Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động và nhiều thị trường xuất khẩu có dấu hiệu chững lại, chiến lược “quay về sân nhà” đang được nhiều ngành hàng xuất khẩu cân nhắc, trong đó có cá tra.

Theo số liệu Hải quan Việt Nam, nửa đầu tháng 7, xuất khẩu cá tra đạt gần 94 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế đến ngày 15/7, kim ngạch đạt hơn 1,1 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ 2024. 

Một số thị trường ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng như Brazil (+73%), Malaysia (+33%), Thái Lan (+32%) và Mỹ (+12%). 

Tuy nhiên, bức tranh xuất khẩu cá tra vẫn tồn tại không ít thách thức khi thị trường Colombia giảm 10%, Đức giảm gần 20% và Ả Rập Xê Út giảm hơn 15%.

Ngoài ra, ngành cá tra còn đối mặt với nhiều rủi ro vĩ mô như xung đột thương mại, lạm phát, biến động tỷ giá và khả năng Mỹ áp thuế bổ sung đối với một số đối tác.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra là liệu thị trường nội địa – vốn chỉ chiếm khoảng 5-7% tổng sản lượng tiêu thụ – có đủ sức trở thành “điểm tựa” bền vững?

VASEP nhận định, tiêu thụ trong nước hiện chủ yếu ở dạng cá nguyên con, phi lê sơ chế, hình thức sản phẩm còn đơn điệu, bao bì và thương hiệu chưa được chú trọng.

Giá bán nội địa thường thấp hơn xuất khẩu 30–40%, khiến doanh nghiệp ít mặn mà. Bên cạnh đó, thói quen ẩm thực của nhiều người Việt vẫn ưu tiên cá truyền thống như cá lóc, cá chép, cá rô đồng.

Kinh nghiệm từ Thái Lan và Ấn Độ cho thấy, nếu được phát triển đúng hướng, thị trường nội địa hoàn toàn có thể là trụ cột ổn định.

Ở Thái Lan, khoảng 60% sản lượng cá rô phi được tiêu thụ trong nước nhờ chính sách đưa cá vào khẩu phần ăn tại trường học, bệnh viện và quân đội. Tại Ấn Độ, cá nước ngọt là nguồn protein chính cho dân số 1,4 tỷ người, giúp duy trì sản xuất ngay cả khi xuất khẩu chững lại.

Với gần 100 triệu dân, thu nhập tăng và xu hướng tiêu dùng thực phẩm tiện lợi, Hiệp hội cho rằng Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển tiêu thụ cá tra nội địa.

Một số doanh nghiệp đã bắt đầu đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu như chả cá, cá viên, bún cá đóng gói, hướng đến đối tượng trẻ, học sinh, công nhân và bếp ăn tập thể.

Tuy nhiên, để kênh nội địa thực sự phát huy vai trò “phao cứu sinh”, VASEP cho biết cần sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn, như đưa cá tra vào chương trình dinh dưỡng học đường, triển khai gói kích cầu tiêu dùng thủy sản hoặc tổ chức các chiến dịch truyền thông quốc gia.

VASEP nhấn mạnh, trong bối cảnh thị trường xuất khẩu biến động khó lường, nội địa không chỉ là lựa chọn bổ trợ mà là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững, giúp ngành cá tra giữ dòng tiền, ổn định sản xuất, bảo vệ người nuôi và việc làm.