Sáng 21/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về kinh tế- xã hội, ngân sách Nhà nước, tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Trần Văn Khải (đoàn Ninh Bình), kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm qua là đáng ghi nhận, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông và hạ tầng. Qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và củng cố niềm tin của người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, báo cáo của Chính phủ và cơ quan thẩm tra cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập lớn trong giai đoạn 2021-2025. Trong đó, hệ thống pháp luật và thủ tục về đầu tư công còn bất cập. Nhiều quy định pháp luật chồng chéo, rườm rà, khiến quá trình triển khai dự án bị kéo dài dẫn đến lúng túng trong thực thi.

Bên cạnh đó, công tác phối hợp thực hiện còn rất hạn chế, thể hiện ở việc nhiều dự án triển khai chậm do vướng mắc liên ngành và liên vùng. Việc thiếu một cơ chế điều phối hiệu quả đã khiến nguồn lực đầu tư công chưa phát huy tối đa, dự án bị kéo dài thời gian và đội vốn. 

Mặt khác, tâm lý “né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm” vẫn tồn tại trong một bộ phận cán bộ, công chức, nhất là trong khâu phê duyệt dự án và giải ngân vốn.

"Đây được xem là điểm nghẽn lớn cần sớm tháo gỡ để tránh tình trạng “vốn chờ giải ngân” lặp lại trong thời gian tới", đại biểu nêu rõ. 

Cũng quan tâm về vấn đề này, ĐBQH Lê Văn Dũng (đoàn TP. Đà Nẵng) cho rằng giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản chính là đòn bẩy quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân trong năm 2025 dự báo sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn.

Trong đó, trở ngại lớn nhất là khâu giải phóng mặt bằng, trong khi thiếu hụt nguồn vật liệu xây dựng cũng là nguyên nhân đáng lo ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công các dự án.

“Cần nhìn nhận rõ những tồn tại, hạn chế để có giải pháp khắc phục hiệu quả, nhất là trong công tác giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản", ĐBQH Lê Văn Dũng đề nghị. 

Trước thực trạng này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Quốc hội đã cho ý kiến về vấn đề này từ năm 2021 và thông qua Nghị quyết số 29/2021/QH15 về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Theo đó, Quốc hội đồng ý cho phép thí điểm tách giải phóng mặt bằng thành dự án riêng, trên cơ sở thí điểm thì sẽ áp dụng trên cả nước.

Tuy nhiên, nêu rõ thực tế giải phóng mặt bằng hiện nay còn khó khăn và giải ngân vốn đầu tư công chậm có nguyên nhân do thực hiện chuẩn bị đầu tư chưa kỹ.

“Việc tăng tốc độ giải ngân sẽ là yếu tố giúp thúc đẩy tăng trưởng nhanh hơn. Tránh tình trạng phẩn bổ vốn đầu năm nhưng cuối năm vẫn còn vốn dư lớn, không phân bổ vốn kịp thời. Công trình thì cần vốn mà vốn không đến được với công trình. Vì vậy, hiệu quả sử dụng vốn là vấn đề rất quan trọng”, ông Nguyễn Đức Hải nêu rõ.

Kết hợp hài hòa giữa đầu tư công và đầu tư tư nhân  

Về giải pháp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị kết hợp hài hòa giữa đầu tư công, đầu tư tư nhân và đầu tư xã hội để tạo động lực tăng trưởng mạnh mẽ hơn cho nền kinh tế.

Cụ thể, đầu tư công sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, do đó cần đẩy nhanh tiến độ giải ngân, sớm đưa vốn vào nền kinh tế để hình thành các công trình hạ tầng thiết yếu, tạo sức lan tỏa và thúc đẩy phát triển vùng.

Tuy nhiên, về lâu dài, phải có cơ chế khuyến khích và hỗ trợ đầu tư tư nhân, đầu tư xã hội, nhằm mở rộng năng lực sản xuất, phát triển kinh tế hộ gia đình và doanh nghiệp tư nhân là những trụ cột quan trọng của tăng trưởng bền vững.

“Trong 5 năm tới cần nguồn lực rất lớn, do đó, với nguồn vốn đầu tư công lớn để tạo động lực thì thời gian tới cần tập trung quản lý và sử dụng vốn cho hiệu quả”, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Còn theo ĐBQH Trần Văn Khải, cần tăng cường quản lý tài chính và đổi mới phương thức phân bổ vốn đầu tư công theo kết quả đầu ra, thay vì chỉ dựa trên kế hoạch đầu vào như hiện nay.

Đồng thời, cần xây dựng hệ thống tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả đầu tư công để bảo đảm từng đồng vốn ngân sách được sử dụng đúng mục tiêu, phát huy tối đa hiệu quả.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật về đầu tư công và các lĩnh vực liên quan theo hướng đồng bộ, minh bạch và đơn giản hóa thủ tục.

Đồng thời, cần tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình, trao quyền chủ động hơn cho địa phương trong việc quyết định dự án và điều chuyển vốn, đi đôi với việc thiết lập cơ chế giám sát, kiểm toán hiệu quả nhằm ngăn ngừa lãng phí, sai phạm.

Đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường phối hợp liên ngành, liên vùng trong tổ chức thực hiện, để khắc phục tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm giữa các cấp, các ngành. Đồng thời cũng cần khắc phục triệt để tâm lý sợ trách nhiệm trong đội ngũ thực thi.

“Đề nghị Chính phủ quán triệt phương châm ‘dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì nước vì dân’ đến từng cán bộ tham gia quản lý đầu tư công. Đồng thời, phải gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả giải ngân và kiên quyết xử lý những trường hợp trì trệ, đùn đẩy, gây cản trở tiến độ dự án”, đại biểu nhấn mạnh.