Những ai có thể đứng ra ngăn cản ông Trump?

Trong những tuần gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gia tăng sức ép lên Fed, từ công kích Chủ tịch Jerome Powell về dự án cải tạo trụ sở cho tới thông báo sa thải Thống đốc Lisa Cook.

Các động thái của ông Trump làm dấy lên lo ngại về tính độc lập của Fed - yếu tố nền tảng giúp ngân hàng trung ương Mỹ chèo lái nền kinh tế vượt qua các mối nguy hiểm, đặc biệt là lạm phát cao.

Bất chấp hàng loạt lời kêu gọi của ông Trump, từ đầu năm đến nay, giới chức Fed vẫn kiên quyết giữ nguyên lãi suất do lo ngại về ảnh hưởng của thuế quan tới lạm phát.

Tổng thống Mỹ không có quyền quyết định chính sách tiền tệ, nhưng có thể bổ nhiệm những người sẽ ra quyết định lãi suất. Nếu bà Cook phải rời khỏi vị trí thống đốc, ông Trump sẽ có cơ hội bổ nhiệm người muốn đưa lãi suất đi xuống.

Bà Cook khẳng định sẽ không từ chức và thông báo sẽ đệ đơn kiện quyết định sa thải của ông Trump. Vụ việc có khả năng sẽ được giải quyết tại Toà án Tối cao.

Một số người kỳ vọng Toà án Tối cao sẽ trở thành “tấm khiên chắn” có thể bảo vệ các quan chức Fed khỏi tình huống bị sa thải vì bất đồng quan điểm chính sách với tổng thống.

Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 quy định tổng thống chỉ có thể sa thải thành viên Hội đồng Thống đốc vì “lý do chính đáng”. Tuy nhiên, luật không nêu rõ lý do nào được coi là “chính đáng”.

Theo giới chuyên gia, rất có thể các thẩm phán tối cao sẽ ngần ngại bác bỏ kết luận chủ quan của tổng thống về các lý do hợp lý cho quyết định sa thải. Trong trường hợp của bà Cook, ông Trump viện dẫn cáo buộc nữ quan chức đã gian lận hồ sơ vay thế chấp mua nhà nhiều năm trước.

Ông Stanley Brand, cựu cố vấn của Hạ viện Mỹ và nay là giảng viên của Trường Luật Dickinson thuộc Đại học bang Pennsylvania, không kỳ vọng Tòa án Tối cao sẽ ngăn ông Trump sa thải bà Cook. Ông chỉ ra: “Các thẩm phán lúc nào cũng đầy lo lắng”.

Nếu tòa án không can thiệp vào quyết định sa thải bà Cook, lực lượng tiếp theo có khả năng ngăn cản ông Trump là Quốc hội. Thượng viện có thể ngăn ông Trump gia tăng sức ảnh hưởng lên Fed bằng cách bác bỏ những ứng viên mà ông chọn.

Trường hợp của ông Stephen Miran - cố vấn kinh tế Nhà Trắng mà ông Trump đề cử vào ghế trống trong Hội đồng Thống đốc sau khi Thống đốc Adriana Kugler từ chức - đang trở thành phép thử để các nhà lập pháp thể hiện rõ lập trường về Fed. Nhiều thành viên Đảng Dân chủ đã chuẩn bị để phản đối đề cử của ông Miran.

Song, Đảng Cộng hòa lại nắm thế đa số ở lưỡng viện Quốc hội. Và ông Trump đã nhiều lần thành công thuyết phục các chính trị gia cùng đảng đồng ý với kế hoạch gây tranh cãi của mình, tiêu biểu như việc thông qua đạo luật thuế ước tính sẽ khiến nợ công tăng thêm hàng nghìn tỷ USD.

Fed cũng đang cố gắng tự bảo vệ bản thân. Ông John Williams, Chủ tịch Fed chi nhánh New York, gần đây chia sẻ rằng bà Cook là người “liêm chính và tận tâm với sứ mệnh của Fed”, đồng thời nhấn mạnh tính độc lập của Fed có ý nghĩa quan trọng với nền kinh tế.

Song, giáo sư khoa học chính trị Sarah Binder của Đại học George Washington không cho rằng phát biểu của các quan chức có thể che chở cho Fed. Bà nhấn mạnh: “Những tuyên bố về ‘tính độc lập’ không đủ để bảo vệ Fed khỏi tham vọng của ông Trump. Fed cần người bảo vệ, đặc biệt là các nhà giao dịch trái phiếu”.

Các nhà giao dịch trái phiếu - lá chắn mạnh mẽ nhất của Fed

Nhìn chung, Tòa án Tối cao và Quốc hội tuy đóng vai trò quan trọng để bảo vệ tính độc lập của Fed, phản ứng của các thẩm phán và chính trị gia nhiều khả năng sẽ không đủ nhanh và mạnh mẽ để ngăn cản tham vọng của ông Trump.

Trong bối cảnh này, giới chuyên gia kinh tế đang đổ dồn kỳ vọng vào các nhà giao dịch trái phiếu.

Ông Eric Winograd, nhà kinh tế cấp cao tại AllianceBernstein, cảnh báo: “Trừ khi thị trường phản ứng quyết liệt, chính quyền ông Trump không có lý do gì để thay đổi ý định. Nhà Trắng đang dần gia tăng ảnh hưởng lên Fed và dường như không ai sẽ cản trở họ”.

Trong quá khứ, các nhà giao dịch đã nhiều lần chống lại những chính sách mà họ cho là có hại cho nền kinh tế bằng cách bán tháo trái phiếu kho bạc. Khi giá trái phiếu giảm, lợi suất sẽ đi lên, kéo chi phí trả lãi vay của chính phủ lên cao.

Đồng thời, lợi suất trái phiếu kho bạc còn tác động đến nhiều lĩnh vực khác, từ lãi vay thế chấp mua nhà, ô tô, cho đến lãi vay vốn của doanh nghiệp và định giá cổ phiếu.

Ngay cả Tổng thống Trump cũng phải e sợ đà tăng của lợi suất. Ví dụ, sau khi ông Trump công bố mức thuế đối ứng cao với hàng chục đối tác thương mại vào đầu tháng 4, lợi suất đã phi mã, khiến ông phải nhanh chóng tạm hoãn lệnh.

Tương tự, khi ông Trump ẩn ý về khả năng sa thải Chủ tịch Powell vào tháng trước, thị trường đã phản ứng dữ dội và buộc ông chủ Nhà Trắng phải dịu giọng.

Ngay sau khi ông Trump thông báo sa thải bà Cook trên mạng xã hội, lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 30 năm đã nhanh chóng bật tăng 5 điểm cơ bản (bps) lên 4,94%. Trong những ngày tiếp theo, lợi suất cũng có xu hướng đi lên.

Chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 5 năm và 30 năm cũng đang nới rộng. Trong phiên 26/8, một ngày sau thông báo sa thải của ông Trump, mức chênh lệch đã tăng thêm 7 bps lên 117 bps - đánh dấu mức cao nhất kể từ năm 2021.

Song, xét trên tổng thể, phản ứng của thị trường lần này có vẻ khá mờ nhạt. Có thể các nhà giao dịch suy nghĩ rằng nếu ông Trump vướng vào cuộc chiến pháp lý lâu dài với bà Cook, ông sẽ ít có khả năng gây sức ép tới ông Powell như trước. Nhiệm kỳ của nữ thống đốc kéo dài đến năm 2038.

Vì các nhà hoạch định chính sách có truyền thống đồng thuận với Chủ tịch Fed, thị trường quan tâm tới ông Powell nhiều hơn hẳn bà Cook.

Một lý do khả dĩ khác là sau những lần buộc ông Trump phải chùn bước, các nhà giao dịch trái phiếu ngày càng tự tin vào sức mạnh của mình. Vì vậy, ngay cả khi họ không bán tháo dữ dội lúc này, ông Trump cũng sẽ phải dè chừng và không dám hành động quá mạnh tay.

Ngược lại, một khi thấy ông Trump đã đi quá xa, họ sẽ nhanh chóng phản ứng kịch liệt và kéo lợi suất trái phiếu lên cao ngất.

Phó Chủ tịch Krishna Guha của Evercore ISI cũng cảnh báo về nguy cơ thị trường trái phiếu xảy ra “bạo loạn” nếu uy tín và tính độc lập của Fed ngày càng bị xói mòn.