Theo Bloomberg, thời tiết ngày càng thất thường đang khiến vụ mùa cà phê toàn cầu gặp rủi ro. Tại Việt Nam, quốc gia sản xuất cà phê robusta hàng đầu thế giới, hồi chuông cảnh báo đang vang lên.

“Chúng tôi phải đào sâu hơn để lấy nước,” bà Trần Thị Liên, 46 tuổi, chủ một trang trại cà phê rộng một ha ở tỉnh Đắk Lắk, cho biết. “Có năm, chúng tôi không có đủ nước tưới. Trong khi, một số năm lại mưa quá nhiều.”

Điều kiện trồng trọt khó khăn hơn đã khiến người nông dân đặt câu hỏi về giá trị của cà phê như một loại cây trồng mang lại lợi nhuận. Một số người đã phá bỏ cà phê để trồng tiêu đen và sầu riêng. Nguồn cung giảm đã đẩy giá cà phê robusta năm nay lên mức cao nhất kể từ ít nhất là năm 2008 - và nhiệt độ tăng đồng nghĩa với việc sản lượng trong tương lai sẽ giảm.

Trên sàn London, giá cà phê robusta liên tục tiếp lục kỷ lục mới từ tháng 7 đến nay. Tính đến ngày 20/12, giá cà phê robusta vượt ngưỡng 2.900 USD/tấn - mức cao nhất từ trước đến nay. 

Cà phê là một ngành trị giá khoảng 200 tỷ USD trên toàn cầu trải dài từ các trang trại nhỏ trên khắp Brazil hoặc Indonesia cho đến các nhà rang xay và sản xuất thành phẩm, chẳng hạn như Nestle SA. Theo truyền thống, những người bán hàng như chuỗi Starbucks Corp. ưa chuộng loại hạt arabica có vị nhẹ nhàng hơn, thơm hơn, trong khi robusta được sử dụng cho cà phê hòa tan.

Nhưng người tiêu dùng sẽ phải làm quen với hương vị khác. Một nghiên cứu năm 2022 về các loại cây trồng thương mại vùng nhiệt đới bao gồm cà phê arabica, cũng như bơ và hạt điều, cho thấy hạt arabica dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu. Những vùng thích hợp để trồng loại cà phê này đang bị thu hẹp trên toàn cầu chủ yếu do nhiệt độ tăng. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng cần phải thích nghi, bao gồm cả việc thay thế cà phê arabica bằng cà phê robusta, có vị mạnh hơn. 

Nestle, nhà sản xuất Nespresso và Nescafe của Thụy Sĩ, nằm trong số những công ty đang vật lộn với sự thay đổi này.

Ông Philipp Navratil, người đứng đầu toàn cầu của đơn vị kinh doanh chiến lược cà phê của Nestle, cho biết: “Các ước tính cho thấy rằng 30 năm nữa, về cơ bản 50% diện tích đất trồng cà phê như chúng ta biết ngày nay sẽ không còn khả năng sản xuất nữa” nếu biến đổi khí hậu không được giải quyết.

Nestle là công ty tiêu thụ cà phê lớn trên toàn thế giới. Người tiêu dùng uống hơn 6.000 cốc Nescafe mỗi giây. Công ty này chi 700 triệu USD mỗi năm để mua khoảng 1/4 sản lượng cà phê của Việt Nam.

Năm ngoái, họ cho biết họ sẽ đầu tư hơn một tỷ franc Thụy Sĩ (1,2 tỷ USD) vào năm 2030 để khuyến khích người nông dân cung cấp cà phê cho thương hiệu Nescafe sử dụng các phương pháp canh tác bền vững hơn khi thời tiết cực đoan đe dọa mùa màng và phải thích nghi. Việc sản xuất bền vững đó bao gồm thay thế những cây hiện có bằng những giống có thể đối phó tốt hơn với biến đổi khí hậu.

“Robusta không phải là giải pháp thần kỳ cho biến đổi khí hậu. Loại cà phê này có khả năng chịu nhiệt và chịu sâu bệnh tốt hơn. Nhưng chúng tôi vẫn đang tìm hiểu các giới hạn của cà phê robusta.”, ông Jennifer Vern Long, giám đốc điều hành của World Coffee Research, một tổ chức cà phê toàn cầu thành lập vào năm 2012 để thúc đẩy đổi mới cho biết. 

Trong một báo cáo vào tháng 10, World Coffee Research cho biết thế giới có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu cà phê robusta vào năm 2040 lên tới 35 triệu bao khi tính đến tính đến xu hướng tiêu dùng ngày càng tăng và tác động của biến đổi khí hậu đến sản xuất. Thế giới hiện sản xuất gần 80 triệu bao cà phê robusta mỗi năm.

Ông Long cho biết biến đổi khí hậu có thể dẫn đến năng suất thấp hơn đáng kể, từ đó sẽ khiến hàng triệu nông dân sản xuất nhỏ – những người sản xuất 60% sản lượng cà phê của thế giới – dễ bị tổn thương. 

Theo một nghiên cứu  xuất bản năm 2021 bởi các tác giả đến từ các tổ chức trong đó có Đại học Quốc gia Việt Nam, thời kỳ khô hạn kéo dài ở Việt Nam và tình trạng thiếu nước tưới trong những năm gần đây đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất của các nông trại cà phê robusta ở Tây Nguyên. Cả nước cũng đang chuẩn bị ứng phó với tác động của El Niño trong những tháng tới.

Dưới áp lực từ tình trạng nhiệt độ tăng cao và thiếu nước, bà Liên nhận thấy lợi ích của các biện pháp canh tác bền vững hơn. Bà và những người hàng xóm đã cắt giảm phân bón hóa học và tạo bóng mát cho cây cà phê để chúng ít phải tiếp xúc với ánh nắng gay gắt. Bà còn trồng tiêu đen và trầu để đa dạng hóa diện tích.

Bà Liên cho biết: “Khi áp dụng các biện pháp này, chúng tôi có thêm thu nhập và có thể tiết kiệm rất nhiều lao động. Bây giờ tôi thấy cây cà phê phát triển tốt hơn, năng suất tốt hơn”.