Thế hệ GenZ đã để lại dấu ấn trong lĩnh vực đầu tư với các cơn sốt tiền mã hóa, cổ phiếu meme và làn sóng FOMO.

Tuy nhiên, ông bà của họ mới là người tạo ra cuộc cách mạng thực sự. Đà tăng của thị trường chứng khoán Mỹ trong thời gian qua chủ yếu được thúc đẩy bởi nhóm nhà đầu tư lớn tuổi chứ không phải thế hệ trẻ.

Tờ The Economist cho biết tại Mỹ, những người từ 70 tuổi trở lên đang sở hữu 39% cổ phiếu và chứng chỉ quỹ tương hỗ (các quỹ này cũng chủ yếu đầu tư vào cổ phiếu). Tỷ lệ này cao gấp đôi mức thường thấy trong giai đoạn 1989 - 2009.

Xu hướng trên phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn. Người cao tuổi ngày nay sẵn sàng chấp nhận rủi ro hơn hẳn so với trước kia. Nhiều người cũng quay lưng với những lời khuyên đầu tư truyền thống, vốn tập trung vào bảo vệ tài sản thay vì giúp tiền bạc gia tăng.  

Trong trường hợp giá cổ phiếu lao dốc, hành động của lớp nhà đầu tư “tóc bạc” có thể gây ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường chứng khoán Mỹ.

Lý trí hay phi lý trí?

Người cao tuổi chi phối thị trường nhiều hơn các nhóm khác, một phần vì họ bây giờ đông hơn trước. Vào năm 2010, người từ 70 tuổi trở lên chỉ chiếm 9% dân số Mỹ. Còn ngày nay, tỷ lệ này là 12%.

Nhưng đây không phải lý do duy nhất. Nếu nhóm nhà đầu tư từ 70 tuổi trở lên giữ nguyên tỷ trọng danh mục như trước, phần giá trị tài sản mà họ tích lũy từ thị trường chứng khoán kể từ sau khủng hoảng năm 2008 sẽ chỉ tăng bằng một nửa so với thực tế.

Trong 5 năm gần đây, tốc độ tích lũy tài sản từ thị trường chứng khoán của nhóm trên 70 tuổi diễn ra đặc biệt nhanh. Giá trị tài sản tạo ra từ cổ phiếu và các quỹ tương hỗ đã tăng 24.000 tỷ USD trong giai đoạn đó và người cao tuổi chiếm gần một nửa mức tăng.

Người cao tuổi tự tin hơn vì họ dư dả hơn. Ông Jay Gourley, 77 tuổi, đang theo học toán tại Đại học George Mason, chia sẻ với The Economist: “Trừ khi tôi sống thọ bất thường, tôi có đủ tiền cho đến cuối đời. Tôi có thể thử liều một chút mà không lo mình sẽ phải ăn xin”.

Danh mục đầu tư của ông Gourley gồm khoảng 8% tiền mặt, phần còn lại được phân bổ giữa cổ phiếu và chứng chỉ quỹ chỉ số. Khi cần, ông sẽ chuyển sang các phiếu phòng thủ thay vì mua trái phiếu.

Trong nhiều thập kỷ, trái phiếu từng là kênh đầu tư tốt. Trong giai đoạn 1980 - 2005, trung bình hàng năm trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm cung cấp cho trái chủ lợi suất cao hơn 3,8 điểm % so với lạm phát.

Nhưng trong giai đoạn sau, mức chênh lệch đã giảm xuống dưới 0,5 điểm %. Các nhà đầu tư trái phiếu chịu thiệt hại nặng nề khi lạm phát bùng lên sau đại dịch COVID-19.

Ông Thomas Van Spankeren, Giám đốc đầu tư của RISE Investments, cho biết nhiều khách hàng lớn tuổi kỳ vọng đà tăng của thị trường chứng khoán sẽ tiếp diễn. Vì vậy, họ không thấy lý do phải chấp nhận lợi nhuận ít ỏi của trái phiếu.

Những lý do trên đều rất hợp lý. Tuy nhiên, tờ The Economist chỉ ra một lý do khác, kém lý trí hơn, đó là: người cao tuổi cũng dễ bị FOMO như giới trẻ.

Theo bà Michelle Gessner, một nhà hoạch định tài chính ở bang Texas, phần lớn khách hàng của bà trong độ tuổi 70 phân bổ ít nhất 60% danh mục vào cổ phiếu.

Một nhà hoạch định tài chính khác kể chuyện về một khách hàng đã qua đời. Vị khách đó là một nữ triệu phú với tài sản ròng khoảng 20 triệu USD và thọ gần 100 tuổi. Ngay cả khi đang sống trong nhà an dưỡng những năm cuối đời, vị khách đó vẫn mua cổ phiếu Nvidia.

Đi ngược truyền thống

Việc nhà đầu tư lớn tuổi rời bỏ trái phiếu để chọn cổ phiếu đi ngược với những lời khuyên tài chính truyền thống.

Theo một quy tắc phổ biến, có từ ít nhất là thập niên 1950, nhà đầu tư nên phân bổ tỷ trọng cổ phiếu bằng cách lấy 100 trừ tuổi của họ. Ví dụ, người 25 tuổi nên dành 75% vốn cho cổ phiếu; người 75 tuổi chỉ nên ở mức 25%.

Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây của một số chuyên gia cho thấy người lớn tuổi có thể hưởng lợi nếu “tất tay” vào cổ phiếu.

Theo Giáo sư Emory University thuộc Đại học Emory, Giáo sư Scott Cederburg của Đại học Arizona và Giáo sư Michael O’Doherty của Đại học Missouri, nhà đầu tư nên phân bổ 1/3 danh mục vào cổ phiếu Mỹ và 2/3 vào cổ phiếu các nước khác.

Dựa trên dữ liệu trong hàng trăm năm từ 39 quốc gia, họ ước tính rằng nếu nhà đầu tư rút 4% tài sản hưu trí mỗi năm, xác suất họ “cạn tiền” nếu chỉ đầu tư vào trái phiếu ngắn hạn là 39%.

Trong khi đó, xác suất họ gặp phải viễn cảnh này với danh mục cân bằng (60% cổ phiếu Mỹ, 40% trái phiếu) là 17%, còn với danh mục chỉ toàn cổ phiếu là 7%. 

Danh mục đầu tư tập trung vào cổ phiếu có thể hữu ích cho các cá nhân, nhưng lại là mối nguy tiềm ẩn với thị trường chứng khoán.

Trong kịch bản tích cực, người cao tuổi sẽ nắm giữ cổ phiếu trong hàng chục năm và chuyển giao chúng cho con cháu, giống như một kiểu “của để dành”.

Trong trường hợp đó, họ sẽ vững vàng trước các biến động mạnh của chứng khoán Mỹ nhờ tin tưởng thị trường sẽ phục hồi giống như sau khủng hoảng tài chính 2008, bong bóng dot-com và cú đổ vỡ năm 1987.

Nhưng nếu đợt giảm điểm của thị trường kéo dài, kịch bản trên có thể đảo ngược. Người trẻ có hàng chục năm để chờ cổ phiếu phục hồi, nhưng người cao tuổi thì không.

Những người nắm tỷ trọng cổ phiếu cao vì FOMO có thể sẽ vội vã bán tháo vì họ cần tiền, ví dụ như để trả chi phí y tế. Nếu số nhà đầu tư làm vậy đủ đông, đà giảm của thị trường sẽ trở nên trầm trọng hơn.