Theo số liệu thống kê, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ sở hữu tài sản mã hóa cao nhất thế giới. Cụ thể, Chainalysis (một công ty phân tích blockchain của Mỹ có trụ sở tại New York) cho biết, dòng tiền từ tài sản mã hóa vào Việt Nam giai đoạn 2022-2024 ước tính hơn 100 tỷ USD.

Còn theo Triple A (tổ chức thanh toán tiền mã hóa được Cơ quan Tiền tệ Singapore cấp phép), khoảng 17 triệu người Việt Nam sở hữu tài sản mã hóa, chiếm 17% dân số, xếp thứ 5 toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, việc Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 05 về thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm - được xem là bước đi lịch sử, lần đầu tiên thiết lập khung pháp lý cho hoạt động giao dịch loại tài sản mới mẻ nhưng phát triển nhanh này.

Theo PGS.TS Đặng Ngọc Đức, Viện trưởng Viện Công nghệ Tài chính, Đại học Đại Nam, nghị quyết này thể hiện quyết tâm rõ ràng của Đảng và Nhà nước trong thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Lần đầu tiên, hoạt động tài sản số được đưa từ “vùng xám” sang khu vực có sự quản lý của Nhà nước, dù mới ở mức thí điểm.

Điều đó không chỉ tạo niềm tin cho doanh nghiệp, fintech và startup yên tâm phát triển, mà còn góp phần bảo vệ lợi ích của người dân và nhà đầu tư với hơn 10 triệu người tham gia với tổng giá trị giao dịch hàng trăm tỷ USD.

Ông Đức nhấn mạnh, đây là thời điểm rất quan trọng để Việt Nam hành động. Một mặt, cần xây dựng môi trường pháp lý ổn định nhằm quản lý dòng vốn lớn và đông đảo người tham gia, vừa bảo vệ nhà đầu tư vừa giữ ổn định kinh tế.

Mặt khác, khi nhiều quốc gia như Nhật Bản, Singapore, UAE hay Thái Lan đã đi trước trong việc định hình khung pháp lý, Việt Nam không thể chậm trễ. Tài sản số không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là công cụ thúc đẩy kinh tế số, giúp hội nhập hệ thống tài chính quốc tế và thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Hiện Việt Nam có khoảng 200 công ty fintech, trong đó nhiều đơn vị đã phát triển mạnh như MoMo, Viettel Pay, VNPay, song một số mảng như cho vay ngang hàng vẫn gặp hạn chế. Nghị quyết 05 được kỳ vọng sẽ mở ra hành lang pháp lý rõ ràng để các công ty, startup phát triển sản phẩm, dịch vụ, đồng thời hạn chế rủi ro.

“Tài sản số và tài sản hóa cũng hứa hẹn trở thành kênh huy động vốn quốc tế, giúp đa dạng hóa nguồn vốn thay vì phụ thuộc vào vàng hay bất động sản, qua đó tạo dựng một thị trường minh bạch và củng cố niềm tin của nhà đầu tư trong lẫn ngoài nước”, ông Đức nêu rõ.

Thách thức ở khâu triển khai

Còn theo Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở khâu triển khai cụ thể. Nếu như trước đây việc mua bán tài sản mã hóa diễn ra trôi nổi trong và ngoài nước, thì trong vòng 6 tháng tới kể từ khi Nghị quyết có hiệu lực, các giao dịch sẽ chỉ được phép thực hiện trên một sàn tài sản mã hóa duy nhất.

Các doanh nghiệp phát hành loại tài sản này cũng phải đáp ứng những điều kiện rất chặt chẽ và khắt khe, đặc biệt là yêu cầu dựa trên cơ sở tài sản thực. Đây là quy định lần đầu tiên được đặt ra, vì vậy cần có hướng dẫn rõ ràng để xác định tài sản thực là gì, tiêu chuẩn và điều kiện ra sao, nhằm giúp cơ quan cấp phép và doanh nghiệp cùng thực hiện thống nhất.

“Khi đã có sàn giao dịch chính thức, nhà đầu tư chỉ được phép mua bán tại đó; mọi giao dịch trôi nổi trong và ngoài nước trên các sàn khác sẽ không còn được pháp luật công nhận”, ông Đức nêu tõ.

Chính vì vậy, các cơ quan chức năng cũng cần sớm ban hành hướng dẫn, từ quy định pháp lý đến thủ tục hành chính, để doanh nghiệp biết rõ phải chuẩn bị gì, xin phép và được chấp thuận như thế nào. Sau đó, khi sàn chính thức được mở, mới có thể vận hành an toàn, hạn chế rủi ro cho cả nhà đầu tư, doanh nghiệp và thị trường.

Đối với nhà đầu tư, ông Đức lưu ý thị trường tài sản mã hóa sẽ vận hành tương tự chứng khoán.  Khi đã được thẩm định, đánh giá và quản lý chặt chẽ, mức độ an toàn sẽ cao hơn, rủi ro chỉ còn đến từ biến động thị trường và quyết định đầu tư, thay vì sự mơ hồ của một tài sản “ảo” như trước đây.

Tiếp đó, nhà đầu tư sẽ không còn được tự do mua bán hàng trăm, hàng nghìn loại tiền mã hóa trôi nổi, đặc biệt từ nước ngoài, giúp kiểm soát giao dịch ngoại hối, hạn chế dòng tiền bất hợp pháp và giảm nguy cơ bất ổn kinh tế. Cuối cùng, mọi giao dịch phải thông qua tài khoản chính thức, có khai báo và được pháp luật công nhận, thay vì mua bán tự phát như trước. 

"Quan trọng nhất, doanh nghiệp phải chuẩn bị cơ sở pháp lý và cơ sở kỹ thuật, đặc biệt là dựa trên tài sản thực, thì mới đủ điều kiện phát hành và giao dịch chính thức trên sàn tài sản mã hóa", ông Đức nêu rõ. 

Có lộ trình điều chỉnh

Về phía doanh nghiệp, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, cho rằng Nghị quyết 05 không nhằm bao trùm tất cả mà đặt mục tiêu khởi tạo khuôn khổ cơ bản, có lộ trình điều chỉnh sau từng giai đoạn.

Về công nghệ, yêu cầu tối thiểu là đạt chuẩn bảo mật cấp độ 4 - mức rất cao, bảo đảm an toàn. Về quản trị, các đơn vị tham gia phải có đội ngũ nhân sự cấp cao như giám đốc công nghệ, giám đốc tuân thủ, đồng thời sở hữu các chứng chỉ hành nghề liên quan đến chứng khoán tài chính. Về vốn, trong giai đoạn đầu, tối thiểu 65% cổ đông sáng lập phải là tổ chức hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán hoặc công nghệ tài chính.

“Đây được xem là cách Chính phủ bảo đảm thị trường khởi động trên nền tảng an toàn, minh bạch và được kiểm soát chặt chẽ”, ông Trung nhìn nhận. 

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý, việc hoàn thiện công nghệ và khả năng kết nối với chuẩn quốc tế vẫn là thách thức lớn, khi hiện có hơn 800 sàn giao dịch toàn cầu. Việt Nam cần cân nhắc tính liên thông quốc tế để tăng sức hấp dẫn cho thị trường.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy những năm đầu triển khai luôn khó khăn, thậm chí có tác động tiêu cực. Nhưng đây là cơ hội để Việt Nam vừa thử nghiệm vừa điều chỉnh.

“Chúng tôi sẽ phối hợp cùng các bộ ngành, doanh nghiệp và cộng đồng để góp ý, xây dựng chuẩn công nghệ, đào tạo nhân lực và hỗ trợ quản trị. Quan trọng hơn, chúng tôi mong muốn giúp Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý tiếp theo, từ nghị quyết, nghị định, đến thông tư để thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam phát triển minh bạch, an toàn và hội nhập quốc tế”, ông Trung nêu rõ.