Tại chương trình Data Talk | The Catalyst: Vận tải biển & cảng biển sau cơn sóng thuế quan - Động lực nào còn lại cho năm 2026? ông Lê Quang Trung – Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Cảng quốc tế Cái Mép CMIT, Chủ tịch HĐQT Cảng Cần Thơ, cho biết 11 tháng đầu năm nay, sản lượng hàng hoá qua cảng Cái Mép đã đạt khoảng 2 triệu TEU, mức kỷ lục so với công suất thiết kế ban đầu chưa tới 1,2 triệu TEU. 

Hiện tại, khoảng 64 - 68% lượng hàng tại cảng quốc tế Cái Mép được xuất khẩu sang thị trường Mỹ, cả bờ Đông và bờ Tây, cùng với một số tuyến dịch vụ đi châu Âu. 

Ông Trung cho biết thêm trong năm 2025, bên cạnh nhu cầu thực, còn xuất hiện hiện tượng dồn hàng nhằm tránh thuế, qua đó tạo ra những mức tăng trưởng mang tính đột biến.

Đánh giá triển vọng năm 2026, ông Trung cho rằng vẫn tồn tại nhiều yếu tố chưa chắc chắn. Theo ông, Mỹ và châu Âu tiếp tục là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, song các biến động địa chính trị như xung đột Nga - Ukraine, căng thẳng tại Biển Đỏ hay hoạt động của lực lượng Houthi có thể kéo dài và ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động hàng hải, các tuyến vận tải và chi phí logistics. Việc tàu biển phải thay đổi hải trình, kéo dài thời gian vận chuyển và gia tăng chi phí là những rủi ro hiện hữu.

Nhận định hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam sang các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu vẫn đối mặt với không ít rủi ro và yếu tố bất định trong năm 2026, song ông Trung cho rằng bên cạnh những thách thức, đây cũng là thời điểm doanh nghiệp cần chủ động thích ứng bằng cách tìm kiếm các thị trường mới hoặc những thị trường có mức độ ổn định cao hơn. 

“Trên thực tế, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam cùng các đơn vị thành viên đã phối hợp với hiệp hội ngành hàng và các chủ hàng để theo dõi sát diễn biến tại thị trường Mỹ và châu Âu, từ đó đưa ra các quyết sách phù hợp cho cả nhà sản xuất và doanh nghiệp vận tải, xây dựng kế hoạch vận chuyển linh hoạt nhằm hạn chế rủi ro thương mại”, ông Trung cho biết.

Bên cạnh việc bám sát các thị trường truyền thống, ông Lê Quang Trung cho biết ngành hàng hải cũng kiến nghị đẩy mạnh tìm kiếm và khai thác các thị trường thay thế.

Trong đó, Trung Quốc được đánh giá là thị trường lớn và tiềm năng, nhất là sau khi quan hệ song phương được nâng cấp lên đối tác chiến lược toàn diện. Ngoài ra, các thị trường như Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều quốc gia châu Á khác cũng được xem là những điểm đến quan trọng. Việc Việt Nam tiếp tục mở rộng và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng để giảm thiểu rủi ro trước những biến động khó lường từ chính sách của chính quyền Tổng thống Trump và căng thẳng địa chính trị. 

Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam nhận định việc đa dạng hóa thị trường sẽ giúp duy trì triển vọng tích cực và giữ được sự lạc quan cho bức tranh ngành vận tải và logistics trong năm 2026.

Biến động địa chính trị vẫn là rủi ro hàng đầu

Dự báo về rủi ro với ngành vận tải biển trong năm 2026, ông Lê Quang Trung cho rằng các yếu tố địa chính trị sẽ tiếp tục là rủi ro hàng đầu, do vượt ngoài khả năng kiểm soát của doanh nghiệp và có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động cũng như quyết định mở rộng đầu tư, hiện đại hóa và nâng công suất hệ thống cảng. 

Bên cạnh đó, rủi ro từ chính sách thương mại, đặc biệt là các điều chỉnh chính sách của Mỹ, được đánh giá sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến xuất nhập khẩu của Việt Nam sang các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu.

Ông Lê Quang Trung nhấn mạnh để ứng phó với các rủi ro bên ngoài, Nhà nước và Chính phủ đang quyết liệt triển khai những cách tiếp cận chính sách mới nhằm hỗ trợ ngành hàng hải và vận tải biển. 

Theo đó, nhiều dự án hạ tầng cảng biển trọng điểm được ưu tiên đầu tư, trong đó có việc phát triển các cụm cảng lớn tại Hải Phòng – Lạch Huyện, khu vực TP HCM với cảng quốc tế Cần Giờ và cụm cảng trung chuyển Liên Chiểu. Đây được xem là giải pháp mang tính chất căn cốt để nâng tầm hàng hải quốc gia trở thành hub trung chuyển ở khu vực, từ đó có thể tận dụng cái lợi thế về vị trí cũng như các tuyến hàng hải để đẩy mạnh thương mại xuyên biên giới.

Song song với đầu tư hạ tầng cảng biển, Chính phủ cũng đang thúc đẩy các chính sách phát triển khu kinh tế tự do và khu thương mại tự do (FTZ) nhằm tăng sức hút đầu tư và sản xuất. 

Trong đó, các FTZ tại TP HCM, Đà Nẵng và Hải Phòng đang được tạo điều kiện để sớm hình thành, qua đó thu hút dòng vốn FDI, mở rộng hoạt động thương mại và gián tiếp tạo động lực cho ngành hàng hải, vận tải biển phát triển.