Chiều 16/6, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.

Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ Quốc hội đã thống nhất chủ trương tách giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam thành một dự án riêng để chủ động và kịp thời triển khai. Việc này được giao cho Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các địa phương tổ chức thực hiện.

Nhấn mạnh mục tiêu triển khai công tác giải phóngmặt bằng, trong đó có cả vấn đề tái định cư trong tháng 8 năm nay, như là bước khởi động dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành và địa phương phải có kế hoạch cụ thể, chi tiết về tiến độ, công việc, đồng thời báo cáo rõ những khó khăn còn tồn tại để kịp thời xử lý.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng làm việc trực tiếp với từng địa phương để rà soát thực địa, đặc biệt lưu ý những tuyến đi qua vùng lõi rừng tự nhiên, di sản văn hoá, khu vực quốc phòng - an ninh hay vùng có dân cư đông đúc.

"Dù mới xác định hướng tuyến trên bản đồ, các địa phương phải chủ động nắm bắt nhu cầu, xác định chính xác diện tích đất, phương án tái định cư, để lập phương án cụ thể", lãnh đạo Chính phủ nêu rõ.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý các địa phương phải đồng thời tiến hành điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết quanh các nhà ga nhằm tối ưu hoá kết nối giao thông, thương mại, dịch vụ, tạo không gian phát triển đô thị khi Chính phủ thực hiện điều chỉnh quy hoạch tổng thể.

Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính phải có hướng dẫn cụ thể, gửi 15 tỉnh, thành phố có liên quan để triển khai. 

Khi chưa hoàn chỉnh hồ sơ chi tiết, các địa phương được phép tạm thời gửi đề xuất phần tái định cư trước để được cấp vốn, đồng thời chủ động ứng vốn triển khai. Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng có nhiệm vụ tiếp nhận đề xuất từ các địa phương, không để xảy ra tình trạng "đùn đẩy trách nhiệm" giữa các bộ.

Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng yêu cầu mỗi tỉnh thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh và tổ giúp việc, trực tiếp điều hành triển khai dự án. Trong quá trình thực hiện, tỉnh có thể phân cấp cho xã làm việc cụ thể, nhưng phải chịu trách nhiệm trước Trung ương.

Theo báo cáo của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng, dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam có chiều dài 1.541 km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP HCM), đi qua 20 tỉnh, thành phố. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, số địa phương còn lại là 15.

Quy mô dự án gồm 23 ga, trong đó có 5 ga hàng hoá. Nhu cầu sử dụng đất sơ bộ khoảng 10.827 ha. Dự kiến khoảng 120.836 hộ dân phải tái định cư.

Tính đến ngày 12/6, UBND các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị phụ trách giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, mới có 1/20 địa phương (Ninh Bình) lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5/20 địa phương (Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hoá và Ninh Bình) hoàn thành rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư; 1/20 địa phương (TP Huế) lập kế hoạch triển khai.

Bộ Xây dựng kiến nghị các địa phương tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng khu tái định cư…

Theo kế hoạch, các địa phương được yêu cầu hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có nhiệm vụ chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110 kV trở lên, hoàn thành trước tháng 12/2026.

Tại cuộc họp, lãnh đạo các địa phương đã báo cáo tiến độ chuẩn bị. Trong đó, lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa cho biết đã chuẩn bị 39 khu tái định cư, trong đó nhiều khu đã hoàn tất thiết kế hoặc quy hoạch chi tiết. Tỉnh đề xuất được phép ứng vốn giải phóng mặt bằng để làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết thành phố sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư. Đồng thời, ông đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, để khởi động dự án vào ngày 19/8.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch UBND TP HCM Bùi Xuân Cường cho biết thành phố đã khảo sát khoảng 200 trường hợp cần tái định cư và bố trí tại các nền, căn hộ sẵn có, đồng thời kiến nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu 60,5 ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.

Bên cạnh đó, một số địa phương cũng kiến nghị hỗ trợ xác định hướng tuyến chính thức tránh đi qua khu tái định cư hoặc di tích, đề nghị Trung ương hỗ trợ vốn bồi thường...