Trong một báo cáo gửi đến chúng tôi ngày 24/7, phía Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Viêt Nam (VAMA) đã bàn luận về vấn đề lựa chọn phương pháp quản lý mức tiêu thụ nhiên liệu cho phương tiện giao thông tại Việt Nam.

Lộ trình và tiêu chuẩn quản lý nhiên liệu dự kiến

Cục Đăng kiểm Việt Nam đã xây dựng hai bộ tiêu chuẩn giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe ô tô dưới 9 chỗ và xe mô tô, xe gắn máy. Dự thảo này đã được trình lên Bộ Xây dựng và dự kiến ban hành trong năm 2025.

Ông Nguyễn Đông Phong, Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ - NETC (Cục Đăng kiểm Việt Nam), cho biết phương pháp giới hạn định mức tiêu thụ nhiên liệu tối thiểu (MEPS) đã được loại bỏ khỏi dự thảo. 

Ông nói: “Trong quá trình soạn thảo, ban đầu đã cố gắng đưa hết các phương pháp vào để đảm bảo khách quan nhưng sau khi lắng nghe các ý kiến đã quyết định bỏ MEPS. Trong tiêu chuẩn trình lên chỉ còn phương pháp CAFC”.

Phương pháp được lựa chọn là quản lý theo mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình chung của doanh nghiệp (Corporate Average Fuel Consumption - CAFC).

Dự thảo tiêu chuẩn cũng bổ sung nội dung về hệ số ưu đãi cho xe điện và cơ chế trao đổi, mua bán tín chỉ carbon một cách tự nguyện giữa các doanh nghiệp.

Theo một báo cáo của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông Vận tải (ITST), mức CAFC mục tiêu quốc gia được đề xuất theo lộ trình như sau: 6,7 lít/100km (năm 2027); 6,5 lít/100km (2028); 6,3 lít/100km (2029); 6 lít/100km (2030).

Đề xuất mô hình CAFC thay cho MEPS

Phương pháp CAFC được tính bằng tổng mức tiêu thụ nhiên liệu của từng mẫu xe mà một hãng sản xuất hoặc nhập khẩu trong năm, chia cho tổng sản lượng xe của hãng trong năm đó. Mô hình này cho phép doanh nghiệp bù trừ giữa các mẫu xe tiêu thụ nhiên liệu cao và các mẫu xe tiết kiệm nhiên liệu. 

Trong trường hợp vượt hạn mức, doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch sản xuất, nhập khẩu hoặc mua tín chỉ carbon để bù đắp, nếu không sẽ bị phạt.

Theo PGS.TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô (Đại học Bách khoa Hà Nội), phần lớn các nước trên thế giới sử dụng phương pháp CAFC. Ông Nguyễn Đông Phong cho biết 90% các quốc gia đang áp dụng mô hình này và việc quản lý theo CAFC tại Việt Nam là hoàn toàn khả thi.

Ông Trần Quang Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), nhận định với CAFC, doanh nghiệp vẫn có thể sản xuất, nhập khẩu xe có mức tiêu thụ nhiên liệu lớn nếu họ bù lại bằng các dòng xe tiêu thụ nhiên liệu thấp hoặc xe điện.

Các tác động tiêu cực nếu áp dụng MEPS

Phương pháp MEPS là cách ấn định một mức tiêu thụ nhiên liệu cố định cho từng kiểu loại xe bán ra. Th.S Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Viện chuyên ngành Môi trường, Viện KHCN GTVT (Bộ Xây dựng), cho rằng phương pháp này sẽ gây ra những tổn thất kinh tế. 

Ông nói: “Nếu không đạt định mức thì cũng không được bán, dẫn đến nhiều thương hiệu, nhãn hiệu phải dừng kinh doanh. Điều này dẫn tới dây chuyền mà các nhà sản xuất tại Việt Nam đã đầu tư đương nhiên phải dừng sản xuất. Đồng nghĩa tổn thất rất lớn đến nền kinh tế, công ăn việc làm cũng như ảnh hưởng đến nhu cầu của người dân”.

Đại diện nhóm nghiên cứu của CIEM cũng khẳng định MEPS sẽ tác động tiêu cực trực tiếp tới ngành sản xuất ô tô, xe máy, GDP, tăng trưởng và nguồn thu ngân sách nhà nước. Đại diện này cho hay: 

“Mục tiêu bảo vệ môi trường cần song hành với mục tiêu về tăng trưởng. Do đó, cơ quan hoạch định chính sách cần cẩn trọng, lựa chọn phương án hài hòa khi xây dựng hoặc đề xuất xây dựng chính sách. Thực tế hiện nay với ô tô động cơ đốt trong, nếu áp dụng theo MEPS thì 97% kiểu loại sẽ không thể đạt được và phải dừng bán”.

Th.S Đinh Trọng Khang bổ sung: “Ô tô tại Việt Nam phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, trong khi công nghệ nước ngoài áp dụng tại Việt Nam đã bắt buộc ô tô mới sản xuất lắp ráp và nhập khẩu phải đạt tiêu chuẩn khí thải mức 5 (Euro 5). Vì vậy không cần áp dụng MEPS để loại bỏ công nghệ lạc hậu. Thay vào đó có thể áp dụng phương pháp CAFC ngay”.