Vào giữa những năm 1990, sự phát triển nhanh chóng của internet đã tạo ra một làn sóng khởi nghiệp. Nhiều nhóm nhỏ bắt đầu xây dựng các công ty khởi nghiệp, và một số trong đó đã trở thành những thương hiệu nổi tiếng toàn cầu. Việc ra mắt iPhone và App Store vào cuối những năm 2000 cũng tạo ra tác động tương tự.

Hiện nay, một sự chuyển đổi lớn đang diễn ra với sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo sinh (generative AI). Công nghệ này cho phép lập trình viên sử dụng ngôn ngữ tự nhiên để tạo ra mã lệnh có thể chạy được. Cách làm này được gọi là “vibe coding”. Nhờ đó, việc phát triển phần mềm trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết.

“Vibe coding” đang phát triển ở nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, tác động của nó đặc biệt rõ nét tại Việt Nam. Lý do là vì Việt Nam có lực lượng kỹ sư phần mềm giỏi và dồi dào. Các công cụ phát triển tích hợp AI cũng giúp các cá nhân và nhóm nhỏ xây dựng ứng dụng phức tạp nhanh chóng và với chi phí thấp.

Sự xuất hiện của các startup một người tại Việt Nam cho thấy một cách làm kinh doanh hoàn toàn mới. Nhưng điều này cũng đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu những nhóm nhỏ, di chuyển nhanh này có thể tạo ra tác động đủ lớn để giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nâng tầm cạnh tranh toàn cầu?

Chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu của cuộc cách mạng AI. ChatGPT mới ra đời chưa đầy ba năm. Nhưng OpenAI và nhiều công ty khác đã đưa các công cụ mã nguồn mở đến tay bất kỳ ai có kết nối internet.

Đối với lập trình viên, những công cụ này giúp họ làm được nhiều việc hơn với cùng một nguồn lực.

Quỹ đầu tư NFX từng đưa ra khái niệm “startup kỳ lân ba người”. Theo họ, trong tương lai, chỉ ba người cũng có thể xây dựng một công ty phần mềm có doanh thu trên 100 triệu USD nhờ vào quy trình tự động hóa.

Hiện thực đó chưa xảy ra, nhưng không còn xa. Ví dụ, công ty Gamma – một startup của Mỹ chuyên tạo slide trình chiếu bằng AI – hiện chỉ có 28 nhân viên. Công ty này phục vụ khoảng 50 triệu người dùng. Họ đã có lãi liên tục suốt hơn 15 tháng.

CEO Grant Lee của Gamma chia sẻ trên LinkedIn rằng mô hình khởi nghiệp truyền thống là gọi vốn lớn, tuyển hàng trăm người rồi mới nghĩ đến lợi nhuận. Nhưng công ty của anh thì khác. Theo lời anh, “nó có thể gói gọn trong một quán ăn nhỏ”.

Một ví dụ tiêu biểu cho xu hướng “vibe coding” tại Việt Nam là Byterover, do Nguyễn Duy Anh sáng lập tại Đà Nẵng. Trên LinkedIn, anh chia sẻ mục tiêu của mình là giúp “vibe coding dễ tiếp cận hơn”.

Byterover phát triển một công cụ giúp các tác nhân AI thông minh hơn theo thời gian. Công cụ này có khả năng ghi nhớ các kiến thức đã học từ các dự án trước. Công ty hiện có chưa đến năm nhân viên. Sản phẩm của họ đã được sử dụng tại 22 quốc gia.

Một ví dụ khác là Typing Mind, một công cụ tăng năng suất tích hợp ChatGPT. Ứng dụng này do Tony Đinh, một lập trình viên sống tại Việt Nam, phát triển một mình. Theo chia sẻ, ứng dụng đã đạt doanh thu 170.000 USD trong tháng 4.

Noah Trần cũng là một nhà sáng lập cá nhân. Anh xây dựng ProxyMan, một công cụ hỗ trợ gỡ lỗi mã nguồn. Sản phẩm hiện có khoảng 275.000 người dùng mỗi tháng.

Còn nhiều ví dụ khác đến từ các nhà phát triển Việt Nam độc lập. Họ thường chia sẻ dự án của mình trong cộng đồng “Build in Public” trên nền tảng X. Nơi đây cũng là nơi thảo luận sôi nổi về các thử nghiệm với vibe coding.

Xu hướng này đang lan rộng tại Đông Nam Á. Một số công ty tại Singapore và Malaysia đã mở lớp dạy về vibe coding.

Tại Việt Nam, sự phát triển của vibe coding mang đến nhiều cơ hội mới. Tuy vậy, điều này cũng kéo theo không ít thách thức.

Mặt tích cực là rào cản để khởi nghiệp chưa bao giờ thấp đến thế. Điều này đặc biệt quan trọng ở Việt Nam, nơi vốn đầu tư giai đoạn sớm còn hạn chế. Nhân lực công nghệ cũng tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn.

Tuy nhiên, vì ai cũng có thể nhanh chóng tạo ra sản phẩm thử nghiệm (MVP), nên yêu cầu đối với chất lượng sản phẩm ngày càng cao. Nếu bạn chỉ có một tuần để làm ra MVP, sản phẩm đó phải thực sự tốt mới được chú ý.

Nhiều nhà sáng lập ở Việt Nam đang thay đổi cách tiếp cận. Họ ưu tiên phát triển sản phẩm theo hướng “AI-native”.

Điều này không chỉ là tích hợp ChatGPT vào công việc. Quan trọng hơn là cách suy nghĩ và vận hành. Nhóm phát triển cần thử nghiệm nhanh, chi phí thấp và tận dụng tối đa năng lực từng người.

Ở Việt Nam, nơi vốn và nhân sự giàu kinh nghiệm vẫn còn hạn chế, việc tận dụng hiệu quả nguồn lực càng trở nên quan trọng.

Những nhà sáng lập biết ứng dụng AI vào tạo mẫu, quản lý sản phẩm, chăm sóc khách hàng, phân phối và vận hành nội bộ đang đi nhanh hơn. Họ cũng dễ được chú ý hơn. Nếu bạn không tận dụng AI để làm việc hiệu quả hơn, điều đó không có nghĩa bạn sẽ thất bại. Nhưng người khác có thể vượt qua bạn, dù họ có ít tài nguyên hơn.

Ở góc độ đầu tư, các quỹ mạo hiểm tại Việt Nam cũng đang thay đổi cách nhìn. Họ không còn chỉ đánh giá dựa trên quy mô thị trường hay doanh thu dự kiến. Thay vào đó, họ quan tâm đến cách startup sử dụng AI hiệu quả như thế nào.

Tiêu chí đầu tư cũng đang dịch chuyển. Hiệu quả sử dụng vốn là điều đương nhiên. Điều quan trọng hơn là startup đó có đang giải quyết vấn đề đủ lớn hay không. Mô hình tăng trưởng có bền vững và thuyết phục hay không.

Một nhóm nhỏ có doanh thu 50.000 USD nhưng thu hút người dùng mạnh và phát triển sản phẩm nhanh có thể hấp dẫn hơn một công ty lớn nhưng đổi mới chậm.

Vibe coding giúp tăng tốc độ phát triển sản phẩm. Vì vậy, các nhà đầu tư cần đưa ra quyết định nhanh hơn. Họ cũng cần chấp nhận rót vốn sớm, với số tiền nhỏ và công cụ đầu tư linh hoạt hơn.

Điều này có thể là lợi thế cho Việt Nam. Bởi ở đây, một số quy định về vốn có thể khiến các nhà đầu tư lớn phải cân nhắc nhiều hơn.

Cuối cùng, quy mô và cách tổ chức vòng gọi vốn cũng cần thay đổi. Các nhóm nhỏ, linh hoạt thường không cần vốn lớn. Các quỹ đầu tư không nhất thiết phải cắt giảm quy mô đội ngũ để thích nghi. Nhưng họ cần linh hoạt hơn, làm việc gần gũi hơn với các nhà sáng lập và hỗ trợ kỹ thuật sâu hơn.

Những nhóm nhỏ phát triển sản phẩm theo hướng vibe coding có thể góp phần giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình. Nhưng chỉ riêng công nghệ và khởi nghiệp là chưa đủ. Đất nước vẫn cần tiến bộ ở nhiều mặt khác như quản lý nhà nước, cơ sở hạ tầng, giáo dục, thị trường vốn và nhiều lĩnh vực khác.

Dù vậy, sự xuất hiện của các nhóm nhỏ, làm việc nhanh, có tư duy dùng AI từ đầu là một tín hiệu tích cực. Việt Nam hiện đứng thứ tư thế giới về số lượng ứng dụng di động được tải xuống nhiều nhất. Thành tích này đạt được dù phần lớn các đội phát triển chưa tận dụng công cụ AI.

Vibe coding cũng mở ra cơ hội cho những người không chuyên sâu về kỹ thuật. Chỉ cần có tư duy sản phẩm tốt hoặc hiểu rõ thị trường ngách, họ vẫn có thể tạo ra giá trị. Những startup kiểu này có thể không trở thành kỳ lân. Nhưng nếu hàng nghìn người cùng xây dựng sản phẩm, đưa ra thị trường và tiếp cận người dùng toàn cầu, thì hiệu quả cộng dồn sẽ rất lớn. Đó là điều Việt Nam đang cần.

Từ làn sóng đó, những công ty bứt phá sẽ dần xuất hiện. Tôi tin rằng trong một hoặc hai năm tới, Việt Nam sẽ có một startup công nghệ mới đạt đến quy mô kỳ lân.

Nhận định này nghe có vẻ lạc quan. Nhưng nó dựa trên thực tế hiện tại. Hành trình vẫn còn ở giai đoạn đầu. Ở nhiều lĩnh vực, vẫn còn những cơ hội dễ tiếp cận, dù có dùng AI hay không. Vì thế, các nhà sáng lập không cần tạo ra công nghệ đột phá để mang lại giá trị thực.

Theo tôi, Việt Nam không còn chỉ là nơi áp dụng các mô hình kinh doanh từ nước ngoài. Việt Nam đang trở thành nơi thử nghiệm cho tương lai của phát triển sản phẩm. Với những người đủ nhanh nhạy để tham gia sớm – dù là nhà sáng lập hay nhà đầu tư – cơ hội tạo ra giá trị là rất lớn.

Bình Trần - đồng sáng lập quỹ đầu tư mạo hiểm giai đoạn đầu Ascend Vietnam Ventures (AVV)