Nhập khẩu thép từ Trung Quốc giảm mạnh, Indonesia tăng vọt

Theo số liệu của Cục Hải quan, lượng nhập khẩu thép trong tháng 7 đạt 1,15 triệu tấn, giảm 3% so với cùng kỳ năm ngoái và giảm 1% so với tháng 6.

Đây cũng là tháng thứ ba liên tiếp ghi nhận lượng nhập khẩu thép giảm trong bối cảnh Bộ Công Thương đưa ra các quyết định liên quan đến điều tra, áp thuế chống bán phá giá thép từ Trung Quốc. 

Tính chung 7 tháng qua, Việt Nam nhập khẩu hơn 6,2 triệu tấn, giảm 7% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, lượng nhập khẩu từ Trung Quốc - thị trường chiếm tỷ trọng lớn nhất - giảm mạnh 20% so với cùng kỳ năm ngoái xuống 5,1 triệu tấn. Mặc dù vẫn là thị trường nước ngoài cung cấp nhiều thép cho Việt Nam nhất nhưng tỷ trọng của Trung Quốc thu hẹp từ từ 67% của cùng kỳ xuống còn 59%. 

Trong năm nay, Bộ Công Thương áp thuế chống bán phá giá với thép của Trung Quốc với hai chủng loại chính là cuộn cán nóng (23,1% - 27,83%) và tôn mạ (cao nhất 37,13%). 

Kết luận điều tra cuối cùng của Cơ quan điều tra xác định rằng có tồn tại hành vi bán phá giá của hàng hóa nhập khẩu  bị điều tra từ Trung Quốc. Bên cạnh đó, ngành sản xuất trong nước đang chịu thiệt hại đáng kể; và có mối quan hệ nhân quả giữa việc nhập khẩu hàng hóa bán phá giá từ Trung Quốc.

Trao đổi với người viết, ông Phạm Công Thảo, Phó Tổng Giám đốc, Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel, Mã: TVN), Phó Chủ tịch Hiệp hội thép Việt Nam (VSA), nhận định việc Trung Quốc dư thừa công suất buộc các nhà máy thép nước này tìm cách xuất khẩu. Tuy nhiên, vừa qua Việt Nam có những biện pháp tự vệ, chống bán phá nên hỗ trợ cho ngành thép. Do đó, nhập khẩu thép giảm mạnh, đặc biệt từ Trung Quốc.

Không chỉ Việt Nam, thời gian qua nhiều nước cũng đã áp dụng các biện pháp phòng vệ đối với việc nhập khẩu thép từ Trung Quốc như Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ...

"Trong một xu hướng chung, Việt Nam cũng tìm kiếm các biện pháp phòng vệ thương mại để hạn chế tác động của thép nhập khẩu đối với thị trường trong nước. Và điều này cũng đã có những tác dụng nhất định", ông Thảo cho biết.

Tuy nhiên, lượng thép nhập khẩu từ một số thị trường khác trong khu vực châu Á có xu hướng tăng mạnh. Trong đó, đang chú ý nhất là Indonesia khi thị trường này ghi nhận khối lượng nhập khẩu tăng tới 86% lên 891.000 tấn.

Lý giải cho vấn đề này, ông Thảo cho biết đây là hiện tượng chuyển dịch thị trường nhập khẩu sau khi Việt Nam áp dụng các biện pháp chống bán phá giá đối với thép của Trung Quốc 

“Khi áp dụng các chính sách thuế chống bán phá giá với Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp có nhu cầu sẽ tìm đến những nguồn khác. Riêng đối với Indonesia, đây là một nguồn rất tiềm năng vì một số khoản đầu tư của Trung Quốc cũng chảy vào thị trường này để xây dựng khu liên hợp sản xuất thép. Trong khi đó, trong nội khối ASEAN lại không tính thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng do hiệp định thương mại tự do. Do đó, lượng thép cũng tăng cường đi vào thị trường Việt Nam”, ông Thảo giải thích. 

Dẫu vậy, thép Indonesia vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong cơ cấu thép nhập khẩu của Việt Nam, khoảng 8% - tăng 3 điểm phần trăm so với 7 tháng đầu năm 2024. 

Xuất khẩu tiếp đà suy giảm

Ở chiều ngược lại, lượng xuất khẩu thép của Việt Nam ghi nhận tốc độ giảm mạnh hơn so với nhập khẩu. Trong tháng 7, các doanh nghiệp xuất khẩu được hơn 406.000 tấn thép, giảm 40% so với cùng kỳ năm ngoái, theo số liệu từ VSA.

Tính chung 7 tháng qua, lượng thép xuất khẩu giảm 34% xuống 3,25 triệu tấn. Trong đó, xuất khẩu thép cán nóng giảm mạnh nhất, lên đến 63%. Tuy nhiên, xuất khẩu thép cán nguội và ống thép tăng trưởng tốt (lần lượt 52% và 30%) đã bù đắp phần nào sự sụt giảm của các mặt hàng khác. 

Như vậy, lượng nhập khẩu thép (khoảng 6,2 triệu tấn) đang cao hơn gần gấp đôi so với xuất khẩu. 

Nhận định trong thời gian tới, ông Thảo cho rằng tình hình xuất khẩu sẽ khó đoán định hơn, đặc biệt là khi xuất khẩu sang Mỹ bởi thị trường này áp một mức thuế cao đối với sản phẩm thép. Hồi tháng 6, Mỹ đã nâng mức thuế thép nhập khẩu vào thị trường này lên tới 50%. 

Riêng với mặt hàng tôn mạ của Việt Nam, hồi tháng 4, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) công bố quyết định sơ bộ vềthuế chống bán phá giá từ39,84% đến 88,12%, tuỳ doanh nghiệp. 

Đối với thị trường châu Âu, ông Thảo cho biết nhiều mặt hàng cũng bắt đầu áp thuế chống bán phá giá, phòng vệ thương mại. Bên cạnh đó, sang năm 2026, khu vực vực cũng áp dụngCơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), đánh thuế carbon lên một số mặt hàng, trong đó có thép. 

"EU và Mỹ đều là hai thị trường chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn của Việt Nam lần lượt khoảng 25% và 14%. Riêng đối với Mỹ, do giá tại thị trường này rất cao nên trước đây các doanh nghiệp tập trung bán hàng nhiều. Nhưng hiện nay, họ đang mất đi thị trường gần như 'màu mỡ' nhất vì thuế cao", ông Thảo nhận định. 

Dẫu vậy hoạt động tiêu thụ trong nước tăng trưởng mạnh, một phần nhờ Chính phủ thúc đẩy đầu tư công đã bù đắp lớn vào sự sụt giảm của xuất khẩu.  

Theo VSA, tiêu thụ thép thành phẩm trong tháng 7 tăng 5,6% lên 2,6 triệu tấn. Tính chung 7 tháng qua, các doanh nghiệp đã bán được 18,3 triệu tấn, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Như vậy, màu sắc chủ đạo ngành thép từ đầu năm đến nay vẫn là “gam màu” sáng của sự phục hồi với nội địa là là trụ đỡ lớn trong bối cảnh xuất khẩu bị chịu tác động mạnh bởi rào cản thuế quan và căng thẳng thương mại toàn cầu.