Vào ngày 29/8, Toà Phúc thẩm Liên bang Mỹ đã giáng một đòn mạnh vào chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump khi phán quyết rằng hầu hết các mức thuế quan mà ông chủ Nhà Trắng ban hành là bất hợp pháp.

Trước phán quyết của toà, chính sách thuế quan của ông Trump ước tính sẽ ảnh hưởng khoảng 69% hàng hoá nhập khẩu vào Mỹ, theo Tax Foundation. Nếu bị bác bỏ, các mức thuế này sẽ chỉ ảnh hưởng khoảng 16% hàng hoá.

Hiện tại, toà phúc thẩm vẫn cho phép duy trì thuế quan đến ngày 14/10 để chính quyền ông Trump có thời gian kháng cáo phán quyết lên Toà án Tối cao.

Thuế quan nào bị ảnh hưởng?

Phán quyết của toà phúc thẩm ảnh hưởng đến thuế quan đối ứng mà ông Trump công bố vào ngày 2/4 cũng như các mức thuế mà ông áp đặt trước đó đối với Mexico, Canada và Trung Quốc.

Tổng thống Mỹ đã viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 để áp đặt thuế quan. Ông tuyên bố thâm hụt thương mại của Mỹ với các quốc gia khác là tình trạng khẩn cấp quốc gia và viện dẫn IEEPA.

Tuy nhiên, toà phúc thẩm cho rằng IEEPA không trao cho ông thẩm quyền áp đặt thuế quan. Thay vào đó, quyền lực này chỉ thuộc về Quốc hội.

“Hiến pháp trao toàn quyền áp đặt các loại thuế như thuế quan cho nhánh lập pháp... Thuế quan là một quyền lực cốt lõi của Quốc hội”, toà nhấn mạnh.

Phán quyết của toà phúc thẩm đã đẩy chính sách thuế đối ứng của ông Trump vào tình thế bấp bênh. Thuế đối ứng chỉ vừa có hiệu lực vào đầu tháng 8 sau nhiều lần trì hoãn.

Chủ nhân Nhà Trắng đã áp đặt thuế quan cao đối với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm mức thuế 50% đối với Ấn Độ và Brazil. Ông cũng ấn định mức thuế tối thiểu 10% đối với hầu hết các quốc gia còn lại.

Toà phúc thẩm cũng coi việc ông Trump áp thuế lên hàng hoá Trung Quốc, Canada và Mexico là bất hợp pháp. Washington coi việc áp thuế là cần thiết vì ba quốc gia này đã không hành động mạnh tay để ngăn chặn ma tuý fentanyl đi vào Mỹ.

Theo CNBC, ông Trump đã tuyên bố sẽ kháng cáo lên Toà án Tối cao. Trên mạng xã hội Truth Social, ông cảnh báo: “Nếu được chấp thuận, phán quyết này sẽ thực sự huỷ diệt nước Mỹ”.

Nếu Toà án Tối cao cũng xác định các mức thuế quan kể trên là bất hợp pháp, ông Trump vẫn còn những cách khác để áp thuế. Tuy nhiên, phạm vi của thuế quan khi đó có thể sẽ bị hạn chế hơn nhiều.

Ví dụ, ông Trump có thể viện dẫn Đạo luật Thương mại năm 1974 nhưng luật này giới hạn thuế quan ở mức 15% và chỉ trong 150 ngày, trừ khi Quốc hội gia hạn thêm.

Thuế quan nào vẫn an toàn?

Một số loại thuế quan trong chương trình nghị sự thương mại của ông Trump vẫn an toàn trước phán quyết của toà phúc thẩm. Đáng chú ý nhất là các loại thuế theo ngành, như mức thuế 50% áp dụng đối với nhôm thép.

Đầu tháng 8, chính quyền ông Trump đã thêm hơn 400 danh mục sản phẩm vào danh sách áp thuế nhôm thép, theo Bộ Thương mại Mỹ.

Ông chủ Nhà Trắng đã viện dẫn Mục 232 thuộc Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 để ban hành thuế quan theo ngành mà không gây tranh cãi pháp lý tại toà án.

“Thuế quan theo Mục 232 là trọng tâm trong chiến lược thuế quan của Tổng thống Trump”, ông Mike Lowell, đối tác tại công ty luật Reed Smith, từng chia sẻ với CNBC.

“Chúng không phải là mục tiêu của vụ kiện đang chờ xử lý và nhiều khả năng có thể vượt qua thử thách pháp lý. Chúng cũng có thể sẽ tiếp tục được áp dụng trong chính quyền tổng thống tiếp theo...”, ông Lowell nói thêm.

Theo tờ Wall Street Journal, chính quyền ông Trump đang lên kế hoạch mở rộng thuế quan theo ngành như một cách để tránh né các cuộc chiến pháp lý sắp tới.

Ngoài ra, thuế quan mà ông Trump áp đặt lên Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên và người kế nhiệm Joe Biden tiếp tục duy trì cũng có thể sẽ an toàn bất chấp phán quyết của toà phúc thẩm.

Cuối cùng, miễn trừ “de minimis” vừa chính thức bị huỷ bỏ vào cuối tuần trước cũng không bị ảnh hưởng. Do đó, các mặt hàng nhập khẩu có giá trị từ 800 USD trở xuống sẽ phải chịu thuế quan.