Những căng thẳng thương mại và địa chính trị gần đây, đặc biệt là việc Mỹ áp thuế đối ứng và tình hình bất ổn ở Trung Đông, đang tạo ra một "cơn xoáy" đẩy giá cước vận tải container tăng mạnh, gây áp lực không nhỏ lên các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam. 

Trả lời tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Công Thương chiều ngày 19/6, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết các nhà sản xuất tại Trung Quốc và nhiều quốc gia khác đang "chạy đua" chuyển hàng sang Mỹ nhằm tranh thủ thời gian hoãn thuế.

Riêng đối với Trung Quốc, mức thuế cao nhất mà Mỹ đã từng áp là 145%. Tuy nhiên đến ngày 12/5, Mỹ cũng hạ mức thuế xuống còn 30%.

"Điều này tạo ra một cơn xoáy khi các nhà xuất khẩu từ Trung Quốc đang tranh thủ thời gian đó để đẩy mạnh xuất khẩu hàng sang Mỹ” ông Hải phân tích.

Hậu quả trực tiếp là các hãng vận chuyển tập trung tàu và container dồn về Trung Quốc để phục vụ nhu cầu vận chuyển hàng tăng đột biến từ quốc gia này. 

“Hiện tượng này cũng đã từng xảy ra trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19. Lúc đó, giá cước tàu biển cũng tăng mạnh“ ông Hải nhớ lại.

Hiện tại, dù tình hình chưa nghiêm trọng như thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch, giá cước vận tải container đã có những biến động đáng kể. 

"Ví dụ như là với một container 40 feet, trước đây từ châu Á sang bờ Tây (Mỹ) vào khoảng 2.500 đến 3.000 USD thì hiện nay có thể đã tăng lên đến 4.000 USD hoặc là hơn nữa," ông Hải dẫn chứng.

Bên cạnh đó, những bất ổn ở khu vực Trung Đông, đặc biệt là xung đột giữa Israel và Iran, cũng đang phủ bóng đen lên các tuyến hàng hải quốc tế. 

Ông Hải nhấn mạnh: "Khu vực Trung Đông là một địa điểm rất trọng yếu khi mà có những eo biển hết sức chiến lược như eo biển Hormuz, eo biển Bab el-Mandeb hay kênh đào Suez. Những xung đột ở đây gây ra nguy cơ, lo ngại cho các nhà vận tải. Nếu các tàu phải thay đổi hải trình, vòng qua châu Phi thay vì đi qua Biển Đỏ, chi phí vận tải sẽ gia tăng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm xuất khẩu”.

Tình trạng tập trung tàu và container cũng dẫn đến hiện tượng thiếu hụt cục bộ ở một số khu vực, không chỉ Việt Nam và một số khu vực như Indonesia, Thái Lan hay Malaysia.

Tuy nhiên, ông Hải cho biết tình trạng thiếu container ở Việt Nam vẫn chưa quá nghiêm trọng. 

“Chúng tôi đã trao đổi với Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam và được biết tình trạng thiếu container ở Việt Nam cũng chưa phải là hiện tượng phổ biến”, ông Hải nói.

Trước những diễn biến phức tạp này, ông Trần Thanh Hải khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam cần hết sức thận trọng và chủ động trong hoạt động xuất nhập khẩu. Đối với các doanh nghiệp, việc cập nhật tình hình để phối hợp với các đối tác xuất nhập khẩu là yếu tố hết sức cần thiết.

Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rà soát kỹ lưỡng các điều khoản trong hợp đồng vận chuyển và logistics để giảm thiểu rủi ro, đặc biệt là trong bối cảnh có thể xảy ra những sự cố bất thường như tàu đến chậm hoặc các vấn đề liên quan đến an ninh hàng hải.

Việc cân nhắc các giải pháp vận tải thay thế, như tuyến đường sắt liên vận đối với hàng hóa đi châu Âu, cũng là một yếu tố cần được tính đến.

Bộ Công Thương, cùng với các bộ ngành liên quan như Bộ Giao thông Vận tải (Cục Hàng hải) và Bộ Tài chính, đang theo dõi sát sao tình hình thị trường logistics để đưa ra những khuyến cáo phù hợp và hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu.