Năm 2024 ghi dấu sự biến động mạnh mẽ của hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đối mặt với những thách thức phức tạp, Việt Nam vẫn thể hiện sức bền kinh tế với mức tăng trưởng GDP vượt 7%, cao hơn so với các dự báo của các tổ chức quốc tế như IMF (6,1%) và Standard Chartered (6,8%). Điều này phần nào củng cố niềm tin của nhà đầu tư, dù thị trường đầu tư khởi nghiệp đang trải qua giai đoạn khó khăn.

Trong báo cáo vừa mới xuất bản, quỹ VinVentures - do bà Lê Hàn Tuệ Lâm làm CEO, cho biết giá trị đầu tư vào các startup tại Việt Nam trong năm 2024 giảm mạnh 30% so với năm trước, chỉ còn 308 triệu USD. Số lượng thương vụ cũng chỉ duy trì ở mức ổn định, với 75 thương vụ, giảm nhẹ từ 77 thương vụ của năm 2023. Điều này cho thấy thị trường đang chứng kiến xu hướng thận trọng hơn từ phía các nhà đầu tư, tập trung vào các thương vụ có quy mô lớn hơn thay vì rải vốn trên diện rộng.

VinVentures là quỹ đầu tư công nghệ được tài trợ bởi tỷ phú Phạm Nhật Vượng và tập đoàn Vingroup với tổng tài sản quỹ đang quản lý là 150 triệu USD, trong đó 100 triệu USD là danh mục đã đầu tư kế thừa từ Vingroup và 50 triệu USD dự kiến giải ngân trong 3 - 5 năm tới.

Xu hướng đầu tư nổi bật

Dù giá trị đầu tư chung sụt giảm, năm 2024 ghi nhận sự chuyển dịch quan trọng trong các lĩnh vực đầu tư. Đặc biệt, Agritech và Foodtech nổi lên như những ngành dẫn đầu, chiếm 27,6% tổng giá trị đầu tư, một bước nhảy vọt từ mức 1% năm 2023. Thành công này phần lớn nhờ vào thương vụ 70 triệu USD của Techcoop – startup cung cấp giải pháp công nghệ toàn diện cho nông dân, bao gồm truy xuất nguồn gốc, hỗ trợ tài chính và cải tiến năng suất.

Bên cạnh đó, Fintech – lĩnh vực từng dẫn đầu về giá trị đầu tư, hiện chỉ chiếm 10% tổng số vốn, giảm đáng kể so với các năm trước. Tuy nhiên, ngành này vẫn duy trì được sức hút với các nhà đầu tư nhờ sự phát triển của các giải pháp tài chính mới như ví điện tử tích hợp quản lý tài chính cá nhân và các dịch vụ tín dụng dành cho phân khúc khách hàng chưa được khai thác.

Các ngành khác như logistics, thương mại điện tử, và ESG (môi trường, xã hội, quản trị doanh nghiệp) cũng chứng kiến những xu hướng tích cực. Logistics, với thương vụ 30,3 triệu USD của Be Group, cho thấy tiềm năng từ các mô hình tối ưu hóa chuỗi cung ứng và giao nhận hàng hóa. ESG, tuy là lĩnh vực còn non trẻ, cũng thu hút sự chú ý nhờ các dự án như Nami Energy – startup năng lượng tái tạo nhận được 10 triệu USD tài trợ.

Sự tập trung của các thương vụ lớn

Điểm đáng chú ý trong năm 2024 là sự tập trung vốn vào một số ít thương vụ lớn. Chỉ riêng 9 thương vụ hàng đầu đã chiếm tới 59% tổng giá trị đầu tư. Điều này cho thấy thị trường đang ưu tiên các startup có tiềm năng đột phá rõ ràng, thay vì đầu tư rộng rãi vào nhiều công ty nhỏ lẻ. Đơn cử, Techcoop không chỉ nổi bật với giá trị thương vụ lớn nhất mà còn là minh chứng cho sự quan tâm ngày càng tăng đối với công nghệ nông nghiệp – lĩnh vực có khả năng tạo ra tác động lớn đến chuỗi cung ứng.

Việt Nam vẫn được đánh giá là điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư quốc tế nhờ sự ổn định kinh tế và chính sách mở cửa. Việc tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và RCEP không chỉ giúp Việt Nam nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn tạo ra những lợi thế cạnh tranh lớn. Chính phủ cũng đang nỗ lực cải cách môi trường kinh doanh, giảm bớt rào cản pháp lý và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, thị trường đầu tư khởi nghiệp Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức. Bối cảnh "funding winter" (mùa đông gọi vốn - pv) toàn cầu khiến nhà đầu tư thận trọng hơn, yêu cầu các startup chứng minh được tính khả thi và tiềm năng lợi nhuận rõ ràng. Đồng thời, các doanh nghiệp mới cần đáp ứng ngày càng nhiều tiêu chuẩn liên quan đến ESG, điều này đòi hỏi nguồn lực lớn cả về tài chính lẫn chuyên môn.

Triển vọng năm 2025

Mặc dù có những khó khăn, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam vẫn đứng trước nhiều cơ hội lớn. Sự trỗi dậy của các ngành mới như Agritech, ESG, và AI đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư lớn. Đồng thời, các chính sách hỗ trợ từ chính phủ, kết hợp với tiềm năng của thị trường nội địa, hứa hẹn sẽ tạo ra một làn sóng đổi mới mới trong năm tới.

Việt Nam, với vai trò là một trong những nền kinh tế hàng đầu Đông Nam Á, được kỳ vọng sẽ tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu, trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư tìm kiếm sự đổi mới và tiềm năng tăng trưởng.