Vào ngày 1/8, thế giới sẽ phải đối mặt với mức thuế quan cao hơn từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sự kiện này làm dấy lên nỗi sợ về một môi trường kinh tế thậm chí còn bất ổn hơn trước.

Hồi đầu tháng 4, khi công bố chính sách thuế quan đối ứng gây chấn động toàn cầu, Tổng thống Trump từng tuyên bố với tạp chí Time rằng Mỹ sẽ thực hiện “hơn 200 thoả thuận”.

Sau đó, khi ông Trump lần đầu dời hạn chót áp thuế với các đối tác thương mại lớn từ ngày 9/4 sang 9/7, cố vấn Nhà Trắng Peter Navarro nói “90 thoả thuận trong 90 ngày” là điều có thể làm được.

Đến đầu tháng 7, ông Trump tiếp tục dời hạn chót áp thuế thêm một lần nữa. Và giờ đây, khi hạn chót sắp sửa đến, Mỹ vẫn cách xa mục tiêu mà nước này tuyên bố lúc đầu.

Trong 120 ngày qua, chính quyền ông Trump chỉ đạt 7 thoả thuận thương mại, trong đó đã bao gồm một thoả thuận với Liên minh châu Âu gồm 27 quốc gia thành viên và một thoả thuận tạm thời với Trung Quốc.

Bên dưới là các nền kinh tế đã đạt thoả thuận:

Anh 

Anh là quốc gia đầu tiên đạt thoả thuận thương mại với Mỹ kể từ sau khi ông Trump công bố chính sách thuế đối ứng. Cụ thể, hai nước đồng minh đã chốt thoả thuận vào tháng 5.

Theo thoả thuận, hầu hết hàng hoá Anh xuất khẩu sang Mỹ sẽ chịu mức thuế tối thiểu 10%, trong khi các sản phẩm khác như ô tô và hàng không vũ trụ sẽ được hưởng chế độ hạn ngạch hoặc miễn trừ.

Tuy nhiên, ngay cả sau khi ông Trump gặp Thủ tướng Keir Starmer tại Scotland vào tuần trước, một số điểm trong thoả thuận thương mại giữa hai nước vẫn chưa thực sự rõ ràng.

Chẳng hạn, Mỹ đã đồng ý hạ thuế quan đối với thép nhôm của Anh nhưng chưa rõ mức thuế mới là bao nhiêu. Các cuộc đàm phán về thuế kỹ thuật số của Anh có vẻ đang tiếp tục và ông Trump rất muốn loại bỏ loại thuế này.

Indonesia

Theo thoả thuận thương mại mà ông Trump công bố vào ngày 15/7, mức thuế đối ứng của Indonesia đã giảm từ 32% xuống còn 19%.

Nhà Trắng cho biết Indonesia sẽ xoá bỏ rào cản thuế quan đối với hơn 99% hàng hoá Mỹ xuất khẩu sang nước này, trên tất cả các lĩnh vực bao gồm cả nông sản và năng lượng.

Thoả thuận cũng nêu rõ hai nước sẽ giải quyết nhiều “rào cản phi thuế quan” và các trở ngại khác mà Mỹ gặp phải tại thị trường Indonesia.

Philippines

Dựa theo thoả thuận mà ông Trump công bố vào ngày 22/7, hàng hoá Philippines sẽ đối mặt mức thuế 19% kể từ ngày 1/8. Tuy nhiên, khác với Indonesia, mức thuế của quốc gia Đông Nam Á này chỉ giảm nhẹ 1 điểm % từ mức 20%.

Ông Trump cho biết thêm rằng Philippines sẽ không áp thuế đối với hàng hoá Mỹ và vị tổng thống còn khen ngợi Manila “đã mở cửa thị trường cho Mỹ”.

Bên cạnh đó, ông cũng cho biết hai nước sẽ hợp tác “quân sự” nhưng không nêu rõ chi tiết.

Nhật Bản

Sau Trung Quốc, Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ hai tại châu Á đạt một thoả thuận thương mại với Mỹ. Theo đó, hàng hoá từ đất nước mặt trời mọc sẽ chịu mức thuế 15% thay vì 25% như kế hoạch ban đầu của ông Trump.

Đặc biệt hơn, Nhật Bản là nền kinh tế đầu tiên được hưởng mức thuế thấp hơn đối với ô tô xuất khẩu sang Mỹ. Cần lưu ý ngành công nghiệp ô tô là một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế nước này.

Ông Trump ca ngợi đây “có lẽ là thoả thuận lớn nhất trong lịch sử”, đồng thời tiết lộ Nhật Bản sẽ đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ và Mỹ sẽ “nhận 90% lợi nhuận”.

Tuy nhiên, con đường dẫn đến thoả thuận Mỹ - Nhật rất bất ổn. Chỉ vài ngày trước khi công bố thoả thuận, ông Trump chia sẻ trên truyền thông rằng ông không kỳ vọng hai nước sẽ đi đến một thoả thuận nào.

Nhà lãnh đạo Mỹ nhiều lần mô tả Nhật Bản “rất cứng rắn” trong các cuộc đàm phán và chỉ trích Tokyo vì không chấp nhận mua gạo từ Mỹ dù nước này phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt gạo nghiêm trọng.

EU

Mỹ và EU đạt được thoả thuận chỉ vài ngày trước, sau các vòng đàm phán kéo dài. Hàng hoá EU sẽ phải đối mặt với mức thuế đối ứng 15%, thấp hơn một nửa so với con số 30% mà ông Trump đe doạ lúc đầu.

Thuế quan hiện hành đối với ô tô sản xuất tại EU sẽ giảm xuống còn 15% và thuế suất với một số sản phẩm như máy bay và thuốc generic sẽ quay trở lại mức trước tháng 1, tức trước khi ông Trump nhậm chức.

Song, thoả thuận vẫn vấp phải sự chỉ trích, bao gồm một số nhà lãnh đạo châu Âu. Thủ tướng Pháp Francois Bayrou thậm chí nói đây là hành động “đầu hàng” và là “ngày đen tối” của EU.

Trong khi đó, Ủy viên phụ trách chính sách thương mại của EU là ông Maros Sefcovic nhận xét đây là “thoả thuận tốt nhất mà châu Âu có thể đạt được trong tình cảnh rất khó khăn”.

Hàn Quốc

Hàn Quốc là nền kinh tế mới nhất đạt thoả thuận với Mỹ và các điều khoản khá giống với thoả thuận của Nhật Bản, theo thông báo vào ngày 31/7 của Tổng thống Donald Trump.

Hàng xuất khẩu của Hàn Quốc sẽ chịu mức thuế suất chung 15%, trong khi thuế quan đối với ngành ô tô cũng giảm xuống còn 15%.

Theo lời ông Trump, Hàn Quốc sẽ đầu tư vào Mỹ khoảng 350 tỷ USD và chính vị tổng thống sẽ lựa chọn nơi rót vốn. Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Howard Lutnick tiết lộ thêm rằng “90% lợi nhuận” từ khoản đầu tư sẽ “dành cho người dân Mỹ”.

Song, Tổng thống Lee Jae Myung lưu ý khoản đầu tư sẽ giúp tạo điều kiện cho các công ty Hàn Quốc “chủ động thâm nhập” vào thị trường Mỹ trong các ngành công nghiệp như đóng tàu và chất bán dẫn.

Trung Quốc

Các cuộc đàm phán thương mại giữa chính quyền ông Trump với Trung Quốc đi theo một hướng khác so với phần còn lại của thế giới. Nền kinh tế tỷ dân đã nằm trong tầm ngắm của ông Trump kể từ khi ông nhậm chức.

Thay vì đạt một thoả thuận với Mỹ, Trung Quốc chỉ đồng ý đình chiến thuế quan. Sau vòng đàm phán đầu tiên tại Geneva vào tháng 5, hai nước đã nhất trí giảm thuế quan đối với hàng hoá của nhau.

Trong giai đoạn đình chiến, thuế quan Mỹ áp dụng với hàng hoá Trung Quốc sẽ giảm từ 145% xuống còn 30% và ngược lại, thuế quan Trung Quốc áp đặt cho hàng hoá Mỹ sẽ hạ từ 125% xuống 10%.

Thoả thuận đình chiến sẽ kết thúc vào ngày 12/8. Phái đoàn hai bên đã đàm phán tại Stockholm vào đầu tuần này nhưng không thể gia hạn lệnh tạm hoãn áp thuế.

Đối với các nước nhỏ chưa có thoả thuận, có vẻ chính quyền ông Trump sẽ áp dụng mức thuế đối ứng tối thiểu khoảng 15 - 20%. Mức này thực chất cao hơn con số 10% mà ông Trump công bố vào đầu tháng 4.

Trong khi đó, đối với các nền kinh tế có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, mức thuế đối ứng nhiều khả năng sẽ còn tăng cao hơn.

Dưới đây là các đối tác thương mại lớn chưa đạt thoả thuận:

Ấn Độ

Hôm 30/7, ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế 25% đối với Ấn Độ. Đồng thời, quốc gia Nam Á sẽ phải chịu một “hình phạt” bổ sung chưa xác định do chính sách thương mại không công bằng và vì nước này mua thiết bị quân sự cũng như năng lượng từ Nga.

“Mặc dù Ấn Độ là bạn của chúng ta, trong nhiều năm qua, chúng ta làm ăn tương đối ít với họ vì thuế quan của họ quá cao, thuộc hàng cao nhất thế giới”, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Mức thuế quan 25% mà ông Trump mới đưa ra thấp hơn một chút so với con số 26% mà ông đe doạ vào đầu tháng 4. Song, đây vẫn là một mức cao trong khoảng 20 - 25% mà vị tổng thống cho biết ông đang cân nhắc.

Canada

Trong những tháng gần đây, Mỹ và Canada thường xuyên tranh cãi qua lại về thuế quan. Trên thực tế, Canada còn bị áp thuế ngay cả trước khi ông Trump công bố chính sách thuế đối ứng.

Hiện tại, nhiều loại hàng hoá Canada sẽ phải đối mặt mức thuế quan 35% kể từ ngày 1/8. Và ông Trump đe doạ sẽ tăng thuế trong trường hợp Canada trả đũa.

Chủ nhân Nhà Trắng đã nhiều lần nhắc đến hoạt động buôn lậu ma tuý từ Canada vào Mỹ, coi đây là lý do cho động thái áp thuế của mình.

Vào đầu tuần này, Thủ tướng Canada Mark Carney cho hay hai nước đang trong “quá trình đàm phán căng thẳng” và khó đạt một thoả thuận miễn trừ tất cả các loại thuế quan.

Mexico

Giống như Canada, Mexico từ lâu cũng là mục tiêu áp thuế với lý do nước láng giềng phía nam đưa ma tuý và người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ.

Ông Trump khẳng định Mexico chưa đủ mạnh tay để bảo vệ biên giới với Mỹ.

Vào ngày 31/7, vị tổng thống thông báo trên Truth Social rằng ông sẽ tạm hoãn tăng thuế quan đối với Mexico thêm 90 ngày để hai nước đàm phán một thoả thuận.

Trước đó, vào tháng 6, ông Trump từng đe doạ sẽ tăng mức thuế suất chung đối với hàng hoá Mexico lên 30% và cảnh báo thuế quan có thể lên cao hơn nữa nếu nước láng giềng này đáp trả.

Australia

Australia hiện phải đối mặt với mức thuế tối thiểu 10% trong khi nước này ghi nhận thâm hụt thương mại với Mỹ. Tuy nhiên, Australia có thể sẽ chịu mức thuế cao hơn nếu ông Trump quyết định nâng thuế tối thiểu lên 15% hoặc 20%.

Canberra chưa công khai đàm phán thương mại với Washington. Thủ tướng Anthony Albanese lập luận rằng do thâm hụt thương mại của Australia với Mỹ và hiệp định thương mại tự do giữa hai bên, Washington không nên áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ nước này.

Gần đây, Australia đã nới lỏng các hạn chế đối với thịt bò Mỹ, một động thái mà Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ cho là do ông Trump thúc đẩy. Song, ông Albanese được cho là đã khẳng định động thái đó không liên quan đến ông Trump.