Theo trangThe Nation (Thái Lan), ngành tôm Thái Lan – từng là động lực kinh tế quan trọng – đã mắc kẹt suốt 13 năm, khi sản lượng hằng năm chỉ quẩn quanh 250.000–270.000 tấn.

Hiện Hiệp hội Tôm Thái Lan kêu gọi một bước đi mang tính đột phá, đề xuất đưa việc phục hồi ngành tôm trở thành “Chương trình Nghị sự Quốc gia” cho năm 2026.

Động thái này được đánh giá là cần thiết để nắm bắt cơ hội lớn từ sự gián đoạn thương mại nghiêm trọng mà Ấn Độ đang phải đối mặt tại thị trường Mỹ.

Năm 2011, sản lượng tôm của Thái Lan từng đạt đỉnh 600.000 tấn, mang lại nguồn thu lớn cho người nuôi. Nhưng sản lượng đã lao dốc trong những năm sau đó do nhiều thách thức kéo dài, đặc biệt là các dịch bệnh mãn tính như đốm trắng và phân trắng, khiến nông dân phải thu hoạch sớm.

Theo ông Ekapoj Yodpinit, Chủ tịch Hiệp hội, sự suy giảm sau năm 2013 đã khiến Thái Lan thất thu khoảng 650 tỷ baht (tương đương 18,06 tỷ USD) trong 13 năm.

Bên cạnh đó, ngành tôm nước này còn chịu áp lực từ cạnh tranh giá khốc liệt với các nhà sản xuất nước ngoài và biến động khí hậu ngày càng lớn.

Ông Ekapoj cho biết các trận lũ lụt gần đây ở những tỉnh miền Nam như Songkhla và Nakhon Si Thammarat đã gây thiệt hại diện rộng, trở thành một rủi ro môi trường mới đối với ngành.

Tính cấp bách càng rõ ràng hơn sau các trận lũ gần đây, mà ông Ekapoj gọi là “dấu hiệu thảm họa mới”, buộc người nuôi phải thiết kế lại mô hình sản xuất.

Ước tính ban đầu cho thấy riêng thiệt hại về sản lượng tôm đã ở mức 500 triệu baht (khoảng 13,89 triệu USD), còn tổng thiệt hại – gồm ao nuôi bị cuốn trôi, thức ăn và giống bị mất, máy móc hỏng – có thể vượt 1 tỷ baht (khoảng 27,78 triệu USD).

Hiệp hội đang chuẩn bị gửi thư chính thức tới Thủ tướng, đề nghị gói hỗ trợ khẩn cấp trị giá 1 tỷ baht (27,78 triệu USD). Ông Ekapoj làm rõ rằng khoản này nên được dùng để cung cấp thiết bị thiết yếu và các khoản vay lãi suất 0% để hiện đại hóa, chứ không phải hỗ trợ tiền mặt.

“Chúng ta đã mắc kẹt ở mức 270.000 tấn quá lâu.[...] Năm 2026 thị trường sẽ mở ra. Chúng ta phải sản xuất đủ tôm để nắm bắt cơ hội này.”,ông kết luận.

Cơ hội năm 2026

Dù đối mặt với nhiều khó khăn trong nước, năm 2026 được kỳ vọng là “năm phục hồi” nhờ sự dịch chuyển trên thị trường thế giới. Dự báo sản lượng tôm toàn cầu sẽ tăng lên 5,22 triệu tấn vào năm 2025, nhưng yếu tố mang tính bước ngoặt lại đến từ thị trường Mỹ.

Ấn Độ – một trong những nhà cung cấp lớn – hiện đối mặt mức thuế nhập khẩu tại Mỹ vượt 60%, có thể loại tới 300.000 tấn tôm khỏi thị trường này. Ngược lại, tôm Thái Lan hiện chỉ chịu mức thuế 19%.

“Đây là cơ hội chưa từng có để tôm Thái Lan giành thị phần lớn tại Mỹ,” ông Ekapoj nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu thụ nội địa – chiếm 15% sản lượng – cùng giá bán cải thiện 10–15% trong nửa đầu năm cũng đã khuyến khích người nuôi tăng thả giống.

Kế hoạch phục hồi ba mũi nhọn

Để tận dụng cơ hội, Hiệp hội Tôm Thái Lan kêu gọi chính phủ đưa ngành tôm vào “Chương trình Nghị sự Quốc gia”, đặt mục tiêu khôi phục sản lượng lên 400.000 tấn/năm và lấy lại kim ngạch xuất khẩu 100 tỷ baht (khoảng 2,78 tỷ USD) như những năm trước.

Kế hoạch này dựa trên chiến lược “Ba Liên minh”: hỗ trợ của chính phủ, quản lý các yếu tố đầu vào và tăng cường sự tham gia của người nuôi. Những đề xuất chính gồm:

Đưa ngành tôm vào chương trình cấp quốc gia: Khẳng định ngành có khả năng tạo hơn 100 tỷ baht và hỗ trợ sinh kế cho 2 triệu người tại 30 tỉnh.

Thương mại và tiếp cận thị trường: Thúc đẩy đàm phán các hiệp định thương mại tự do (FTA) với EU, Anh và Hàn Quốc. Ông Ekapoj cho biết chỉ riêng việc hoàn tất FTA với EU có thể giúp Thái Lan lấy lại 60.000 tấn xuất khẩu bị mất sau khi nước này bị rút ưu đãi GSP.

Giảm chi phí và hiện đại hóa: Giảm thuế nhập khẩu nguyên liệu thức ăn như đậu nành; cung cấp các khoản vay lãi suất thấp để người nuôi nâng cấp thiết bị đã lỗi thời bằng động cơ hiện đại, hiệu suất cao, hướng tới nuôi trồng thủy sản phát thải thấp.

Giải quyết dịch bệnh: Tăng ngân sách nghiên cứu cho các cơ quan nhà nước và học viện để xử lý có hệ thống các bệnh tôm kéo dài nhiều năm.