Phát biểu tại tọa đàm "Sàn giao dịch vàng - Giải pháp minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô" do Báo Tiền Phong  tổ chức, ông Nguyễn Minh Tuấn - CEO AFA Capital, sáng lập nền tảng tài chính TOPI cho rằng cụm từ “sàn vàng” dễ gợi nhớ mô hình CFD từng gây thiệt hại cho nhà đầu tư 10 năm trước, khi giao dịch chỉ dựa trên chênh lệch giá mà không có vàng thật.

Theo ông Tuấn, Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác, dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao - nhận minh bạch. Điều cốt lõi của mô hình mới là phải trả lời rõ ràng: Ai là người mua - bán? Tiền có được thanh toán thật hay không? Người mua có thể nhận vàng vật chất hay phải ký gửi? Khi bán lại có phải giao vàng thật hay không? Những yêu cầu này nhằm tách biệt mô hình mới với các sàn CFD trước đây.

Ông khuyến nghị Việt Nam nên tham khảo mô hình Thượng Hải, Trung Quốc và Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi London (LBMA), Vương quốc Anh - nơi có lô chuẩn, trung tâm giao nhận và hệ thống ký gửi chuyên nghiệp. Cùng với việc định hình mô hình giao dịch, thị trường vàng cần được phân tách rõ ràng giữa vàng CFD và vàng vật chất; trong vàng vật chất phải tách vàng nguyên liệu, vàng miếng và vàng trang sức. 

"Vàng luôn có hai chức năng: Tiền tệ và hàng hóa. Tuy nhiên, Nghị định 24 đã siết chặt quá mức chức năng hàng hóa của vàng miếng, khiến người dân có xu hướng tìm đến các sản phẩm trang sức mang tính tích trữ", ông Tuấn nhấn mạnh. 

Ông cho rằng lộ trình phát triển Sở giao dịch vàng vật chất quốc gia phải bắt đầu từ vàng nguyên liệu để giải quyết nguồn cung cho sản xuất. Khi đầu vào ổn định, mới có thể mở rộng sang giao dịch vàng miếng - tài sản đầu tư phổ biến với người dân.

Việc xác định thành phần tham gia cũng rất quan trọng, bởi như LBMA, nhà đầu tư cá nhân không trực tiếp giao dịch mà chỉ các tổ chức mới cân đối trạng thái qua sàn. Nếu vận hành đúng chuẩn, mô hình mới sẽ giúp thị trường vàng minh bạch và hiệu quả hơn khi làm rõ cơ chế mua - bán, giao dịch vàng thật và cách sử dụng tín dụng trong hoạt động giao dịch.

Cần xây dựng cơ chế thị trường vàng minh bạch

Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam nhận định việc xây dựng cơ chế quản lý thị trường vàng một cách rõ ràng, minh bạch là vấn đề cấp thiết, không phải chỉ để xử lý sai phạm mà còn nhằm đảm bảo an toàn quốc gia về tiền tệ.

"Ngân hàng Nhà nước cần sớm thiết lập một Trung tâm quản lý và điều phối thống nhất, nơi tập trung dữ liệu, tiêu chuẩn và quy định pháp lý để thị trường vận hành ổn định và có kiểm soát", ông Hùng chia sẻ. 

Theo ông Hùng, Việt Nam đủ điều kiện công nghệ và hạ tầng để xây dựng một mô hình sàn giao dịch vàng hiện đại, miễn là đi theo lộ trình thận trọng. Mục tiêu của sàn không chỉ là giao dịch, mà phải đạt ba giá trị cốt lõi: Hiện đại hóa hoạt động mua bán vàng, phục vụ quản lý nhà nước bằng dữ liệu minh bạch, tạo nền tảng để phát triển các sản phẩm tài chính liên quan đến vàng trong tương lai.

Ông cho rằng trong giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận chất lượng quốc tế để sản xuất trong nước, kèm theo quy định chặt chẽ: Doanh nghiệp được cấp phép phải có cơ sở vật chất, công nghệ, năng lực tài chính và trách nhiệm báo cáo định kỳ; nghiêm cấm các trường hợp mua bán chéo, lách quy định, tránh biến thị trường nguyên liệu thành nơi đầu cơ.

"Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực, thay vì suy đoán. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá", ông Hùng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông đánh giá một số ngân hàng thương mại và doanh nghiệp chưa đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và công nghệ nhưng vẫn mong muốn tham gia nhập khẩu hoặc sản xuất. Nếu không siết điều kiện, thị trường sẽ tái diễn hỗn loạn.

Ông cho biết trong thời gian qua, mới có khoảng 30 - 40% doanh nghiệp thực sự chú trọng đầu tư bài bản về máy móc, thiết bị và quy trình kiểm soát đầu vào.

Trong khi đó, phần lớn còn lại chưa tuân thủ đầy đủ yêu cầu pháp lý, dẫn tới tình trạng thị trường thiếu minh bạch, dễ phát sinh vi phạm.

Theo ông, về lộ trình dài hạn, giai đoạn 1 có thể vận hành sàn giao dịch vàng phục vụ sản xuất và phân phối; giai đoạn 2 phát triển hệ thống phân phối rộng cho doanh nghiệp có nhu cầu thực; giai đoạn 3 từng bước mở rộng sang các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến vàng, nhưng chỉ khi hành lang pháp lý và hệ thống dữ liệu đã hoàn thiện.