Loạt rào cản dự kiến được dựng lên với thép

Theo số liệu Cục Hải quan Việt Nam, tình hình xuất khẩu thép sang EU trong 9 tháng 2025 giảm mạnh. Theo đó, các doanh nghiệp bán được 1,6 triệu tấn thép tại thị trường này, thu về hơn 1 tỷ USD. Kết quả này thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái khi lượng giảm 28% còn kim ngạch giảm 32%.

Xuất khẩu thép sang thị trường suy giảm trong bối cảnh loạt hàng rào thương mại đã và sắp được dựng lên. Theo Bộ Công Thương, hồi tháng 9, EU áp mức thuế 12,1% đối với thép cuộn cán nóng (HRC) của Việt Nam. Hoà Phát là doanh nghiệp duy nhất được miễn trừ mức thuế này. 

Cũng trong tháng 9, Ủy ban Châu Âu (EC) khởi xướng điều tra chống bán phá giá một số sản phẩm thép cuộn cán nguội có xuất xứ từ Việt Nam và 4 quốc gia khác.

Không dừng lại ở đó, EU dự kiến sẽ áp dụng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) từ năm sau. Ngoài ra, EC đề xuất cắt giảm gần một nửa hạn ngạch nhập khẩu thép và tăng mức thuế đối với khối lượng vượt quá hạn ngạch hiện tại lên tới 50% - mức tương đương với thuế suất mà Mỹ và Canada đang áp dụng.

Steel Orbis dẫn nhận định của công ty cung cấp thép All Steels (Anh) cho biết chính sách thương mại mới của EC, kết hợp với CBAM, được xem là một thay đổi mang tính cấu trúc lớn. CBAM, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, được cho là sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu từ 30–130 bảng Anh/tấn, tùy theo xuất xứ và cường độ phát thải carbon.

Còn đối với hệ thống biện pháp phòng vệ mới sẽ giới hạn lượng thép được nhập khẩu miễn thuế ở mức 18,3 triệu tấn mỗi năm – bằng khoảng một nửa hạn ngạch hiện nay – đồng thời nâng mức thuế đối với hàng vượt hạn ngạch từ 25% lên 50%.

Những biện pháp này nhằm bảo hộ ngành thép của châu Âu trong bối cảnh khối này cũng đang phải đối mặt với mức thuế cao ngất ngưởng khi xuất khẩu sang Mỹ. 

Các cuộc trao đổi giữa All Steels với các nhà máy và nhà phân phối châu Âu cho thấy xu hướng ưu tiên dùng hàng nội địa đã bắt đầu xuất hiện, khi người mua muốn tránh chi phí phát sinh từ CBAM.

Các nhà giao dịch cũng đang rút khỏi thị trường châu Á do thời gian giao hàng dài và rủi ro thuế quan, khiến nguồn cung nhập khẩu vào năm 2026 có thể bị thu hẹp, từ đó chuyển quyền định giá về tay các nhà sản xuất nội địa.

Trong bài viết mới đây, Tổng Công ty Thép Việt Nam - CTCP (VNSteel, Mã: TVN) cho biết các nhà nhập khẩu châu Âu đã gấp rút đặt hàng HRC trong quý IV/2025 để nhận hàng trước thời điểm năm 2026 - khi CBAM bắt đầu được áp dụng và hàng nhập khẩu sẽ chịu thuế carbon.

Trong khi đó, tỷ lệ sử dụng hạn ngạch của các nhà cung cấp truyền thống như Ai Cập, Việt Nam và Nhật Bản lại rất thấp do 3 quốc gia này cũng đang bị áp thuế chống bán phá giá (AD) tại EU.

Bên cạnh đó, hầu hết những người tham gia thị trường dự đoán hệ thống mới sẽ thay thế cơ chế phòng vệ hiện tại khi nó hết hiệu lực vào ngày 30/6/2026; còn một số lại dự báo Ủy ban Châu Âu có thể chọn triển khai sớm hơn, từ ngày 1/4/2026.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Công Thảo - Phó Tổng giám đốc VNSteel, đồng thời là Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho đánh giá “Trường hợp EU thông qua đề xuất giảm hạn ngạch nhập khẩu và tăng thuế ngoài hạn ngạch, ngành thép của Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng tương đối lớn.

Bởi, EU chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu xuất khẩu thép Việt Nam. Nếu họ nâng mức thuế ngoài hạn ngạch lên 50% thì gần như các doanh nghiệp chỉ có thể xuất khẩu được theo hạn ngạch thôi, bởi mức thuế quá cao”. 

Theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, EU chiếm 20% tỷ trọng thép xuất khẩu sang các nước - đứng thứ hai về tỷ trọng sau ASEAN. 

Ông Thảo cho rằng các mặt hàng thép dẹt sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, đặc biệt là tôn mạ. 

“Tôi cho rằng các sản phẩm thép dẹt sẽ chịu ảnh hưởng hưởng lớn nhất bao gồm cán nóng, cán nguội, tôn mạ. Trong đó, tôn mạ xuất khẩu sang thị trường này nhiều nhất và sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất nêu EU áp dụng chính sách này”, ông phân tích. 

Theo VNSteel, với cuộc điều tra chống bán phá giá, CBAM sắp tới và hạn ngạch nhập khẩu chặt hơn theo cơ chế thương mại mới, thị trường thép cuộn cán nguội ở châu Âu được dự báo sẽ biến động lớn trong năm 2026.

Theo quy định hiện tại, hạn ngạch miễn thuế của nhóm “các nước khác”, gồm Việt Nam là 1,8 triệu tấn cho giai đoạn 1/7/2022 đến 30/6/2023 và tăng 4% trong năm tiếp theo. Nếu vượt hạn ngạch, mức thuế nhập khẩu phải nộp cho phần vượt là 25%.

Giá thép tại dẹt tại Châu Âu có thể tăng cao, Việt Nam có bỏ lỡ?

Với những chính sách mới, giá thép dẹt tại Châu Âu được dự báo sẽ tăng trong thời gian tới. 

“Nếu áp dụng chính sách mới, nhiều khả năng giá thép tại EU sẽ tăng, tương tự như những gì đã xảy ra tại thị trường Mỹ sau khi áp thuế đối với mặt hàng này”, ông Thảo nhận định.

Ông cho rằng điểm tích cực là EU chỉ định giảm một nửa hạn ngạch chứ chưa cắt hẳn. Do đó, Việt Nam vẫn được hưởng lợi từ đà tăng giá này. 

Theo VNSteel, tại thị trường cán nguội của Châu Âu, hàng nhập khẩu luôn chiếm ưu thế. Các nhà máy EU hầu như không sản xuất cán nguội để bán ra ngoài, chủ yếu sản xuất cán nguội làm nguyên liệu cho thép mạ kẽm nhúng nóng, là sản phẩm có biên lợi nhuận cao hơn. Do vậy các cơ chế thương mại thắt chặt đối với cán nguội nhập khẩu sẽ khiến nhiều trung tâm dịch vụ thép ở châu Âu gặp khó khăn trong việc tìm nguồn cung vật liệu.

Nhà sản xuất thép lớn tại Châu Âu, ArcelorMittal đang hướng tới giá 730 euro/tấn cán nguội xuất xưởng cho đơn hàng giao tháng 12/2025 và 750 euro/tấn cho đơn hàng giao tháng 1/2026.

Hiện nay các nhà máy EU gần như không còn hàng cán nguội cho năm 2025. Do vậy phần lớn người tham gia thị trường cán nguội Châu Âu đều cho rằng giá nội địa sẽ tăng trong quý IV/2025 và quý I/2026 do nguồn nhập khẩu giảm.

Đối với thép mạ nhúng nóng, việc sử dụng hạn ngạch cũng rất mạnh khi người mua gấp rút đặt hàng trước khi CBAM có hiệu lực.

Các nhà máy Châu Âu đã đẩy giá thép mạ kẽm nhúng nóng giao tháng 12/2025 - tháng 1/2026 lên 730-750 euro/tấn tại khu vực Bắc và Nam Âu.

Đối với thép cuộn cán nóng, trong bối cảnh sự bất định do khung thương mại thay đổi và dự báo khả năng gián đoạn dòng nhập khẩu vào châu Âu trong quý I/2026 đã khiến các nhà sản xuất thép châu Âu tăng giá HRC giao tháng 12/2025 - tháng 1/2026.

Cụ thể, ngày 13/10,  ArcelorMittal thông báo mức giá chào cho tháng 12/2025 là 630 euro/tấn và tháng 1/2026 là 650 euro/tấn, tùy khu vực.  

Từ ngày 21 - 24/10 sẽ diễn ra Triển lãm Blechexpo lần thứ 17 tại Messe Stuttgart, Bỉ (Hội chợ triển lãm lần này giới thiệu toàn bộ chuỗi quy trình gia công kim loại tấm bằng phương pháp gia công nguội, cùng với các công nghệ cắt, ghép nối và liên kết bằng nhiệt hoặc cơ học có liên quan).

Một số người tham gia thị trường dự đoán sẽ có thêm nhiều chào giá cao hơn đối với các mặt hàng thép dẹt trong thời gian diễn ra Blechexpo.