Buổi lễ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump diễn ra vào ngày 20/1/2025 trong điều kiện thời tiết mùa đông đặc biệt khắc nghiệt. Cái lạnh cắt da cùng những cơn gió mạnh buộc lễ tuyên thệ phải chuyển vào khu Rotunda trong Điện Capitol, thay vì tổ chức ngoài trời như thông lệ.

Dù vậy, đông đảo người ủng hộ vẫn đổ về Washington để chào mừng sự trở lại của ông Trump tại Nhà Trắng. Khi ông tuyên thệ, nhiều người có thể cảm nhận rằng nước Mỹ sắp bước vào một giai đoạn mới với những thay đổi đáng kể so với 4 năm trước.

Khác với nhiệm kỳ đầu tiên, lần này ông Trump bước vào Nhà Trắng với kinh nghiệm điều hành dày dặn và sự hiểu biết rõ rệt về cách thức vận hành của bộ máy liên bang.

Điều đó giúp Nhà Trắng triển khai các chương trình nghị sự nhanh và dứt khoát hơn - từ tinh giản nhân sự, điều chỉnh dòng chảy thương mại toàn cầu cho đến siết chặt dòng người nhập cư. Nhiều động thái được giới quan sát đánh giá là có tính chất “lịch sử” và “phá vỡ truyền thống”.

Nhưng mặt khác, tốc độ thay đổi dồn dập cũng tạo ra những cú sốc cho thị trường tài chính, cộng đồng doanh nghiệp và các đối tác của Mỹ.

Một điểm nổi bật trong năm đầu nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump là cách chính quyền thay đổi các thông lệ lâu đời tại Washington. Từ lực lượng viên chức, tiến trình ngân sách cho tới cách tiếp cận với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), nhiều truyền thống vốn được duy trì qua nhiều đời tổng thống đã chứng kiến thay đổi lớn. 

Cuối nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Joe Biden, lực lượng viên chức liên bang của Mỹ đạt khoảng 2,4 triệu người. Ông Trump đánh giá bộ máy này cồng kềnh và kém hiệu quả. Không lâu sau khi nhậm chức, ông đã chỉ đạo tiến hành kế hoạch cắt giảm nhân sự trên quy mô lớn.

Đến tháng 11, Giám đốc Văn phòng Quản lý Nhân sự Scott Kuper ước tính số viên chức bị cắt giảm trong năm vào khoảng 317.000 người - tương đương hơn 13% lực lượng viên chức.

So với lịch sử, con số trên đặc biệt nổi bật. Trong giai đoạn hậu Chiến tranh Thế giới thứ hai, hiếm tổng thống nào cắt giảm nhân sự liên bang trong thời kỳ kinh tế ổn định.

Trường hợp gần đây nhất là ông Bill Clinton, người đã cho 339.000 nhân viên nghỉ việc trong 4 năm cầm quyền. Ông Trump gần đạt con số đó trong chưa đầy một năm.

Tuy vậy, trong ngắn hạn, đợt cắt giảm được đánh giá là có tác động khá hạn chế với nền kinh tế vĩ mô.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Kinh tế (CEPR), ngay cả trong kịch bản cắt giảm 600.000 viên chức trong hai năm, GDP Mỹ cũng chỉ suy giảm khoảng 0,3% - không đủ để khiến nền kinh tế rơi vào suy thoái.

Tuy nhiên, việc cắt giảm mạnh số lượng viên chức có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng cung cấp các dịch vụ công. Nói cách khác, nếu bộ máy viên chức bị thu hẹp quá mức, năng lực triển khai chính sách của chính phủ sẽ giảm sút.

Trong khi đó, các nhà kinh tế cho rằng khả năng thực thi chính sách hiệu quả là yếu tố then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn.

Năm 2025 cũng đánh dấu căng thẳng chưa từng có giữa Nhà Trắng và Fed. Ông Trump liên tục thúc giục Fed giảm mạnh lãi suất, với lý do điều đó sẽ hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và giảm chi phí vay nợ của chính phủ.

Trọng tâm chính của chiến dịch này là những nỗ lực thay đổi nhân sự bên trong Fed.

Tổng thống Mỹ thường xuyên chế giễu Chủ tịch Fed Jerome Powell trên mạng xã hội và cáo buộc ông mắc sai phạm trong dự án cải tạo trụ sở ngân hàng trung ương. Ông Trump thậm chí còn ám chỉ rằng vấn đề này có thể trở thành lý do để sa thải ông Powell.

Sau khi thị trường trái phiếu phản ứng dữ dội, Nhà Trắng đã phải dịu giọng về việc cách chức ông Powell.

Tuy nhiên, căng thẳng vẫn leo thang khi ông Trump quyết định sa thải Thống đốc Lisa Cook - thành viên có quyền bỏ phiếu trong Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC).

Đây được xem là thách thức lớn nhất đối với tính độc lập của Fed trong nhiều thập kỷ. Hiện bà Cook vẫn đảm nhiệm nhiệm vụ khi tòa án xem xét tính hợp pháp của quyết định.

Ngoài ra, việc một thống đốc Fed rời nhiệm sở sớm hơn dự kiến cũng tạo cơ hội để ông Trump bổ nhiệm ông Stephen Miran - cố vấn kinh tế thân cận - vào ghế trống. Trong các cuộc họp chính sách, ông Miran ủng hộ mạnh mẽ việc cắt giảm lãi suất với quy mô lớn.

Sang năm 2026, nhiệm kỳ Chủ tịch Fed của ông Powell sẽ kết thúc vào tháng 5, tạo cơ hội để ông Trump bổ nhiệm đồng minh thân cận vào vị trí lãnh đạo ngân hàng trung ương Mỹ.

Hiện tại, Fed báo hiệu sẽ chỉ giảm lãi suất một lần vào năm 2026 nhằm cân bằng giữa rủi ro lạm phát và thị trường lao động, nhưng chủ tịch Fed mới có thể sẽ chiều ý ông Trump và thúc đẩy các đợt cắt giảm mạnh.

Các chuyên gia lo ngại rằng áp lực của Nhà Trắng có thể làm xói mòn tính độc lập của Fed - một trong những trụ cột ổn định của kinh tế Mỹ.

Chưa kể, sự suy giảm tính độc lập của Fed có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến đồng USD.

Sức mạnh của đồng bạc xanh gắn chặt với niềm tin rằng Fed có thể kiểm soát lạm phát mà không chịu chi phối bởi các mục tiêu chính trị ngắn hạn.

Nếu thị trường bắt đầu nghi ngờ Fed không còn đủ độc lập, động lực nắm giữ USD sẽ suy yếu, kéo theo áp lực giảm giá.

Trong năm 2025, Mỹ còn chứng kiến đợt đóng cửa chính phủ dài nhất lịch sử, vượt qua kỷ lục 34 ngày xác lập trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Trong 50 năm qua, chính phủ Mỹ đã trải qua 22 lần đóng cửa, riêng ông Trump đóng góp tới 4 lần.

Đợt đóng cửa năm 2025 chủ yếu bắt nguồn từ tranh cãi về Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả Phải chăng (ACA).

Đảng Dân chủ phản đối dự luật ngân sách của Đảng Cộng hòa vì dự luật không gia hạn các khoản trợ cấp ACA mở rộng, dự kiến hết hiệu lực vào cuối năm.

Đảng Dân chủ nhấn mạnh việc chấm dứt trợ cấp sẽ khiến chi phí chăm sóc sức khỏe tăng mạnh đối với hàng triệu người Mỹ, trong khi Đảng Cộng hòa lập luận rằng gia hạn là không bền vững về mặt tài khóa.

Từ ngày 1/10 đến 12/11/2025, đợt đóng cửa kéo dài 43 ngày đã gây ảnh hưởng nặng nề trên toàn quốc: hàng trăm nghìn nhân viên liên bang phải nghỉ việc, các công viên quốc gia và bảo tàng đóng cửa, nhiều dịch vụ công bị gián đoạn…

Cuối cùng, hai đảng cũng đi đến một thỏa thuận tạm thời, cấp ngân sách cho chính phủ đến ngày 30/1/2026. Tuy nhiên, điều này, đồng nghĩa chính phủ có khả năng sẽ đóng cửa lần nữa vào đầu năm sau.

Đáng ngại hơn là, kịch bản chính phủ đóng cửa có nguy cơ sẽ tái diễn vào cuối mỗi năm tài khóa, khi Quốc hội cần thông qua ngân sách mới. Nguyên nhân nằm ở thực trạng tài khóa của Mỹ.

Vào cuối năm 2025, quy mô nợ liên bang đã vượt 38.000 tỷ USD, kéo chi phí trả lãi lên cao và buộc chính phủ liên tục huy động vốn mới để đáp ứng nghĩa vụ nợ.

Trong bối cảnh đó, việc kiềm chế đà tăng của nợ công đã trở thành ưu tiên của Quốc hội, đồng thời là nguyên nhân chính của các cuộc đối đầu ngân sách giữa hai đảng.

Chính quyền ông Trump và Đảng Cộng hòa muốn cắt giảm một số chương trình phúc lợi, trong khi Đảng Dân chủ tìm cách bảo vệ chúng. Sự khác biệt về ưu tiên này nhiều khả năng sẽ tiếp tục bộc lộ mỗi khi Quốc hội thảo luận về ngân sách.

Bên cạnh những thay đổi trong cách vận hành bộ máy nhà nước, năm 2025 cũng chứng kiến sự điều chỉnh đáng kể trong định hướng chính sách kinh tế của Mỹ.

Chính quyền ông Trump chủ động sử dụng các công cụ thuế quan và đầu tư nhà nước để tác động trực tiếp đến thương mại toàn cầu và các ngành được coi là then chốt về mặt chiến lược.

Không lâu sau khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump đã lấy thương mại làm trọng tâm cải tổ kinh tế, bắt đầu một cuộc chiến thuế quan có phạm vi và mức độ chưa từng có trong gần một thế kỷ.

Chiến lược thuế quan mới của Nhà Trắng được triển khai trên hai trục chính: thuế theo ngành và thuế quan đối ứng theo quốc gia/vùng lãnh thổ.

Ngay từ tháng 3, Mỹ đã tăng mạnh thuế đối với nhôm và thép nhập khẩu. Trong những tháng tiếp theo, danh sách các mặt hàng chịu thuế được mở rộng sang những lĩnh vực được coi là then chốt đối với an ninh kinh tế và công nghiệp trong nước, với mức thuế dao động từ 10% đến 50%.

Hiện tại, các quan chức vẫn tiếp tục điều tra các ngành như dược phẩm, khoáng chất quan trọng và máy bay thương mại, để ngỏ khả năng áp thêm thuế trong thời gian tới.

Dù thuế quan theo ngành gây tác động đáng kể đến các đối tác thương mại của Mỹ, tâm điểm gây tranh cãi nhất trong chính sách thương mại mới của Washington nằm ở thuế quan đối ứng.

Kể từ ngày 7/8, các mức thuế đối ứng mới của Mỹ đã chính thức có hiệu lực.

Mỹ áp thuế tối thiểu 10% với hầu hết các đối tác thương mại, 15% với các quốc gia và vùng lãnh thổ có thặng dư thương mại hàng hóa nhỏ hoặc đạt thỏa thuận với Mỹ.

26 nền kinh tế khác chịu mức thuế cao hơn, dao động trong khoảng 18 - 41%. Việt Nam chịu mức thuế 20%.

Căng thẳng Mỹ - Trung tiếp tục là tâm điểm của giới quan sát. Trong giai đoạn leo thang, Washington từng nâng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc lên 145%, Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế 125% đối với hàng Mỹ.

Nhưng sau các vòng đàm phán, Mỹ và Trung Quốc đã giảm mạnh thuế quan. Theo thỏa thuận đình chiến mới nhất, hàng Trung Quốc vào Mỹ hiện chịu thuế đối ứng 10% và thêm 10% thuế liên quan đến fentanyl; trong khi Trung Quốc áp thuế 10% lên hàng Mỹ. Các mức này chưa bao gồm thuế quan áp dụng từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump.

Một điểm nổi bật của cuộc chiến thương mại lần hai là tính bất ổn cao. Có thời điểm, thuế quan hiệu lực bình quân của Mỹ đã tăng vọt lên 28%, trước khi giảm xuống khoảng 16,8%. Dù đã hạ nhiệt, đây vẫn là mức thuế quan cao nhất của Mỹ kể từ năm 1914.

Theo ước tính của Trung tâm nghiên cứu Yale Budget Lab, các biện pháp thuế quan và trả đũa thương mại có thể khiến tăng trưởng GDP Mỹ giảm khoảng 0,5 điểm % trong năm 2025 và 0,4 điểm % trong năm 2026.

Về lạm phát, trong kịch bản thuế quan được chuyển hoàn toàn vào giá bán, chỉ số giá tiêu dùng có thể tăng thêm khoảng 1,2% trong ngắn hạn.

Sự bất định càng gia tăng khi bị Tòa án Tối cao tỏ ra hoài nghi về tính hợp pháp của loạt chính sách thuế quan, đặc biệt là thuế đối ứng.

Trong trường hợp Tòa án Tối cao phán quyết thuế đối ứng là trái luật, chính quyền ông Trump không chỉ buộc phải hủy bỏ chúng mà còn có thể phải hoàn trả hàng trăm tỷ USD tiền thuế đã thu.

Hiện tại, phán quyết cuối cùng vẫn chưa được đưa ra. Vì vậy, các doanh nghiệp Mỹ cũng như nhiều đối tác thương mại lớn của Washington tiếp tục phải hoạt động trong một môi trường bất ổn chính sách kéo dài.

Washington từ trước đến nay luôn đề cao chủ nghĩa thị trường tự do. Chính phủ chỉ can thiệp sâu vào nền kinh tế trong các trường hợp khẩn cấp.

Ví dụ, trong khủng hoảng tài chính 2008, chính phủ Mỹ nắm giữ cổ phần tạm thời trong hãng bảo hiểm AIG, nhà sản xuất xe General Motors, Chrysler và một số ngân hàng lớn. Khi tình hình kinh tế cải thiện, Washington thường nhanh chóng thoái vốn.

Song, năm 2025 chứng kiến một thay đổi chưa từng có. Thay vì rót vốn vào những tập đoàn gặp khó khăn, chính quyền Trump mua cổ phần tại các doanh nghiệp đang hoạt động ổn định và có vai trò quan trọng với an ninh quốc gia.

Theo New York Times, tổng số tiền vốn cam kết đầu tư của chính quyền ông Trump đã vượt 10 tỷ USD, trong đó riêng Intel nhận gần 9 tỷ USD.

Sự can thiệp bất thường của chính phủ vào thị trường tư nhân làm dấy lên một số lo ngại, bao gồm nguy cơ ngân sách bị tổn thất nếu doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả.

Nhưng trong bối cảnh Trung Quốc chiếm vị thế thống trị trong những lĩnh vực chiến lược như đất hiếm, ngày càng nhiều chính trị gia - kể cả từ Đảng Dân chủ - ủng hộ chính phủ chủ động nắm giữ cổ phần để bảo vệ lợi ích quốc gia.

Riêng về Intel, khoản đầu tư được xem là nỗ lực củng cố năng lực sản xuất chip tiên tiến và phát triển AI - lĩnh vực sẽ định đoạt cuộc đua công nghệ toàn cầu.

Các quyết sách của Nhà Trắng trong năm 2025 còn mở rộng sang nhập cư - vấn đề gắn chặt với thị trường lao động và tăng trưởng kinh tế.

Chính quyền ông Trump đặt mục tiêu trục xuất 1 triệu người nhập cư mỗi năm - hơn gấp đôi kỷ lục được thiết lập năm 2012 dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama.

Ngay trong ngày đầu nhậm chức, ông Trump đã ký nhiều sắc lệnh siết chặt nhập cư và kể từ đó liên tục mở rộng các biện pháp hạn chế.

Nhà Trắng đã hạn chế quyền tị nạn tại biên giới phía nam, thắt chặt visa sinh viên và lao động công nghệ, đồng thời huy động hàng nghìn đặc vụ liên bang để tiến hành bắt giữ và trục xuất người nhập cư trái phép.

Tới đầu tháng 12/2025, chính quyền ông Trump còn tạm dừng xử lý hồ sơ nhập cư của công dân thuộc 19 quốc gia.

Các biện pháp trên đã tạo ra tác động rõ rệt. Theo Bộ An ninh Nội địa (DHS), hơn 2 triệu người nhập cư không giấy tờ đã tự nguyện rời Mỹ và hơn 527.000 người bị trục xuất.

Một nghiên cứu công bố giữa năm 2025 cho thấy lần đầu tiên trong ít nhất 50 năm, số người nhập cư rời khỏi Mỹ nhiều hơn số người đến.

Giới chức Nhà Trắng đánh giá cao xu hướng này, cho rằng áp lực lên dịch vụ công đã giảm bớt, trong khi thị trường lao động trong nước sẽ có thêm nhiều cơ hội cho lao động sinh ra tại Mỹ.

Song, các nhà kinh tế lại bày tỏ lo ngại. Theo phân tích của Quỹ Chính sách Quốc gia (NFAP), các chính sách hạn chế nhập cư có thể khiến tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm giảm gần 1/3 vào năm 2035. 

Đó là bởi người nhập cư vừa là khách hàng tạo ra nhu cầu cho nền kinh tế, vừa là lực lượng lao động bổ trợ giúp tăng năng suất cho toàn bộ lực lượng lao động.

Nhìn lại, nhiệm kỳ hai của ông Trump khởi đầu bằng các quyết sách nhanh và mạnh, tạo ra các thay đổi rõ rệt trong cách Washington vận hành, trong định hướng chính sách kinh tế cũng như cách tiếp cận đối với vấn đề nhập cư.

Chỉ trong một năm, chính quyền của nhà lãnh đạo 79 tuổi đã phá vỡ nhiều thông lệ vốn được duy trì trong nhiều thập kỷ, để lại dấu ấn chính sách khó phai mờ.

Các động thái này phản ánh nỗ lực tái cấu trúc nền kinh tế và đặt lợi ích quốc gia lên trên hết. Tuy nhiên, quy mô và nhịp độ của sự điều chỉnh cũng làm gia tăng những bất định về triển vọng tăng trưởng kinh tế và khả năng hấp thụ cú sốc của nền kinh tế.