Mất lòng tin

Trong năm 2024, các nhà đầu tư từng tự tin rằng nền kinh tế Mỹ sẽ đạt được kỳ tích là “hạ cánh mềm” sau giai đoạn lạm phát tăng nóng.

Tuy nhiên, việc ông Donald Trump chiến thắng cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đã khiến nhiều người phải nghĩ lại. Và một số nhà kinh tế đánh giá rất có thể lạm phát sẽ bùng phát trở lại nếu ông Trump thực hiện các lời hứa khi tranh cử.

Ông Joseph Stiglitz, nhà kinh tế từng đoạt giải Nobel và hiện là giáo sư tại Đại học Columbia, phát biểu tại hội thảo đầu tư hàng năm của Yahoo Finance vào ngày 19/11 như sau: “Nước Mỹ đang ở trong một cuộc hạ cánh mềm. Nhưng điều đó sẽ chấm dứt vào ngày 20/1/2025”.

Nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump được cho là có nguy cơ dẫn đến lạm phát cao vì các đề xuất như tăng mạnh thuế quan lên hàng nhập khẩu, giảm thuế cho doanh nghiệp và hạn chế người nhập cư.

Các chính sách đó cũng gia tăng áp lực lên thâm hụt ngân sách, càng khiến công việc định đoạt lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) trở nên phức tạp.

Ông Jan Hatzius, nhà kinh tế trưởng của Goldman Sachs, viết trong lưu ý gửi khách hàng hôm 14/11: “Ý định đánh thuế quan lên mọi hàng hóa nhập khẩu của ông Trump là rủi ro lớn nhất đối với nền kinh tế, nhiều khả năng nó sẽ giáng đòn mạnh lên tăng trưởng GDP”.

Bà Jennifer McKeown, nhà kinh tế trưởng tại Capital Economics, cũng đồng tình rằng lạm phát có thể phát sinh từ các đề xuất về thuế quan và chính sách nhập cư của ông Trump. 

Giới đầu tư đã bắt đầu chú ý đến lời của các chuyên gia. Khảo sát tuần trước của Bank of America cho thấy số nhà quản lý quỹ trên toàn cầu tin tưởng vào kịch bản nền kinh tế thế giới “không hạ cánh” đã gia tăng.

Viễn cảnh "không hạ cánh" sẽ diễn ra khi GDP tiếp tục tăng trưởng và áp lực lạm phát vẫn dai dẳng, dẫn tới việc các ngân hàng trung ương duy trì lãi suất cao hơn, trong thời gian lâu hơn.

"Vòng xoáy lạm phát"

Thuế quan là một trong các chủ đề gây chú ý nhất trong số những cam kết ông Trump đưa ra khi tranh cử. Vị tổng thống đắc cử hứa sẽ áp dụng thuế ít nhất 10% lên mọi đối tác thương mại của Mỹ, riêng thuế suất đối với hàng hóa Trung Quốc có thể lên đến 60%.

Nhà kinh tế Stiglitz nhận xét: “Thuế quan cao sẽ gây áp lực lạm phát. Và sau đó bạn phải nghĩ đến vòng xoáy lạm phát. Giá đi lên, người lao động đòi lương cao hơn, doanh nghiệp tăng giá bán để bù chi phí. Và rồi chúng ta còn phải cân nhắc điều gì sẽ xảy ra nếu các quốc gia khác trả đũa bằng cách nâng thuế quan với hàng xuất khẩu của Mỹ”.

Ông Neel Kashkari, Chủ tịch Fed chi nhánh Minneapolis, cũng đã cảnh báo tình hình lạm phát dài hạn của Mỹ sẽ xấu đi nếu các đối tác thương mại quyết tâm “ăn miếng trả miếng” với thuế quan của ông Trump.

Ông Stiglitz nói tiếp: “Nếu lạm phát đi lên, Chủ tịch Fed Jerome Powell sẽ nâng lãi suất. Lãi suất gia tăng kết hợp với những biện pháp trả đũa thương mại giữa các quốc gia sẽ khiến nền kinh tế toàn cầu giảm tốc. Đó chính là sự kết hợp tồi tệ nhất có thể: lạm phát và đình trệ kinh tế, hoặc tăng trưởng kinh tế thấp”.

Công cụ FedWatch của CME Group cho thấy các nhà đầu tư đã giảm bớt kỳ vọng về số đợt giảm lãi suất từ nay cho đến cuối năm 2025.

Tuy nhiên, những dự báo bi quan nhất chưa chắc sẽ thành hiện thực. Nền kinh tế Mỹ đã chứng tỏ được sức bền bất chấp chiến dịch tăng lãi suất của Fed trong hơn hai năm rưỡi qua.

Doanh số bán lẻ một lần nữa vượt kỳ vọng trong tháng 10, tốc độ tăng trưởng GDP vẫn mạnh mẽ, tỷ lệ thất nghiệp tiếp tục dao động quanh ngưỡng 4% và lạm phát đang quay về mốc 2%. Thêm nữa, chưa chắc ông Trump sẽ hoàn thành mọi lời hứa đã nói.

Điều duy nhất chắc chắn là môi trường kinh tế sẽ thay đổi. Từ năm 2025, Đảng Cộng hòa sẽ kiểm soát cả Nhà Trắng lẫn lưỡng viện Quốc hội, dễ dàng thúc đẩy các thay đổi chính sách hơn.

Nhóm chuyên gia kinh tế của Bank of America viết trong lưu ý ngày 15/11: “Một số kịch bản khả dĩ cho thấy tốc độ tăng trưởng GDP của Mỹ có thể vượt 3% trong năm 2025, nhưng mặt khác nền kinh tế cũng có nguy cơ gặp suy thoái.

Kịch bản cơ sở của chúng tôi vẫn thiên về hướng lạc quan, nhưng nó không chắc chắn. Khi các chương trình nghị sự của Mỹ trở nên rõ ràng hơn trong năm tới, chúng tôi cũng sẽ linh hoạt thay đổi dự báo khi cần thiết”.