Tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 24/7, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM đã thông tin về đề xuất xây dựng các trung tâm tái chế pin xe điện. Kế hoạch này nhằm xử lý lượng pin thải dự kiến phát sinh từ đề án chuyển đổi xe hai bánh sang xe điện, đồng thời giảm thiểu rủi ro môi trường và phát triển chuỗi giá trị công nghiệp xanh.

Phát biểu tại cuộc họp, ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM, đã trình bày chi tiết về định hướng và giải pháp cho vấn đề xử lý pin xe điện.

"Riêng về đề án chuyển đổi 400.000 tài xế công nghệ và giao hàng sang xe điện, trong đề án đó chúng tôi cũng đã khuyến khích, đặt mục tiêu xây dựng các trung tâm tái chế pin với công suất khoảng 3.000 tấn một năm và có khả năng thu hồi từ 90 đến 95% kim loại quý từ pin," ông Hải nói.

Thị trường xanh cho tái chế pin

Để thúc đẩy việc đầu tư vào lĩnh vực này, các cơ chế hỗ trợ từ nhà nước đã được đề xuất. Ông Hải nói rõ: "Nếu nhà máy đạt được những tiêu chuẩn nhất định sẽ có những hỗ trợ, khuyến khích từ nhà nước. Ví dụ như cho vay, dùng tiền bảo vệ môi trường để tài trợ cho nhà máy”.

Về khung pháp lý, ông Hải viện dẫn Luật Môi trường năm 2020, có hiệu lực từ ngày 1/1/2024. Theo đó, các nhà sản xuất và cung cấp pin ra thị trường sẽ phải tuân thủ các quy định về trách nhiệm tái chế. 

"Theo Luật Môi trường năm 2020, từ ngày 1/1/2024, các pin sản xuất và cung cấp ra thị trường phải đóng một khoản phí gọi là phí tái chế. Nếu doanh nghiệp có nhà máy, phí tái chế đó được nợ lại. 

Doanh nghiệp có nhà máy sản xuất pin sẽ phải có trách nhiệm thu hồi pin đó và tái chế. Còn những doanh nghiệp không sản xuất pin sẽ đóng một khoản phí về môi trường để nhà nước dùng phí đó tài trợ ngược lại cho các nhà máy tái chế, tài trợ ngược lại cho quá trình tái chế và sử dụng pin”, ông Hải giải thích.

Tầm nhìn dài hạn cho ngành công nghiệp này cũng được ông Hải đề cập. "Cuối cùng, chúng tôi mong muốn rằng sắp tới, trong 10 năm tới, chúng ta sẽ có những trung tâm tái chế pin cũng như nhà máy tái chế pin đạt tiêu chuẩn, giảm thiểu rủi ro cho môi trường và phát triển giá trị công nghiệp xanh”.

Cung cấp thêm bối cảnh về năng lực tái chế và công nghệ hiện có, ông Lê Thanh Hải cho biết việc tái chế pin là khả thi và có tiềm năng kinh tế cao. Ông chỉ ra rằng trong pin xe điện có chứa nhiều kim loại quý hiếm giá trị như lithium, coban, mangan,...

Ông nói: "Công nghệ tái chế pin xe điện ngày nay đã được phát triển khá cao, khả năng thu hồi đến 90 đến 95% vật liệu trong pin xe điện rất khả thi”. Ông cũng cho rằng nhu cầu ngày càng tăng đối với xe điện và pin sẽ thúc đẩy sự quan tâm của doanh nghiệp và nhà nước vào công nghệ tái chế.

Bên cạnh tái chế, các giải pháp kéo dài tuổi thọ và tạo ra "vòng đời thứ hai" cho pin cũng đang được nghiên cứu và ứng dụng. Ông Hải cho biết: "Pin xe điện sau khi giảm khả năng sử dụng trong xe điện sẽ được đưa qua sử dụng bởi những công năng khác. 

Ví dụ như làm bộ phận dự trữ cho pin nhà máy pin năng lượng mặt trời, làm bộ phận dự trữ cho các nhà máy điện ở những khu vực nông thôn, cũng như tái chế để sản xuất tấm pin thu hồi năng lượng từ pin mặt trời. Công nghệ đó cũng đang tiếp tục phát triển và những hiệu quả từ các giải pháp công nghệ đó đã được chứng minh rất hiệu quả và khả thi”.

Quy mô trung tâm dự kiến

Các nội dung trên thực tế đã xuất hiện trong dự thảo đề án "Chuyển đổi xe hai bánh từ xăng sang điện cho tài xế công nghệ và giao hàng tại Thành phố Hồ Chí Minh" do Viện Nghiên cứu Phát triển công bố đầu tháng 7.

Trong đó, dự thảo đề án đặt mục tiêu "Thành lập trung tâm ‘Battery-as-a-Service’ và xưởng tái chế pin đạt chuẩn châu Âu giúp tái sử dụng, thu hồi kim loại quý, giảm thiểu rủi ro môi trường và phát triển chuỗi giá trị công nghiệp xanh."

Về quy mô và tiêu chuẩn của trung tâm tái chế pin, dự thảo nêu rõ: Công suất 3.000 tấn pin mỗi năm; Hiệu suất thu hồi trên 90% kim loại quý; Cơ chế khuyến khích là bù trừ 50% phí tái chế cho doanh nghiệp đạt tỷ lệ thu hồi trên 95%.

Dự thảo cũng đề xuất một mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó "kim loại thu hồi từ xe xăng cũ được ưu tiên làm khung và mâm xe điện trong nước, tạo vòng tuần hoàn vật liệu, giảm rác đô thị”. Mục tiêu tổng thể là "tạo chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất, sử dụng đến tái chế, bảo vệ môi trường và nâng cao tính bền vững cho ngành xe điện."

Dự án này dự kiến sẽ tạo ra khoảng 5.000 việc làm xanh mới.

Dự thảo cũng ghi nhận các nỗ lực hiện có trong ngành, đơn cử như việc VinFast công bố quan hệ hợp tác toàn cầu về tái chế pin lithium với Li-Cycle Holdings Corp., một công ty hàng đầu trong lĩnh vực này ở Bắc Mỹ, vào cuối năm 2022.