Apple, công ty có giá trị lớn thứ hai thế giới, đang bị kẹt giữa Mỹ – nơi đặt trụ sở chính và Trung Quốc – nơi sản xuất chính của hãng. Trong vài năm qua, Apple đã mở thêm nhiều dây chuyền sản xuất ở Việt Nam và Ấn Độ.

Gần đây, Giám đốc điều hành Tim Cook cho biết phần lớn iPhone bán ở Mỹ sẽ được sản xuất tại Ấn Độ. Công ty cũng đã cam kết mua chip từ nhà máy của TSMC ở bang Arizona và sẽ bắt đầu sản xuất máy chủ tại Texas từ năm sau.

Tuy nhiên, nhà báo McGee – người từng viết về Apple cho tờ Financial Times, cho rằng công ty này vẫn chưa có ý định rút khỏi Trung Quốc. Apple đã đầu tư hàng tỷ USD vào nhân lực và thiết bị tại đây. 

Ông cũng nói rằng Trung Quốc hiện có ảnh hưởng lớn đến tương lai của Apple hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Khi Trung Quốc và Mỹ tổ chức các cuộc đàm phán thương mại được theo dõi sát sao, McGee đã chia sẻ với Rest of World về vị trí hiện tại của Apple.

Thông điệp chính trong cuốn sách của ông là gì?

Tôi cho rằng Apple giống như Prometheus, trao cho Trung Quốc “ngọn lửa” của công nghệ. Ảnh hưởng của Apple với Trung Quốc còn lớn hơn cả Kế hoạch Marshall đối với châu Âu sau Thế chiến II.

Apple nói rằng họ đã đào tạo được 28 triệu công nhân ở Trung Quốc kể từ năm 2008. Con số này lớn hơn cả lực lượng lao động của bang California. Dù số liệu này đã cũ, nhưng vào thời điểm đó, Apple đầu tư khoảng 55 tỷ USD mỗi năm vào Trung Quốc.

Điểm yếu lớn nhất của Apple là hầu hết sản phẩm đều được làm ở Trung Quốc. Và chúng ta đã không để ý đủ đến điều đó.

Apple đang mở rộng sản xuất sang các nước như Ấn Độ và Việt Nam. Vậy liệu Apple có đang giảm dần sự phụ thuộc vào Trung Quốc không?

Tôi nghĩ Apple muốn tạo cảm giác rằng họ đang chuyển phần lớn hoạt động sang Ấn Độ để đáp ứng yêu cầu từ ông Donald Trump. Nhưng thực tế, họ vẫn muốn giữ hoạt động sản xuất tại Trung Quốc vì năng lực ở đây rất vượt trội.

Nếu sang năm bạn mua một chiếc iPhone có ghi “Made in India” trên hộp, thì chiếc máy đó vẫn sẽ phụ thuộc nhiều vào chuỗi cung ứng ở Trung Quốc như mọi chiếc iPhone trước đây.

Nếu có sự cố lớn xảy ra ở Trung Quốc, thì iPhone cũng không thể được sản xuất ở Ấn Độ. Vì phần lớn các khâu lắp ráp phụ và cả quá trình chuẩn bị kéo dài nhiều năm vẫn đang diễn ra ở Trung Quốc.

Tại sao Apple lại chậm trong việc đa dạng hóa sản xuất ra khỏi Trung Quốc? Có phải công ty đang lo ngại rủi ro đối với chuỗi cung ứng ở đó không?

Một phần lý do là Trung Quốc có thể gây khó khăn cho họ. Nếu Apple công khai chuyển hoạt động sang Ấn Độ và tuyên bố rằng họ đang giảm đầu tư ở Trung Quốc, điều đó có thể dẫn đến phản ứng không tích cực từ phía chính phủ và người dân Trung Quốc.

Tôi từng trích dẫn lời một người nói rằng: “Apple cần rời khỏi Trung Quốc, nhưng không thể vội vàng”. Nếu họ đi quá nhanh, họ có thể làm Bắc Kinh và người tiêu dùng trong nước tức giận. Nhưng nếu đi quá chậm, họ sẽ mãi mắc kẹt ở đó. Apple phải tìm được tốc độ phù hợp để rút lui. Họ không muốn trở thành biểu tượng của phong trào rời khỏi Trung Quốc.

Tôi có thông tin rằng Apple đã nói với phía Trung Quốc rằng: “Đúng, chúng tôi sẽ chuyển thêm hoạt động sang Ấn Độ”, nhưng đồng thời chuỗi cung ứng đang ngày càng mang tính Trung Quốc hơn. 

Hiện đang có sự phát triển mạnh của cái gọi là “chuỗi cung ứng đỏ”, gồm các công ty như BYD, Luxshare, Goertek và Wingtech. Việc này mang ý nghĩa lớn về mặt địa chính trị.

Apple có thể xây dựng một mạng lưới cung ứng mạnh mẽ như ở Trung Quốc tại nơi khác không?

Tôi không dám khẳng định là không thể, nhưng tôi không lạc quan. Trung Quốc là một đối tác hiếm có trong cả thế kỷ. Họ đầu tư lớn, làm việc nhanh, và có khả năng xử lý chính trị rất linh hoạt. Rất khó để quốc gia nào khác đạt được như vậy.

Hiện Apple đang chuyển dần sang Ấn Độ, nhưng tiến độ rất chậm. Năm 2007, họ chưa sản xuất chiếc điện thoại nào ở Trung Quốc. Cuối năm đó, họ đã làm được 3 đến 4 triệu chiếc. Đến năm 2014, họ đã sản xuất khoảng 200 triệu chiếc mỗi năm.

Mười năm sau, vào năm 2017, những chiếc iPhone đầu tiên mới được sản xuất ở Ấn Độ. Đến năm 2024, khoảng 25 triệu chiếc được làm ở đó. Nếu so sánh, tốc độ mở rộng sang Ấn Độ chỉ bằng một phần mười so với Trung Quốc trước đây.

Việt Nam sản xuất tốt vì gần Trung Quốc. Họ dễ dàng tiếp cận nguyên vật liệu và linh kiện. Nhưng nếu có rủi ro lớn xảy ra ở Trung Quốc, thì Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng. Trong trường hợp đó, Việt Nam không thể thay thế hoàn toàn vai trò của Trung Quốc.

Ông từng nói chuỗi cung ứng mà Apple xây dựng cũng đã giúp ích cho các công ty công nghệ nội địa của Trung Quốc. Giờ đây, Apple đang mất thị phần vào tay Huawei và Xiaomi. Vậy ngành công nghệ và người tiêu dùng Trung Quốc có thể sống thiếu Apple không?

Hiện tại, Bắc Kinh chưa có hành động gì với Apple vì họ còn đang học hỏi từ công ty này. Ví dụ, kính thực tế ảo Vision Pro đang được lắp ráp bởi Luxshare. Có thể hình dung là đội ngũ kỹ sư hàng đầu của Apple đang hướng dẫn họ cách làm ra sản phẩm.

Tôi không nghĩ thị phần iPhone sẽ sụt giảm nhanh chóng. Người dùng đã ở trong hệ sinh thái của Apple thường sẽ tiếp tục gắn bó. Tuy nhiên, ở Trung Quốc, người tiêu dùng ít trung thành hơn. Họ không quá phụ thuộc vào App Store vì phần lớn ứng dụng họ dùng nằm trong hệ sinh thái của WeChat. Ngoài ra, họ cũng có xu hướng ủng hộ thương hiệu trong nước.

Trong khi Trung Quốc và Mỹ đang đàm phán về thương mại và thuế, liệu Bắc Kinh có thể dùng Apple như một con bài mặc cả không?

Câu hỏi bạn đặt ra đã rất rõ ràng. Bạn không hỏi liệu Washington có thể dùng Apple làm con bài thương lượng không?

Thật khó tin khi một công ty biểu tượng của nước Mỹ lại trở thành con bài trong tay Bắc Kinh. Nhưng điều đó là sự thật. Hiện tại, Bắc Kinh kiểm soát hoạt động hằng ngày của Apple nhiều hơn cả Washington.