp ba lần trong thập kỷ qua.

Dù vậy, các cố vấn tài chính vẫn luôn khuyên nhà đầu tư rằng việc cố gắng xác định thời điểm của thị trường là một ý tưởng tồi. Thông thường, họ sẽ khuyến nghị nhà đầu tư giữ vững danh mục và chờ đợi tình hình thay đổi - hoặc thậm chí là mua thêm cổ phiếu khi những người khác hoảng loạn.

Nhưng tình huống của những người mới nghỉ hưu hoặc sắp rời khỏi thị trường lao động phức tạp hơn nhiều, Bloomberg cho hay. Theo một nghiên cứu hồi năm ngoái của Rosenberg Research, những người từ 55 tuổi trở lên đang chiếm 80% quyền sở hữu cổ phiếu ở Mỹ, tăng so với mức 60% cách đây 20 năm.

Những người lớn tuổi duy trì danh mục thiên về cổ phiếu và không đa dạng hoá danh mục hoặc để dành tiền cho các nhu cầu ngắn hạn trong các khoản đầu tư ổn định hơn. Và hiện tại, họ đang ở trong tình thế đặc biệt khó khăn.

Nếu họ buộc phải bán cổ phiếu với mức giá thấp hơn khi thị trường suy yếu, những khoản lỗ có thể làm tăng nguy cơ họ nhanh chóng cạn tiền nghỉ hưu.

Ông Rob Williams, Giám đốc mảng lập kế hoạch tài chính tại Charles Schwab, cho biết: “Giai đoạn dễ bị tổn thương nhất trong thời kỳ thị trường biến động là vùng đỏ - tức 2 đến 5 năm trước khi nghỉ hưu và 2 đến 5 năm sau khi nghỉ hưu”.

Làn sóng bán tháo trong những tuần gần đây đã lan rộng, ảnh hưởng đến cả các công ty công nghệ vốn hoá lớn lẫn doanh nghiệp tiêu dùng. Một số công ty chịu tổn thất nhiều nhất lại là những cái tên mà các nhà đầu tư nhỏ lẻ rất ưa chuộng.

Cổ phiếu Tesla, Super Micro Computer và Palatir Technologies đã mất hơn một phần tư giá trị trong 14 phiên giao dịch kể từ khi thị trường đạt đỉnh. Cùng giai đoạn đó, một rổ gồm 15 công ty và quỹ ETF được nhà đầu tư nghiệp dư ưa thích đã giảm 18%, gần gấp đôi mức giảm của S&P 500.

Các nhà đầu tư nhìn chung đang tránh xa những nơi rủi ro hơn trên thị trường tài chính để tìm đến những nơi trú ẩn an toàn như vàng và trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ ngắn hạn.

Giáo sư Kelly Goldsmith của Đại học Vanderbilt kết luận, vào thời điểm mà phần lớn chi tiêu của người tiêu dùng tập trung vào nhóm những người giàu có, nền kinh tế Mỹ thực sự có nguy cơ đảo lộn nếu giá cổ phiếu tụt dốc.

“Những người thu nhập cao nhiều khả năng là những người quan tâm nhiều nhất đến những biến động của thị trường. Điều đó có thể ảnh hưởng đến tổng chi tiêu của họ”, bà cảnh báo.