Theo cục Thống kê, vận tải hành khách quý III/2025 ước đạt 1.655 triệu lượt khách vận chuyển, tăng 25% so với cùng kỳ năm trước và luân chuyển đạt 83 tỷ lượt khách.km, tăng 18%. Tính chung 9 tháng, vận tải hành khách tại Việt Nam đạt hơn 4.518 triệu lượt, tăng gần 23% so với cùng kỳ và luân chuyển đạt 235,2 tỷ lượt khách.km, tăng 15%.

Mức tăng trưởng hai con số này cho thấy nhu cầu đi lại của người dân đã phục hồi và tăng cao. Tuy nhiên, dòng chảy hành khách này dường như không đến được với các doanh nghiệp vận tải đăng ký tuyến cố định, mà đang bị một phân khúc khác thu hút.

Trái ngược hoàn toàn với số liệu tăng trưởng chung của ngành, kết quả kinh doanh của một số doanh nghiệp vận tải truyền thống lại cho thấy một bức tranh ảm đạm. Đơn cử là trường hợp của CTCP Hoàng Hà, một doanh nghiệp vận tải có trụ sở tại Hưng Yên (Thái Bình cũ).

Báo cáo tài chính hợp nhất quý III của Hoàng Hà cho thấy doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ trong quý giảm mạnh từ gần 9 tỷ đồng xuống 5 tỷ đồng.  Trong khi giá vốn hàng bán lên tới hơn 9 tỷ đồng, khiến công ty lỗ gộp hơn 4 tỷ đồng từ hoạt động kinh doanh chính. Kết quả, Hoàng Hà lỗ sau thuế 5,7 tỷ đồng.

Tổng tài sản của Hoàng Hà giảm từ gần 176 tỷ đồng (đầu năm) xuống còn hơn 55 tỷ đồng. Nguyên nhân chính là do một đợt thanh lý, nhượng bán tài sản cố định hữu hình với nguyên giá lên tới 228,8 tỷ đồng. 

Đồng thời, công ty cũng đã giảm mạnh các khoản vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn từ 63 tỷ đồng xuống chỉ còn 2,8 tỷ đồng. Điều này cho thấy doanh nghiệp đã phải bán bớt tài sản để xử lý các nghĩa vụ nợ, một dấu hiệu rõ ràng của việc thu hẹp hoạt động trong bối cảnh kinh doanh khó khăn.

Tình cảnh khó khăn của Hoàng Hà không phải là một trường hợp cá biệt. Tháng 8 năm ngoái, Ngân hàng VietinBank - Chi nhánh Thái Bình đã phải rao bán toàn bộ khoản nợ của nhà xe Phiệt Học, một doanh nghiệp vận tải hành khách lớn chạy tuyến cố định Thái Bình - Hà Nội, để thu hồi vốn.

Đây đã là lần thứ hai ngân hàng phải tiến hành thủ tục này. Tổng dư nợ của Phiệt Học tính đến ngày 29/7/2024 là 5,57 tỷ đồng, trong đó nợ lãi đã lên tới 3,14 tỷ đồng, cao hơn cả nợ gốc (2,43 tỷ đồng), cho thấy tình trạng mất khả năng thanh toán đã kéo dài.

Tài sản bảo đảm cho khoản nợ này là 36 ô tô đã qua sử dụng, bao gồm cả xe 5 chỗ, xe buýt 21 chỗ và xe limousine 12 chỗ. Việc một doanh nghiệp có quy mô với 11 văn phòng tại Hà Nội và Thái Bình, cung cấp đa dạng dịch vụ từ xe buýt, xe tuyến đến xe limousine, liên tục rơi vào tình trạng bị ngân hàng siết nợ đã cho thấy áp lực tài chính và sự sụt giảm hiệu quả kinh doanh của các nhà xe truyền thống.

Còn về phía Hoàng Hà, trong văn bản giải trình, nhà xe này cho biết nguyên nhân thua lỗ là do "hoạt động của ngành vận tải vẫn chưa phục hồi được như cũ, doanh thu vẫn thấp".

Vậy lượng khách tăng trưởng chung của toàn ngành đã đi về đâu? Câu trả lời nằm ở sự cạnh tranh khốc liệt từ thị trường phi chính thức. Theo ghi nhận của báo Đà Nẵng, các doanh nghiệp tuyến cố định đang thực sự lao đao vì bị xe ghép giành khách.

Một tài xế chạy tuyến Huế - Đà Nẵng đã than phiền rằng các dòng xe 5 chỗ, 7 chỗ, 16 chỗ đưa đón tận nơi đang "thu hút hết khách", khiến các doanh nghiệp hoạt động chân chính lâm vào cảnh khó khăn. Những xe này không phải vào bến, không chịu nhiều chi phí quản lý nên có thể hạ giá vé để cạnh tranh.

Hệ quả là các nhà xe chính thống ngày càng vắng khách. Bà Nguyễn Thị Nga, chủ hai đầu xe chạy tuyến Đà Nẵng - Hiệp Đức, cho biết một thực tế rằng xe vận chuyển khách của bà giờ chủ yếu phải chuyển qua chở nông sản.

Ông Phạm Lợi, Tổng Giám đốc CTCP Vận tải và quản lý bến xe Đà Nẵng, cũng xác nhận tình trạng nhiều đơn vị vận tải đăng ký dưới 70% số chuyến xe/tháng. Điều này cho thấy họ đang phải bỏ chuyến, bỏ tuyến vì không có khách để chạy.

Những năm trở lại đây, loại hình xe ghép, tiện chuyến này đáp ứng đúng tâm lý nhanh, gọn, tiết kiệm của hành khách. Chỉ cần tìm kiếm “xe ghép” trên mạng là có hàng chục lựa chọn với giá hợp lý, đưa đón tận nơi, thu hút hết khách của các doanh nghiệp chạy tuyến cố định.

Anh Nguyễn Mạnh Hùng (Hà Đông, Hà Nội), một hành khách, chia sẻ rằng anh chọn xe ghép vì sạch sẽ và đưa đón tận nơi, giúp anh không phải ra bến xe nóng nực, khó chịu để xếp hàng mua vé.

Tuy nhiên, có thể thấy rõ sự tiện lợi này đi kèm với vô số rủi ro và hệ lụy tiêu cực. Thứ nhất là xe ghép đa số là xe cá nhân, không được kiểm soát chặt chẽ về phương tiện và người lái. Thứ hai, hành khách đi xe ghép không có hợp đồng vận tải, đồng nghĩa nếu tai nạn xảy ra, họ sẽ không được bồi thường và không có cơ sở pháp lý để đòi quyền lợi.

Ngoài ra, các xe này không phải chịu các chi phí như bến bãi, thuế, phí quản lý... nên có thể đưa ra mức giá rẻ hơn, gây méo mó thị trường và đẩy các doanh nghiệp hợp pháp vào tình thế khó khăn. Cuối cùng, những hoạt động ngoài luồng này gây thất thu thuế cho nhà nước và làm suy yếu toàn bộ hệ thống vận tải hành khách được tổ chức bài bản.

Phân tích về vấn đề này, Thạc sĩ Đỗ Khắc Sơn, Giảng viên Đại học Giao thông Vận tải, chia sẻ với ANTV rằng loại hình xe này gây phức tạp về tình hình giao thông như tắc nghẽn, tai nạn. Ông nhấn mạnh: "Về quản lý, quản lý nhà nước như vậy là người ta lách được là chúng ta quản lý Nhà nước không có hiệu quả. Còn đối với người dân là thiệt, thiệt là vì chúng ta không được đảm bảo về an toàn”.

Rõ ràng, sự bùng nổ của xe ghép đang trực tiếp bào mòn sự sống của các doanh nghiệp vận tải chính thống. Trong khi toàn ngành đang trên đà tăng trưởng, miếng bánh thị phần lại đang rơi vào tay một khu vực tự phát, thiếu kiểm soát, để lại phía sau những doanh nghiệp tuân thủ pháp luật đang thua lỗ và một thị trường vận tải đầy rủi ro.