Trong quan niệm dân gian, lễ tạ đất mang ý nghĩa bày tỏ lòng biết ơn đối với những vị thần cai quản đất đai. Từ xưa, ông cha ta đã truyền lại câu: "Đất có thổ công, sông có hà bá", thể hiện niềm tin vào sự hiện diện của các vị thần như Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ. Mặc dù mỗi vị thần có vai trò riêng, nhưng họ đều được gọi chung là Thổ Công – những vị thần bảo vệ và quản lý đất đai.
Nhiều gia đình lựa chọn thực hiện lễ tạ đất vào đầu năm để cầu mong một năm bình an, thịnh vượng. Đây cũng là dịp để thể hiện tâm ý biết ơn, một giá trị tốt đẹp trong văn hóa truyền txhống của người Việt.
Lễ cúng đất đầu năm mang ý nghĩa bày tỏ lòng biết ơn đối với những vị thần cai quản đất đai (Ảnh: Sưu tầm)
Lễ cúng tạ đất đầu năm là nghi thức truyền thống nhằm cảm tạ thần Thổ Công – vị thần bảo vệ đất đai và mang lại tài lộc cho gia đình. Đây cũng là dịp để con cháu dâng lên tổ tiên những món ăn ý nghĩa, thể hiện lòng biết ơn công ơn sinh thành, dưỡng dục và sự phù hộ của ông bà trong năm qua.
Tục lệ này còn mang mong ước một năm mới nhiều may mắn, mưa thuận gió hòa, công việc hanh thông, sức khỏe dồi dào và gia đình hạnh phúc. Lễ cúng thường được thực hiện trước khi Táo Quân chầu trời, gửi gắm niềm tin rằng những điều tốt đẹp của gia đình sẽ được báo cáo lên Ngọc Hoàng, cầu mong thêm tài lộc, bình an.
Bên cạnh đó, cúng đất đầu năm còn giúp xua đuổi tà ma, mang lại sự an yên cho gia đình, đồng thời tiễn đưa những vong hồn không siêu thoát, tránh ảnh hưởng xấu đến cuộc sống. Đây là nét đẹp văn hóa truyền thống, thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn” cần được gìn giữ qua các thế hệ.
Cúng đất đầu năm vào ngày nào? Thông thường, lễ cúng tạ đất đầu năm thường được tổ chức vào ngày hóa vàng hoặc rằm tháng Giêng (Tết Nguyên Tiêu). Ngoài ra, gia đình cũng có thể tiến hành lễ cúng vào tháng 2 âm lịch.
Lễ cúng đất đầu năm gồm những gì? Nhiều gia đình không có kinh nghiệm thường băn khoăn về việc chuẩn bị lễ vật cho lễ cúng tạ đất đai. Thực tế, lễ vật không cần quá cầu kỳ mà có thể điều chỉnh tùy theo phong tục từng vùng và điều kiện tài chính của mỗi nhà. Thông thường, lễ cúng bao gồm:
Phần lễ chay: Hương nhang, đèn cầy hoặc nến, hoa tươi (hoa cúc, lay ơn, hoa đồng tiền,...), đĩa trầu cau, trái cây, bánh kẹo, nước lọc, xôi,...
Phần lễ mặn: Gà luộc nguyên con hoặc chân giò heo luộc, rượu trắng, bia, nước ngọt, chè, thuốc lá,...
Phần vàng mã: Không bắt buộc, tùy khả năng gia đình. Nếu chuẩn bị thì gồm có các vật sau: 5 con ngựa màu (đỏ, xanh, trắng, vàng, tím) với mũ, áo, hia, cờ lệnh, kiếm, roi; mỗi con ngựa trên lưng đặt 10 lễ tiền vàng. Thêm một ngựa đỏ khác lớn hơn 5 con trên, cũng kèm theo mũ, áo, hia và cờ, roi, kiếm nhưng to hơn. Một cây vàng hoa đỏ (1000 vàng). Một đĩa đựng 50 lễ vàng tiền để dâng gia tiên.
Ngoài ra, gia chủ có thể chuẩn bị sớ để lễ cúng thêm chu đáo. Quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm.
Lễ vật cúng tạ đất có thể tuỳ theo điều kiện của mỗi gia đình (Ảnh: Sưu tầm)
Đầu tiên, đặt món mặn ở trung tâm mâm cúng, xung quanh bày thêm các lễ vật như bát gạo, bát muối, rượu trắng, bia, nước ngọt, trà khô, bánh kẹo,… Sau đó, thắp nến hoặc đèn thờ sao cho phù hợp với không gian cúng lễ. Tùy vào diện tích và điều kiện của gia đình, nghi lễ có thể được thực hiện trong nhà hoặc ngoài trời. Dù tổ chức ở đâu, điều quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm của gia chủ khi thực hiện nghi lễ.
Bài cúng đất đầu năm là phần không thể thiếu trong lễ tạ đất. Đây là lời cảm tạ của gia chủ gửi đến Thổ Công vì đã trông giữ đất đai suốt năm qua, đồng thời cầu mong thần linh tiếp tục bảo vệ, phù hộ gia đình được bình an, thuận lợi.
Dưới đây là mẫu văn khấn tạ đất đầu năm, gia chủ có thể tham khảo để thực hiện nghi lễ đầy đủ:
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy:
Quan đương xứ thổ địa chính thần.
Thổ địa Ngũ phương Long mạch Tôn thần.
Hôm nay là ngày……tháng……năm……., nhằm tiết ……………………………….
Chúng con là:……………………………………………………………………………
Thành tâm sắm sanh phẩm vật, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình cáo Chư vị Tôn Thần về việc lễ tạ thần linh Thổ Địa.
Gia đình chúng con nhờ có duyên lành mà đến an cư lạc nghiệp nơi này. Đội ơn thần linh Thổ địa che chở, ban ân, đất này được phong thủy yên lành, khí sung, mạch vượng, bốn mùa không hạn ách tai bay, tám tiết có điềm lành tiếp ứng. Trong ngoài ấm êm, toàn gia mạnh khỏe. Nay nhằm ngày lành tháng tốt, gia đình chúng con sắm sửa lễ tạ mong báo đáp ân thâm, tỏ lòng tôn kính. Cúi xin Chư vị Tôn Thần lai giáng án tiền, nhận hưởng lễ vật, chứng minh tâm đức.
Cung kính nghĩ rằng thần linh Thổ địa sẽ tùy duyên ứng biến phù hộ cho gia đình chúng con được an cư, đạt được những điều mong ước, cho nhà cao cửa rộng, cho tăng tài tiến lộc, cho nhân vật hưng long.
Âm dữ dương đồng, dốc lòng cầu khấn, cúi xin soi tận, ý khẩn tâm thành.
Kính thỉnh Bản gia tiên tổ liệt vị chân linh đồng lai hâm hưởng.
Cẩn cáo!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!”
Gia chủ cần chuẩn bị đầy đủ lễ vật theo phong tục trước ngày cúng tạ đất. Lễ vật được bày gọn gàng lên mâm cúng và đặt ở ngoài trời để tiến hành nghi lễ. Trong trường hợp gia đình ở chung cư không thể cúng tạ đất ngoài trời, mâm lễ có thể đặt trong căn hộ.
Nếu ở chung cư, có thể đặt mâm cúng đất đầu năm trong nhà (Ảnh: Sưu tầm)
Nếu sử dụng ngựa cúng tạ đất, gia chủ cần đặt 10 lễ tiền vàng lên lưng mỗi ông ngựa. Sau khi chuẩn bị đầy đủ, lễ tạ đất đầu năm được thực hiện theo trình tự sau:
Gia chủ ăn mặc chỉnh tề, nghiêm túc để chuẩn bị làm lễ.
Thắp hương, dâng lên thần linh và chắp tay vái 3 lần.
Đọc văn khấn tạ đất đầu năm với lòng thành kính.
Sau khi đọc văn khấn, chắp tay vái thêm 3 lần.
Đợi hương cháy hết, gia chủ hóa vàng, hạ lễ và cùng gia đình thụ lộc.
Cúng đất đầu năm là một nghi lễ quan trọng, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và thành tâm. Gia chủ nên lưu ý các điểm sau để buổi lễ diễn ra thuận lợi:
Lễ vật cần được chuẩn bị đầy đủ từ trước. Trước ngày cúng, kiểm tra lại lễ vật, nếu có món nào bị hỏng cần thay mới ngay.
Tránh sát sinh trong khoảng thời gian thực hiện lễ cúng.
Gia chủ nên tắm rửa sạch sẽ, mặc trang phục chỉnh tề và giữ thái độ nghiêm túc, kính cẩn suốt buổi lễ.
Bài văn khấn không nên đặt trực tiếp dưới đất. Tốt nhất, gia chủ nên sử dụng kệ hoặc bàn để đặt bài khấn hoặc thiết bị đọc, vừa tiện lợi vừa thể hiện sự tôn kính.
Nghi lễ nên do thành viên trong gia đình thực hiện để tăng ý nghĩa và hiệu quả tâm linh.
Khi đọc bài cúng, cần đọc rõ ràng, tốc độ vừa phải, thể hiện sự thành kính và tránh đọc sai.
