Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đang lấy ý kiến góp ý dự thảo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về việc ghi nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc của chủ hộ kinh doanh trước ngày 1/7/2025 - trước thời điểm Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực.

Theo quy định hiện hành, hộ kinh doanh phải đóng BHXH bắt buộc cho lao động thuê mướn, giao kết hợp đồng; chủ hộ không thuộc diện đóng bắt buộc. Tuy nhiên, theo phản ánh của Ban Dân nguyện hồi tháng 5/2023, nhiều chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH bắt buộc trái luật. Đến nay còn 3.567 chủ hộ chờ giải quyết quyền lợi, 37% trong số này đã đóng BHXH trên 15 năm.

Tại dự thảo, Bộ đề xuất người đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH trước ngày Nghị quyết này ban hành thì được hưởng quyền lợi theo quy định. Những chủ hộ đã được cơ quan Bảo hiểm xã hội hoàn trả tiền thu sai, nếu có nguyện vọng bảo lưu thời gian đóng trước đó thì nộp lại khoản tiền này vào Quỹ BHXH. Trường hợp chủ hộ kinh doanh có yêu cầu lấy lại tiền đã đóng thì cơ quan Bảo hiểm xã hội hoàn trả khoản này, đồng thời thu hồi tiền họ đã hưởng chế độ nếu có, không bao gồm tiền lãi.

Cơ quan soạn thảo cho rằng chủ hộ kinh doanh đóng vào Quỹ BHXH đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ giữa người tham gia, ngân sách nhà nước không ảnh hưởng thu chi cũng không phải bù đắp khoản kinh phí để chi trả chế độ. Chủ hộ nếu được hưởng lương hưu sẽ không phải nhận trợ cấp hưu trí xã hội hoặc các khoản trợ giúp khác giúp họ ổn định cuộc sống.

Bộ cũng đề xuất giao Chính phủ chỉ đạo Bảo hiểm xã hội Việt Nam hướng dẫn ngành dọc tại địa phương ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc và giải quyết các chế độ với chủ hộ kinh doanh, đồng thời báo cáo cấp có thẩm quyền nếu có vướng mắc phát sinh.

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ năm 2003 đến hết 31/5/2023 có 3.567 chủ hộ kinh doanh đóng BHXH bắt buộc vào Quỹ Bảo hiểm xã hội 113 tỷ đồng. Hơn 9.600 lượt chủ hộ được chi trả chế độ ốm đau, thai sản với gần 13,3 tỷ đồng; 275 người hưởng hưu trí, tử tuất số tiền hơn 32,8 tỷ; 397 người hưởng BHXH một lần gần 9,4 tỷ đồng.

Theo Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, cơ quan Bảo hiểm xã hội thu tiền BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định pháp luật, theo nguyên tắc phải hoàn trả lại tiền này. Tuy nhiên, lo ngại hoàn trả sẽ tạo bất cập do thu sai trong thời gian tới 20 năm, nhiều người đã hưởng chế độ, nhiều chủ hộ đến tuổi nghỉ hưu cần đảm bảo quyền lợi an sinh, nên sau khi bàn thảo, các bên thống nhất đề xuất ghi nhận thời gian đã đóng bắt buộc để hưởng quyền lợi cho chủ hộ.