Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (phải) và Thủ tướng Sebastien Lecornu. (Ảnh: Reuters).
Chính trường Pháp vừa trải qua chấn động lớn khi Thủ tướng Sebastien Lecornu thông báo từ chức vào ngày 6/10. Ông Lecornu chỉ giữ ghế nóng trong 27 ngày ngắn ngủi, thậm chí còn chưa kịp công bố các kế hoạch của chính phủ mới.
Tính cả ông Lecornu, Pháp đã trải qua 5 đời thủ tướng kể từ đầu năm 2024. Điều này phản ánh rõ tình trạng bất ổn chính trị nghiêm trọng của nền kinh tế lớn thứ ba châu Âu.
Pháp theo chế độ cộng hòa lưỡng tính (semi-presidential system), quyền lực hành pháp được chia sẻ giữa tổng thống và thủ tướng. Khác với mô hình của Mỹ, tổng thống Pháp là người đứng đầu nhánh hành pháp nhưng phải lập nội các (hội đồng các bộ trưởng) do thủ tướng điều hành.
Tổng thống nắm quyền bổ nhiệm thủ tướng, chủ trì các cuộc họp nội các và quyết định định hướng đối ngoại, quốc phòng.
Thủ tướng điều hành công việc hàng ngày của chính phủ, chịu trách nhiệm trình bày và bảo vệ các dự luật trước Quốc hội, cũng như thương lượng với các đảng phái chính trị để thông qua các chính sách.
Nội các do thủ tướng đứng đầu chịu trách nhiệm trước Hạ viện, có thể bị Hạ viện lật đổ qua bỏ phiếu bất tín nhiệm - trong khi tổng thống chỉ thay đổi qua các kỳ bầu cử toàn dân 5 năm một lần.
Vì thế, khi chính phủ không giành được đủ ủng hộ trong Quốc hội, thủ tướng thường là người phải ra đi và tổng thống vẫn tại vị.
Nguyên nhân cốt lõi khiến Pháp liên tục thay đổi thủ tướng trong hai năm qua là tình trạng phân mảnh sâu sắc trong Quốc hội, khi không có đảng phái nào nắm ưu thế rõ rệt.
Liên minh trung dung Ensemble của Tổng thống Emmanuel Macron đánh mất thế đa số áp đảo tại Hạ viện không lâu sau khi ông tái đắc cử nhiệm kỳ hai vào năm 2022.
Kể từ đó, chính phủ phải dựa vào các quyền hiến định đặc biệt và một số thủ thuật để thông qua luật - một tình thế dễ gây tranh cãi và đầy rủi ro.
Thủ tướng Elisabeth Borne từ chức vào tháng 1/2024 sau hai năm điều hành nội các. Giới quan sát cho rằng đây là nỗ lực của Tổng thống Macron nhằm “thổi luồng sinh khí mới” vào bộ máy điều hành và khôi phục niềm tin của cử tri.
Người kế nhiệm là ông Gabriel Attal - thủ tướng trẻ nhất trong lịch sử Pháp và được công chúng dành nhiều thiện cảm. Tuy nhiên, ông cũng vấp phải thế bế tắc tương tự bà Borne.
Tình hình càng trở nên phức tạp sau cuộc bầu cử Quốc hội bất ngờ vào tháng 7/2024 do chính ông Macron kêu gọi. Thay vì củng cố vị thế của ông Macron, cuộc bầu cử lại làm tăng thêm quyền lực cho phe cánh tả và cánh hữu.
Liên minh Ensemble của ông Macron rơi xuống vị trí khối lớn thứ ba trong Hạ viện, làm suy yếu nghiêm trọng khả năng điều hành của chính phủ. Ông Attal nhanh chóng nộp đơn từ chức.
Tiếp đến, ông Macron bổ nhiệm chính trị gia kỳ cựu Michel Barnier làm thủ tướng. Nhưng nội các của ông Barnier sụp đổ chỉ sau ba tháng do Hạ viện bác bỏ dự thảo ngân sách năm 2025 với kế hoạch cắt giảm chi tiêu công và tăng thuế.
Người kế nhiệm là ông François Bayrou cũng chỉ trụ được 9 tháng. Ông vượt qua vòng bỏ phiếu ngân sách năm 2025, nhưng cuối cùng bị Hạ viện bãi nhiệm vì đề xuất cắt giảm ngân sách năm 2026.
Thực tế, Pháp đang đối mặt với thâm hụt ngân sách nghiêm trọng, lên tới 5,8% GDP năm 2024 – cao nhất Liên minh châu Âu (EU). Dưới áp lực của thị trường tài chính và các quy định EU, ông Macron yêu cầu các thủ tướng tìm biện pháp cắt giảm chi tiêu và thâm hụt. Tuy nhiên, điều đó khiến họ mất sự ủng hộ chính trị và nhanh chóng bị lật đổ.
Trường hợp mới nhất - Thủ tướng Lecornu - phải ra đi chỉ sau gần một tháng. Ông giải thích rằng công việc của thủ tướng đã trở thành bất khả thi. Sau ba tuần thương lượng với các đảng phái, công đoàn và giới doanh nghiệp, ông vẫn không thể thuyết phục các bên đoàn kết để thực hiện ưu tiên hàng đầu là thông qua gói ngân sách năm 2026.
Cuộc bầu cử tổng thống năm 2027 đang khiến bầu không khí chính trị tại Pháp thêm căng thẳng. Theo luật, ông Macron không thể tái tranh cử, vì vậy mọi đảng phái đều đang nỗ lực khẳng định lập trường để chuẩn bị cho cuộc đua này.
Thủ tướng Lecornu bình luận: “Mọi đảng phái đều đang hành động như thể họ chiếm đa số tuyệt đối trong Quốc hội”. Trong bối cảnh đó, khả năng các nhà lập pháp khác đảng nhượng bộ nhau gần như bằng không.
Sự đối đầu ngày càng gay gắt giữa ba khối lớn - cánh tả, trung dung và cánh hữu - khiến bất kỳ chính phủ nào của Pháp cũng khó duy trì được lâu.
Ông Macron cần quyết định phương án kế tiếp là gì. Tuy nhiên, trước mắt ông không có lựa chọn nào dễ dàng.
Dễ thấy nhất, ông Macron có thể bổ nhiệm một thủ tướng khác. Tuy nhiên, người trung thành với ông Macron rất có thể sẽ đi vào vết xe đổ của những thủ tướng tiền nhiệm. Những lựa chọn trước đây cũng cho thấy rõ ông Macron không thích chọn những người khác phe phái.
Lựa chọn thứ hai là ông Macron giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử bất thường lần nữa. Nhưng điều này có nguy cơ khiến vị thế chính trị của ông tiếp tục suy yếu, bởi các khảo sát cho thấy hai phe đối lập đều đang gia tăng sức hút với cử tri.
Thứ ba, ông Macron có thể từ chức và người Pháp sẽ bỏ phiếu để chọn tổng thống mới. Tuy nhiên, các nhà quan sát nhận định với tính cách của ông Macron, đây là phương án ít có khả năng xảy ra nhất.
Ông Douglas Yates, Giáo sư khoa học chính trị tại INSEAD, dự đoán ông Macron sẽ liên tục tìm thủ tướng mới khi cần thiết và giữ chắc vị trí tổng thống đến hết nhiệm kỳ.
Không có gì đáng ngạc nhiên, sau khi ông Lecornu thông báo từ chức thủ tướng, các nhà đầu tư đã bán tháo cổ phiếu và trái phiếu chính phủ Pháp.
Vào ngày 6/10, chỉ số CAC 40 tụt 1,36%, với nhóm ngân hàng dẫn đầu đà giảm. Lợi suất trái phiếu chính phủ Pháp tăng mạnh hơn hẳn trái phiếu các quốc gia châu Âu khác (lợi suất diễn biến ngược chiều với giá trái phiếu).
Đồng euro cũng chịu liên lụy, có lúc giảm xuống dưới mốc 1,17 euro đổi 1 USD nhưng sau đó đã lấy lại một số mất mát.
Đến ngày 7/10, tình hình đã ổn định hơn. Trái phiếu chính phủ Pháp tiếp tục bị nhà đầu tư quay lưng, nhưng cổ phiếu đã ngừng đà giảm, chỉ số CAC 40 đi ngang so với phiên hôm trước.
Theo tờ Bloomberg, nguyên nhân là các nhà đầu tư tin tưởng nền kinh tế Pháp quá lớn để sụp đổ và Ngân hàng Trung ương châu Âu sẽ giúp nước này ổn định trở lại.
Trong bối cảnh chính phủ Mỹ vẫn tiếp tục đóng cửa, giới chức Fed và thị trường sẽ phải tìm một số nguồn thông tin thay thế để hiểu rõ tình hình kinh tế và đưa ra quyết định lãi suất. Trong bài là một số gợi ý cho cả hai.
Các quan chức Fed đang chia rẽ sâu sắc về hướng đi của lãi suất trong bối cảnh chính phủ đóng cửa khiến nhiều báo cáo kinh tế quan trọng bị gián đoạn.
Tỷ phú Ray Dalio khuyên các nhà đầu tư nên phân bổ đến 15% danh mục vào vàng, ngay cả khi kim loại quý này tăng cao kỷ lục.
Các chỉ số chính đều quay đầu giảm trong phiên 7/10 do áp lực từ cổ phiếu Oracle và tình trạng đóng cửa của chính phủ Mỹ.
