Trình bày Tờ trình dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết liên quan tới ngành nghề đầu tư kinh doanh, dự thảo Luật đã lược bỏ, cắt giảm 21 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không đáp ứng tiêu chí như kinh doanh dịch vụ kế toán, xuất khẩu gạo, kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh… nhằm chuyển sang cơ chế hậu kiểm, hạn chế rào cản gia nhập thị trường.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng bổ sung quy định làm rõ nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh là yêu cầu về năng lực, trình độ, cơ sở vật chất, hệ thống quản lý, không bao gồm quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về chất lượng sản phẩm/dịch vụ.

Tại báo cáo thẩm tra, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu rà soát, cắt giảm thực chất ngành nghề và điều kiện đầu tư kinh doanh, chỉ giữ lại những điều kiện thật sự cần thiết vì lý do hiến định như quốc phòng, an ninh, trật tự, đạo đức, sức khỏe cộng đồng, đồng thời đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định về tiêu chí đo lường đánh giá điều kiện kinh doanh “tốt” và thông tin công khai về chi phí tuân thủ tối thiểu.

Tham gia góp ý về nội dung này, đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI đề nghị Bộ Tài chính tiếp tục rà soát và bãi bỏ các ngành nghề kinh doanh có điều kiện còn quá rộng hoặc không cần thiết như nghiên cứu chế tạo UAV (vì rủi ro nằm ở sử dụng, không phải chế tạo), hay kinh doanh vàng (chỉ nên áp dụng cho sản xuất vàng miếng, bỏ các hoạt động kinh doanh vàng trang sức).

Trình bày báo cáo giải trình, đại diện Bộ Tài chính cho biết đơn vị này đã rà soát cắt giảm 21 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, cao hơn mức VCCI đề nghị, nhằm tạo thuận lợi tối đa cho nhà đầu tư gia nhập thị trường và chuyển sang cơ chế hậu kiểm.

Ngoài ra, Tờ trình của Chính phủ cũng bổ sung quy định cấm đầu tư kinh doanh đối với ngành, nghề kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để phù hợp với Nghị quyết của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, sử dụng từ năm 2025.

Thứ trưởng Bộ Tài chính nêu rõ dự thảo Luật thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư và quy định rõ các trường hợp ngoại lệ không cần chấp thuận chủ trương đầu tư như trúng đấu giá quyền sử dụng đất, đấu giá quyền khai thác khoáng sản, hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp.

Về nội dung này, Thường trực Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát kỹ lưỡng, chỉ xem xét những trường hợp rất cần thiết mới thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Thiết kế lại quy định theo hướng phân định rõ ba danh mục: phải chấp thuận chủ trương đầu tư; không cần chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng cần đăng ký đầu tư; không cần cả hai.

Tờ trình của Chính phủ cũng đề xuất đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, theo đó phân cấp toàn bộ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội cho Thủ tướng. Cùng với đó, sửa đổi thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của UBND cấp tỉnh thành Chủ tịch UBND cấp tỉnh.

Tuy nhiên, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, lập luận kỹ lưỡng cơ sở, lý lẽ của việc bỏ toàn bộ thẩm quyền của Quốc hội trong chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời rà soát, hoàn thiện trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc phân cấp, phân quyền tối đa cho địa phương.

Theo đánh giá của VCCI, dù đã có nỗ lực đơn giản hóa, nhưng cách tiếp cận của dự thảo Luật hiện nay vẫn mang nặng tính "xin - cho", không còn phù hợp trong bối cảnh mới, đặc biệt là cơ chế cấp phép đầu tư.

Vì vậy, thay vì quy định "chấp thuận đầu tư" vốn tiềm ẩn nguy cơ chồng chéo thủ tục, VCCI đề xuất cần có một cơ chế đơn giản hơn. Cụ thể, đối với các dự án có sử dụng đất, Nhà nước chỉ nên yêu cầu nhà đầu tư thực hiện thủ tục "đăng ký" để được chính quyền "ghi nhận" hoặc "xác nhận". VCCI cho rằng đây là sự ghi nhận để bắt đầu tiến trình thực hiện, thay vì quy định chấp thuận phức tạp.

Báo cáo giải trình chi tiết, Bộ Tài chính cam kết sẽ tiếp thu, phối hợp rà soát để hoàn thiện dự thảo, đặc biệt nhấn mạnh nguyên tắc phân cấp, phân quyền tối đa cho địa phương.

Về thẩm quyền, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết Chính phủ kiến nghị chuyển toàn bộ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội sang Thủ tướng. Việc phân cấp này sẽ tập trung vào các dự án có nguy cơ lớn về quốc phòng an ninh thuộc lĩnh vực trọng yếu như cảng biển, sân bay. Đối với các dự án cần cơ chế đặc biệt, Chính phủ sẽ báo cáo xin ý kiến Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trước khi chấp thuận.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị với các quy định về chấp thuận chủ trương đầu tư, cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện theo hướng chỉ xem xét những trường hợp thực sự cần thiết.

Cụ thể, cần thiết kế quy định phân định rõ ba loại danh mục dự án: danh mục phải chấp thuận chủ trương đầu tư, phân định rõ trách nhiệm, thẩm quyền của Trung ương và địa phương; danh mục không cần chấp thuận nhưng phải đăng ký đầu tư; danh mục còn lại không cần cả chấp thuận lẫn đăng ký đầu tư.

Đồng thời, cần chỉnh sửa quy định theo hướng giản lược, đơn giản hóa nội dung chấp thuận chủ trương đầu tư và rà soát tiêu chí xác định sự phù hợp của dự án với quy hoạch để xử lý các điểm nghẽn thực tế, đảm bảo đồng bộ với Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn cũng được trình tại Kỳ họp thứ 10.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo sớm có văn bản tiếp thu, giải trình bổ sung gửi đến các Đại biểu Quốc hội trước Kỳ họp thứ 10 để nghiên cứu, cho ý kiến.