Giá dầu Brent giao ngay ngày thứ Ba dao động quanh mốc 61 USD/thùng – mức thấp nhất kể từ tháng 5. Đáng chú ý, hợp đồng kỳ hạn giao tháng 2 đang được giao dịch với mức chiết khấu mạnh so với các kỳ hạn xa hơn.

Diễn biến này cho thấy thị trường đã chuyển sang trạng thái “contango” – khi giá dầu hiện tại thấp hơn giá trong tương lai – phản ánh việc giới giao dịch bắt đầu chấp nhận các dự báo bi quan về cung cầu trong năm tới.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) trong nhiều tháng qua đã cảnh báo về tình trạng dư cung nghiêm trọng trong năm 2025 và 2026, khi sản lượng toàn cầu, đặc biệt từ các thành viên liên minh OPEC+, tăng mạnh.

Trong báo cáo mới nhất công bố tuần trước, IEA dự báo thị trường sẽ dư thừa 2,35 triệu thùng/ngày trong năm 2025 và tới 4 triệu thùng/ngày – tương đương gần 4% nhu cầu toàn cầu – vào năm sau.

Tuy nhiên, giới đầu tư chỉ mới gần đây bắt đầu phản ánh thực tế đó vào giá. Nguyên nhân một phần là do, trái với IEA, các nhà phân tích của OPEC dự báo cung cầu năm nay và năm tới vẫn tương đối cân bằng. Bên cạnh đó, lượng dự trữ dầu của các nước OECD ở mức thấp trong nửa đầu năm, trong khi nhu cầu vẫn ổn định bất chấp căng thẳng thương mại dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Diễn biến này thay đổi từ tháng 8. Theo IEA, lượng tồn kho dầu toàn cầu – bao gồm nguồn cung từ các nước OECD, Trung Quốc và dầu vận chuyển trên biển – đã đạt mức cao nhất trong 4 năm, tăng 225 triệu thùng kể từ đầu năm.

Đà tăng nhanh chủ yếu đến từ việc Trung Quốc tích cực dự trữ dầu kể từ tháng 3, và xu hướng này vẫn tiếp diễn trong tháng 9, dù chậm hơn. Việc lượng dầu tích trữ này nằm trong khu vực thị trường có độ minh bạch thấp đã khiến giới giao dịch càng thêm thận trọng.

Bí ẩn từ OPEC

Dù vậy, đợt suy yếu hiện nay có vẻ không kéo dài như các chu kỳ trước, bởi còn nhiều bất định xoay quanh sản lượng dầu thô của OPEC – tổ chức chiếm gần 30% nguồn cung toàn cầu năm ngoái.

Theo báo cáo của Morgan Stanley, khoảng cách giữa các ước tính sản lượng của OPEC đã nới rộng đáng kể kể từ đầu năm, trong khảo sát với 7 cơ quan và tổ chức tư vấn lớn. Biên độ chênh lệch này đạt 2,5 triệu thùng/ngày trong tháng 9 – tương đương khoảng 9% sản lượng của nhóm – sau nhiều năm hầu như không có khác biệt đáng kể.

Sự chênh lệch này phần nào phản ánh các dự báo khác nhau về nhu cầu dầu, nhưng chủ yếu đến từ mức độ bất định quanh tốc độ tăng sản lượng của OPEC trong năm nay, sau nhiều năm cắt giảm nguồn cung.

Thực tế, ngay cả OPEC dường như cũng chưa nắm rõ sản lượng thực tế. Tuần trước, Bộ trưởng Dầu mỏ Kuwait cho biết tổ chức này sẽ thuê một đơn vị tư vấn hàng đầu đến các quốc gia thành viên trong thời gian tới để đánh giá lại năng lực sản xuất.

Thị trường 'ngầm'

Theo các số liệu cung – cầu của IEA, thế giới có thể đối mặt với tình trạng dư cung lớn kéo dài đến năm 2027 – một mức hiếm thấy trong lịch sử, ngoại trừ cú sốc sụt giảm nhu cầu toàn cầu sau các lệnh phong tỏa vì đại dịch COVID-19 năm 2020.

Tuy nhiên, tình hình có thể không ảm đạm đến vậy. Lịch sử cho thấy mỗi khi giá giảm sâu và thị trường rơi vào trạng thái contango, các nhà sản xuất dầu thường cắt giảm chi tiêu – đặc biệt là các công ty khai thác dầu đá phiến Mỹ, vốn phải liên tục khoan giếng mới để duy trì hoặc tăng sản lượng.

Với giá dầu Mỹ hiện quanh 57 USD/thùng, nhiều doanh nghiệp khai thác dầu đá phiến đã không còn đủ lợi nhuận để tiếp tục đầu tư giếng mới.

Dù vậy, hoạt động khoan mới chỉ giảm nhẹ trong năm nay. Theo hãng dịch vụ năng lượng Baker Hughes, số giàn khoan dầu tại Mỹ đã giảm 13% kể từ đầu năm, còn 418 giàn tính đến tuần trước. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) vẫn dự báo sản lượng sẽ tăng từ mức kỷ lục 13,2 triệu thùng/ngày năm 2024 lên khoảng 13,5 triệu thùng/ngày trong năm 2025.

Ngoài ra, các tập đoàn dầu khí lớn như Chevron và TotalEnergies có thể xem xét cắt giảm chi tiêu trong bối cảnh giá thấp, nhưng toàn ngành chưa có dấu hiệu thu hẹp quy mô, cho thấy ban lãnh đạo các doanh nghiệp này chưa kỳ vọng vào một chu kỳ suy thoái kéo dài.

Một yếu tố khác có thể giúp giá dầu không giảm quá sâu chính là nguyên nhân gây biến động gần đây: mức độ minh bạch ngày càng thấp trên thị trường dầu toàn cầu.

Việc theo dõi dòng chảy dầu thô trở nên khó khăn hơn trong những năm gần đây, khi các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với ngành dầu mỏ Nga đã tạo ra một “thị trường ngầm” quy mô lớn và khó kiểm soát. Cùng với đó, việc Trung Quốc thiếu dữ liệu chính thức về dự trữ dầu càng khiến bức tranh trở nên phức tạp.

Vấn đề này được thể hiện rõ trong báo cáo tháng gần đây nhất của IEA, khi cơ quan này cho biết họ không thể xác định được vị trí của 1,47 triệu thùng dầu/ngày – một lượng dầu “mất dấu” trong thống kê toàn cầu.

Sự thiếu minh bạch này, cùng với việc chưa rõ ràng về sản lượng của OPEC – tổ chức chi phối lớn nhất thị trường – đang tạo ra thách thức lớn cho giới đầu tư.

Cho đến khi các dữ liệu chắc chắn cho thấy lượng tồn kho dầu thực sự tăng mạnh, giới giao dịch nhiều khả năng vẫn sẽ thận trọng, điều này có thể giúp giá dầu duy trì được một mức sàn nhất định.

Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả của Reuters.