Hôm 6/8, Tổng thống Donald Trump cho biết ông sẽ áp thuế 100% đối với chip nhập khẩu. Tuy nhiên, kế hoạch này đi kèm với một vài ngoại lệ: các công ty đang sản xuất tại Mỹ hoặc hứa hẹn sẽ xây dựng nhà máy tại đây sẽ không phải chịu thuế.

Sau đó, ông chủ Nhà Trắng đổi ý, nâng mức thuế đề xuất lên tới 300%. Trong cuộc trao đổi với các phóng viên hôm 15/8, ông cho biết: “Tôi sẽ áp dụng mức thuế 200% hoặc 300%”.

Với ông Trump, chính sách thuế quan nhắm đến hai mục tiêu chính: tăng nguồn thu của chính phủ và thúc đẩy doanh nghiệp chuyển hoạt động sản xuất về Mỹ.

Song, kế hoạch áp thuế chip nhập khẩu khó có thể đạt hiệu quả. Thậm chí, nó có thể gây tổn hại cho ngành bán dẫn và cả nền kinh tế Mỹ.

Chính phủ Mỹ khó thu được nhiều tiền

Số liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ cho thấy trong 10 năm qua, trung bình mỗi năm Mỹ nhập khẩu 44,7 tỷ USD chip bán dẫn. Với thuế suất 300%, theo lý thuyết, mỗi năm Mỹ có tiềm năng thu được 134 tỷ USD từ thuế quan - một con số khổng lồ.

Tuy nhiên, ngoại lệ ông Trump đặt ra cho các công ty sản xuất hoặc cam kết sản xuất tại Mỹ sẽ thay đổi hoàn toàn ước tính trên.

Hầu hết mọi nhà sản xuất chip lớn trên thế giới đều đã đầu tư dây chuyền sản xuất tại Mỹ, nhờ các khoản trợ cấp dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) đang xây dựng các nhà máy chip ở thành phố Phoenix - một phần của kế hoạch đầu tư 165 tỷ USD.

Samsung Electronics cũng đang phát triển một dự án trị giá 40 tỷ USD ở bang Texas. SK Hynix, một nhà sản xuất chip khác của Hàn Quốc, cũng có kế hoạch xây dựng nhà máy trị giá hàng tỷ USD ở Mỹ.

Nhờ những khoản đầu tư này, các ông lớn ngành chip gần như chắc chắn sẽ được miễn trừ thuế quan. Điều này đồng nghĩa số chip bán dẫn thực sự bị đánh thuế sẽ thu hẹp đáng kể và nguồn thu ngân sách cũng vậy.

Doanh nghiệp không có động lực để mở rộng sản xuất

Điều khoản miễn trừ thuế quan được thiết kế để thúc đẩy doanh nghiệp mở rộng hoạt động tại Mỹ. Nhưng đa số doanh nghiệp chip lớn đều đã lập kế hoạch đầu tư từ trước, nên chính sách này sẽ không tạo ra được nhiều tác động.

Nhiều khả năng các doanh nghiệp sẽ chỉ đưa ra các thông báo đầu tư đủ lớn để lấy lòng chính quyền ông Trump, sau đó tiếp tục nhập khẩu chip từ nước ngoài. Lý do chính là chi phí sản xuất chip tại Mỹ cao hơn đáng kể mặt bằng chung, cả về tiền bạc lẫn thời gian.

Theo phân tích của McKinsey, các nhà máy sản xuất chip ở khu vực Đông Á chỉ cần 28 - 32 tháng để hoàn thiện và đi vào sản xuất sau khi bắt đầu khởi công. Còn các dự án ở Mỹ có thể cần tới hơn 50 tháng để đạt kết quả tương tự, do các vấn đề trong quá trình cấp phép và xây dựng.

Ngoài ra, chi phí xây dựng một nhà máy sản xuất chip thế hệ cũ tại Mỹ - sau khi đã tính đến khoản trợ cấp từ chính phủ - vẫn cao hơn khoảng 10% so với một cơ sở tương tự ở Đài Loan. Và chi phí vận hành thì tốn kém hơn 35%.

Hồi tháng 7, TSMC cảnh báo chi phí sản xuất đắt đỏ tại Mỹ sẽ khiến biên lợi nhuận gộp của công ty giảm 2 - 3 điểm % trong vài năm tới. Đáng chú ý, các nhà máy tại Mỹ của TSMC chỉ sản xuất chip theo công nghệ N4, chậm hai thế hệ so với chip N2 sắp ra mắt tại Đài Loan.

TSMC chỉ là một công ty đơn lẻ, nhưng sản xuất chip tiên tiến là một lĩnh vực mà chỉ một số ít tay chơi có thể tham gia. TSMC, Samsung và Intel hiện là ba công ty duy nhất trên thế giới có khả năng sản xuất nút bán dẫn theo công nghệ tiên tiến nhất.

Điều này cho thấy giấc mộng đẩy mạnh sản xuất chip công nghệ cao tại Mỹ của Tổng thống Trump vẫn còn khá xa vời.

Hệ lụy khó lường

Thuế quan với chip bán dẫn sẽ gây ảnh hưởng lớn tới các nhà sản xuất vừa và nhỏ ở châu Á. Những công ty này đứng ngoài cơn sốt trí tuệ nhân tạo nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng, bởi họ cung cấp chip dùng trong những sản phẩm thiết yếu như ô tô hoặc máy giặt.

Ông Martin Chorzempa, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, đánh giá: “Những nhà sản xuất đó… nhiều khả năng không có đủ vốn và biên lợi nhuận để đầu tư trên quy mô lớn vào Mỹ”.

Tác động còn lan sang những doanh nghiệp không trực tiếp sản xuất chip, bởi họ có thể phải trả thuế quan đánh vào các linh kiện nhập khẩu quan trọng. Để tránh mối nguy này, Apple đã cam kết nâng tổng mức đầu tư tại Mỹ lên 600 tỷ USD trong vòng 4 năm.

Tuy nhiên, nhiều công ty không có tiềm lực như Apple. Trong đó, điện tử và ô tô là hai ngành chịu nhiều rủi ro nhất.

Ông John Mitchell, CEO Hiệp hội Điện tử Toàn cầu, dự kiến thuế quan với chip sẽ đẩy giá các mặt hàng như laptop, thiết bị gia dụng, xe cộ và thiết bị y tế lên cao.

Quỹ Công nghệ Thông tin và Đổi mới (ITIF) ước tính nếu giá chip tăng 1 USD, giá các sản phẩm có tích hợp chip sẽ phải tăng thêm 3 USD để duy trì biên lợi nhuận.

Ngành ô tô đặc biệt dễ bị tổn thương. Trung bình, mỗi chiếc xe hiện tích hợp từ 1.000 đến 3.000 chip bán dẫn để thực hiện một loạt tác vụ, từ đóng mở cửa sổ, xử lý tín hiệu điện cho đến điều khiển hệ thống giải trí. Đáng chú ý, xe điện sử dụng nhiều chip gấp 20 lần ô tô chạy xăng truyền thống.

Hồi đầu năm nay, ITIF ước tính mức thuế 25% với chip có thể khiến chi phí sản xuất ô tô tại Mỹ tăng 1.000 USD. Theo đó, mức thuế 300% có nguy cơ khiến chi phí tăng lên 12.000 USD. Đây là số tiền cực kỳ lớn, đặc biệt khi xét rằng giá xe mới trung bình tại Mỹ vào khoảng 47.000 USD.

Trong bối cảnh đó, có vẻ như các hãng xe không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thay chip nhập khẩu bằng hàng nội địa - đúng ý ông Trump.

Tuy nhiên, ngành sản xuất chip ở Mỹ vẫn còn non trẻ. Mỹ chỉ sản xuất khoảng 12% chip bán dẫn toàn cầu, đồng nghĩa tình trạng thiếu hụt chắc chắn sẽ xảy ra nếu ô tô và các ngành khác đồng loạt chuyển sang nguồn cung trong nước.

Điều này vô tình tạo lợi thế cho các hãng xe nước ngoài. Đặc biệt, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) có thể hưởng lợi lớn bởi Mỹ đã đồng ý hạ thuế quan với ô tô từ những thị trường này xuống còn 15%.

Gánh nặng với người tiêu dùng

Cho tới nay, giới doanh nghiệp đã tự gánh chịu phần chi phí gia tăng của thuế quan, tránh đẩy gánh nặng sang phía người tiêu dùng. Tuy nhiên, thuế quan cao hơn với chip sẽ trở thành “giọt nước làm tràn ly”, khiến giá cả nhiều loại hàng hóa ở Mỹ tăng mạnh.

Các nhà phân tích của Bernstein Research cảnh báo: “Chi phí sản xuất và thuế quan gia tăng cuối cùng sẽ bị đẩy bớt sang phía người tiêu dùng và các khâu khác nhau trong chuỗi cung ứng”.

Trong cuộc khủng hoảng thiếu hụt chip thời COVID-19, giá ô tô tăng vọt đã gây áp lực lớn đến lạm phát của Mỹ. Thuế quan đánh vào chip có nguy cơ gây ra ảnh hưởng tương tự.

Trong khi đó, các báo cáo gần nhất cho thấy lạm phát lõi tính theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đang có xu hướng tăng trở lại. Ngoài ra, giá sản xuất Mỹ đã trong tháng 7 cũng tăng mạnh hơn dự kiến.

Nếu thuế quan với chip được triển khai, áp lực giá mới có thể khiến Fed khó khăn hơn trong mục tiêu đưa lạm phát về mức 2%, đồng thời làm xói mòn sức mua của các hộ gia đình Mỹ.