Phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên diễn ra ngày 10/11, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho hay Việt Nam đang được nhìn nhận là điểm đến tiềm năng trong chuỗi giá trị toàn cầu mới, nơi doanh nghiệp quốc tế tìm đến không chỉ để sản xuất, mà còn để mở rộng thị trường, kết nối chuỗi cung ứng và tìm kiếm các giá trị phát triển bền vững. 

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh, cơ hội chỉ trở thành lợi thế khi được chuyển hóa bằng hành động cụ thể. Những thách thức về thể chế, chất lượng thực thi chính sách, năng lực cạnh tranh xanh và khả năng thu hút đầu tư giá trị cao vẫn là những rào cản cần được tháo gỡ quyết liệt hơn.

Từ góc độ đại diện cho các doanh nghiệp, Phó Tổng Thư ký VCCI chỉ ra hai xu hướng chuyển biến lớn cần chú trọng. Thứ nhất là, yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về tư duy và hành động trong thu hút FDI.

Ông nhấn mạnh, FDI thế hệ mới không chỉ tìm kiếm chi phí thấp, mà ưu tiên các quốc gia có môi trường minh bạch, năng lực kết nối chuỗi cung ứng nội địa, và cam kết phát triển bền vững.

Xu hướng chuyển dịch từ xuất khẩu sang phục vụ thị trường nội địa, từ sản xuất khối lượng lớn sang giá trị cao, đòi hỏi Việt Nam cần nâng cấp hạ tầng thể chế, nhân lực và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ hai, chuyển đổi xanh đã khởi động, nhưng cần bứt phá về chính sách và thực thi. Dẫn kết quả điều tra PGI gần nhất của VCCI, ông Tuấn cho biết, nỗ lực của các địa phương trong cải thiện chất lượng môi trường kinh doanh xanh, khuyến khích doanh nghiệp thực hành xanh và tăng cường quản lý môi trường. Tuy nhiên, gánh nặng thủ tục hành chính, chi phí không chính thức và sự thiếu đồng bộ trong thực thi pháp luật vẫn cản trở tiến trình chuyển đổi.

Tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho hoạt động xanh ngày càng tăng, nhưng việc tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt là tài chính xanh và tư vấn kỹ thuật, vẫn còn hạn chế, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Việt Nam xanh, năng động và sẵn sàng trong kỷ nguyên mới, VCCI kiến nghị ba nhóm giải pháp.

Một là, cải cách thể chế để nâng cao chất lượng điều hành và thực thi chính sách. Trong đó, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong các lĩnh vực then chốt như đầu tư, đất đai, môi trường và xây dựng. Việc số hóa toàn diện quy trình, công khai tiến độ xử lý và thiết lập cơ chế một cửa liên thông sẽ giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả phục vụ.

Song song đó, cần cải thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra bằng cách áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro, tránh chồng chéo giữa các cơ quan và giảm thiểu can thiệp không cần thiết. Việc công khai quy trình, tiêu chí và kết quả xử lý, cùng với triển khai hệ thống đánh giá độc lập sau kiểm tra, sẽ góp phần củng cố niềm tin và sự công bằng trong thực thi pháp luật.

"Một nền tảng dữ liệu quốc gia thống nhất về doanh nghiệp và lịch sử tuân thủ cũng cần được xây dựng để phục vụ công tác quản lý, kết nối giữa các bộ, ngành và địa phương, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chính sách thuận lợi hơn" ông Tuấn nói.

Hai là cần thúc đẩy đầu tư và phát triển doanh nghiệp xanh. Việc hình thành một hệ sinh thái tài chính xanh hiệu quả là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy chuyển đổi xanh.

Theo đại diện VCCI, Nhà nước cần phát triển thị trường tín chỉ carbon, trái phiếu xanh, đồng thời tạo cơ chế bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tiếp cận các khoản vay xanh. Các ngân hàng thương mại nên được khuyến khích xây dựng danh mục sản phẩm tài chính xanh và áp dụng ưu đãi lãi suất phù hợp.

Cùng với đó, cần ban hành bộ tiêu chí quốc gia về dự án đầu tư xanh, làm cơ sở cho việc cấp phép, ưu đãi thuế, đất đai và tiếp cận vốn. Các dự án sử dụng công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và sản xuất tuần hoàn cần được ưu tiên hỗ trợ.

Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, lực lượng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế, cần có các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chuyển đổi xanh, đào tạo về ESG và hỗ trợ chứng nhận môi trường. Mô hình “vườn ươm doanh nghiệp xanh” có thể được thí điểm tại các địa phương trọng điểm để tạo hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực xanh.

Ba là, nâng cao vai trò, trách nhiệm và quyền chủ động của chính quyền địa phương. Để chuyển đổi xanh được triển khai thực chất từ cơ sở, cần lồng ghép các chỉ số đánh giá như Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI) vào công cụ điều hành và đánh giá hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương. Việc công bố kế hoạch hành động xanh hàng năm, gắn với chỉ tiêu định lượng được, sẽ tạo động lực cải cách rõ ràng và minh bạch.

Đồng thời, cơ chế phân bổ ngân sách cần có yếu tố khuyến khích. Có thể thí điểm “ngân sách linh hoạt” hơn cho các địa phương có kết quả chuyển đổi xanh tích cực, nhằm tái đầu tư vào các sáng kiến cải thiện môi trường và hỗ trợ doanh nghiệp xanh.

Cuối cùng, để bảo đảm chính sách đi vào thực tiễn, các tỉnh nên thành lập tổ công tác chuyển đổi xanh với sự tham gia của đại diện doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, chuyên gia và chính quyền, qua đó thúc đẩy mô hình hợp tác công – tư hiệu quả và đồng thuận hơn trong hoạch định và thực thi chính sách.