Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: France Médias Monde).
Những diễn biến mới nhất trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung cho thấy kỷ nguyên các cường quốc vũ khí hóa chuỗi cung ứng đã đến.
Trong tuần này, Mỹ và Trung Quốc đã giải quyết thế bế tắc liên quan đến chính sách xuất khẩu - công cụ mới và mạnh mẽ nhất trong chính sách thương mại của hai nước.
Sau thỏa thuận “đình chiến” thuế quan ở Geneva vào giữa tháng 5, hai bên đã siết chặt nguồn cung các mặt hàng xuất khẩu như đất hiếm hay công nghệ chip bán dẫn đối với nước còn lại, với mục tiêu giành lợi thế cho tương lai.
Vậy nên khi các nhà đàm phán gặp mặt tại London, cuộc thảo luận chủ yếu tập trung vào các hạn chế về chuỗi cung ứng, thay vì những chủ đề thông thường trong đàm phán thương mại như thuế quan hay quyền tiếp cận thị trường.
Sự chuyển hướng cho thấy cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng tập trung vào việc nước nào sẽ nắm quyền kiểm soát các đòn bẩy kinh tế toàn cầu.
Viễn cảnh Washington và Bắc Kinh tăng cường sử dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu sẽ càng khiến môi trường kinh tế toàn cầu trở nên phức tạp, cản trở doanh nghiệp và nhà đầu tư lập kế hoạch cho tương lai.
Ông Alfredo Montufar-Helu, cố vấn cấp cao của tổ chức Conference Board, bình luận: “Các lệnh hạn chế xuất khẩu gây ra sự không chắc chắn lớn. Chúng là công cụ mới xuất hiện trong chiến tranh thương mại”.
Một số nhà phân tích cho rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sẽ khiến những cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng giống các cuộc đối thoại kiểm soát vũ khí thời Chiến tranh Lạnh.
Khi đó, Mỹ và Liên Xô đều cố gắng hạn chế số lượng vũ khí hạt nhân của nhau nhưng bản thân cũng không từ bỏ việc sở hữu chúng. Ngày nay, thay vì đầu đạn hạt nhân, Mỹ và Trung Quốc nắm trong tay một loạt vũ khí kinh tế mới có khả năng gây ra thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
Sau cuộc đàm phán ở London, Trung Quốc đã đồng ý tiếp tục cấp giấy phép xuất khẩu nam châm đất hiếm và khoáng sản thiết yếu cho doanh nghiệp Mỹ. Tuy nhiên, các giấy phép này chỉ có thời hạn 6 tháng, nguồn tin của tờ Wall Street Journal (WSJ) cho hay.
Bà Emily Benson, Giám đốc chiến lược của công ty cố vấn Minerva Technology Futures, chỉ ra: “Các hiệp ước kiểm soát vũ khí truyền thống có mục tiêu chính là ngăn chặn kịch bản thảm khốc nhất, tồi tệ nhất xảy ra. Ngày nay, Mỹ và Trung Quốc cũng đang lập ra thỏa thuận tương tự trong lĩnh vực kinh tế”.
So với Mỹ, Trung Quốc đang chiếm ưu thế trong nhiều lĩnh vực thiết yếu của nền kinh tế hiện đại.
Trung Quốc chiếm 1/3 sản lượng các mặt hàng trên toàn cầu, đem lại cho nước này khả năng chi phối phụ tùng ô tô, nguyên liệu dược phẩm cơ bản, những bộ phận thiết yếu của chuỗi cung ứng hàng điện tử và một loạt lĩnh vực công nghiệp khác.
Dữ liệu từ Trung tâm Thương mại Quốc tế cho thấy Trung Quốc là nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới về máy móc, tàu thuyền, thép, gốm, đồ may mặc và hàng chục hàng hóa khác.
Mỹ thống trị ít lĩnh vực hơn, nhưng ưu thế trong lĩnh vực công nghệ tiên tiến tạo ra cho nước này lợi thế khổng lồ.
Dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden, Mỹ quyết định sử dụng sức mạnh công nghệ - một trong những công cụ kinh tế mạnh mẽ nhất của nước này - để ngăn chặn tham vọng của Trung Quốc.
Cụ thể, Washington đã thắt chặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc, đồng thời thuyết phục các đồng minh như Nhật Bản và Hà Lan giới hạn nguồn cung thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc.
Mục tiêu của ông Biden là ngăn Bắc Kinh vượt qua Mỹ để trở thành siêu cường công nghệ số một thế giới.
Để đáp trả, Trung Quốc thể hiện sức mạnh kinh tế của chính mình bằng cách thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và những khoáng sản thiết yếu cần thiết cho các sản phẩm công nghệ tiên tiến, bao gồm chip và smartphone.
Trong năm nay, Bắc Kinh gia tăng áp lực bằng cách mở rộng biện pháp hạn chế sang nam châm đất hiếm - thành phần không thể thiếu trong mọi cỗ máy hiện đại, từ điều hòa cho đến máy bay chiến đấu.
Mỹ cho biết Trung Quốc đã đồng ý đẩy nhanh việc phê chuẩn giấy phép xuất khẩu nam châm trong thỏa thuận đạt được ở Geneva hồi tháng 5. Nhưng Washington sớm trở nên mất kiên nhẫn với tốc độ phê duyệt chậm chạp của giới chức Trung Quốc.
Nhằm gia tăng áp lực lên Bắc Kinh, Washington đã đình chỉ việc xuất khẩu các bộ phận động cơ và công nghệ máy bay quan trọng sang Trung Quốc.
Cuộc đàm phán tại London đặt mục tiêu là giải quyết tình thế bế tắc kể trên. Vào ngày 11/5, Tổng thống Donald Trump thông báo trên mạng xã hội rằng thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc “đã hoàn tất” và Trung Quốc sẽ nối lại việc xuất khẩu đất hiếm và nam châm kim loại.
Tuy nhiên, việc Trung Quốc đặt ra giới hạn 6 tháng cho giấy phép xuất khẩu đất hiếm cho thấy Bắc Kinh có thể dùng vũ khí này lần nữa nếu căng thẳng với Mỹ bùng phát.
Nguy cơ các biện pháp xuất khẩu đất hiếm làm gián đoạn thương mại sẽ làm tăng thêm áp lực với doanh nghiệp.
Ông Eric Zheng, Giám đốc Phòng Thương mại Mỹ ở Thượng Hải, nhận định các doanh nghiệp hoạt động ở cả Mỹ lẫn Trung Quốc sẽ phải chia chuỗi cung ứng của họ ra làm hai để có thể phục vụ cho mỗi thị trường.
Warren Buffett khẳng định nhà đầu tư không nên tích trữ tiền mặt trong thời chiến, mà nên đem tiền đầu tư vào những tài sản có thể tạo ra giá trị trong tương lai.
Cho tới nay, thuế quan không gây ra nhiều tác động đến lạm phát Mỹ, nhưng thị trường lao động lại đang có dấu hiệu rạn nứt.
Các tài sản trú ẩn an toàn đã thu hút sự quan tâm mạnh mẽ của các nhà đầu tư sau khi Israel không kích Iran, làm leo thang căng thẳng tại Trung Đông.
Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel khẳng định Israel "đã đến thời điểm không thể quay lại” và tình hình hiện nay buộc nước này phải hành động quyết liệt để bảo vệ sự tồn tại của mình.
