Tại Phiên đối thoại cấp cao của Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) năm 2025 với chủ đề “Khai phóng tiềm năng - Kiến tạo tương lai Việt" diễn ra chiều 16/9, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sinh, đã đưa ra một số kiến nghị nhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu.

Ông Thông nêu rõ Việt Nam có nhiều vùng nguyên liệu ở khu vực vùng cao, vùng sâu, nhưng thường xuyên xảy ra tình trạng “giải cứu nông sản”. Do đó, cần thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, từ đó giúp giải quyết vấn đề mùa vụ, nâng cao giá trị, vị thế của doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời tạo thêm nhiều việc làm. 

Nhấn mạnh Việt Nam hiện đứng top đầu thế giới về xuất khẩu nhiều loại nguyên liệu, nhưng lại chưa có sở giao dịch hàng hoá, Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sinh cho rằng việc thành lập sở giao dịch sẽ giúp Việt Nam tận dụng lợi thế thương mại toàn cầu, tạo thêm việc làm, huy động nguồn vốn và thu hút các công ty quốc tế đến giao dịch.

Về vấn đề thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với doanh nghiệp xuất khẩu nguyên liệu, ông Thông cho biết kể từ ngày 1/7, tất cả doanh nghiệp phải nộp thuế VAT 5% rồi sau đó làm thủ tục hoàn thuế. Tuy nhiên, với tỷ lệ xuất khẩu cao như tiêu (trên 90%), cà phê (trên 85%) và điều (trên 80%), quy định này tạo ra khối lượng công việc lớn, gây tốn kém thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. 

“Phúc Sinh mỗi tháng xuất khẩu khoảng 1.000 tỷ đồng thì phải nộp 50 tỷ đồng tiền thuế VAT, sau đó lại chờ hoàn lại 50 tỷ đồng. Nếu một hồ sơ bị tắc, cả bộ hồ sơ sẽ bị trả lại. Điều này rất bất cập. Trong khi Mỹ đã đánh thuế 20%, chúng ta lại đánh thêm 5%, tức là doanh nghiệp chịu khó khăn kép”, ông Phan Minh Thông nêu ví dụ từ chính doanh nghiệp của mình, đồng thời kiến nghị Nhà nước nên quay lại cơ chế miễn thuế VAT cho các doanh nghiệp có tỷ lệ xuất khẩu nguyên liệu trên 80%.

Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh cần chuẩn hoá hoạt động doanh nghiệp. Trên thực tế, khi gặp khó khăn, nhiều doanh nghiệp chỉ chọn cách bán tài sản. Theo ông Thông, việc chuẩn hoá về minh bạch, dữ liệu và hệ thống sẽ tạo điều kiện cho hoạt động mua bán, sáp nhập các doanh nghiệp vừa và nhỏ. “Đây cũng là yếu tố cần thiết để hình thành trung tâm tài chính với những sản phẩm phong phú từ sở giao dịch hàng hoá”, ông nói. 

Thủ tục hoàn thuế ảnh hưởng nguồn vốn của doanh nghiệp

Cùng hoạt động trong ngành nông nghiệp, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch NAFoods Group, cho biết ngành rau quả chế biến của Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực, với kim ngạch hàng chục tỷ USD và sản phẩm có mặt tại hơn 180 quốc gia. 

Tuy nhiên, phần lớn sản phẩm vẫn dừng lại ở dạng nguyên liệu, gia công, giá trị gia tăng còn hạn chế, chưa đạt được vị thế quốc tế tương xứng. Theo ông Hùng, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm chế biến nông sản của thế giới trong thời gian tới.

Nhắc lại câu chuyện NAFoods khởi đầu từ một nhà máy nhỏ tại Nghệ An, đến nay đã phát triển thành 6 nhà máy ở Nghệ An và các tỉnh lân cận, xuất khẩu đến 70 quốc gia, ông Hùng nhấn mạnh đây là dẫn chứng cụ thể cho việc một doanh nghiệp truyền thống đã chuyển mình thành doanh nghiệp chế biến sâu, xây dựng thương hiệu mạnh và tạo ra ngành hàng đứng đầu thế giới. Theo ông, điều này cho thấy Việt Nam hoàn toàn có thể đặt nhiều kỳ vọng hơn vào ngành nông nghiệp.

Mặc dù vậy, theo nhận định của Chủ tịch NAFoods Group, ngành nông nghiệp chế biến trong nước vẫn còn nhiều hạn chế như chi phí logistics còn cao, nhất là hạ tầng kho lạnh chưa đáp ứng được nhu cầu, khiến giá thành bị đội lên. Bên cạnh đó, thủ tục kiểm định chất lượng hàng hoá còn phức tạp, trong khi việc hoàn thuế VAT cho doanh nghiệp xuất khẩu gây tốn kém thời gian, chi phí và ảnh hưởng nguồn vốn. 

Đặc biệt, ông Hùng nhận định thương hiệu quốc gia và sự liên kết giữa Nhà nước với nông dân vẫn chưa đồng đều và hiệu quả; cơ chế cho nông nghiệp xanh, khu nông nghiệp công nghệ cao, tín chỉ carbon và tiêu chuẩn quốc tế chưa thật sự hoàn thiện, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi mở rộng thị trường.

Vì vậy, ông Nguyễn Mạnh Hùng kiến nghị cần đầu tư phát triển hạ tầng logistics xanh và hệ thống kho lạnh thông minh tại các vùng nguyên liệu, trong đó Nhà nước đầu tư hạ tầng cứng còn doanh nghiệp đảm nhận hạ tầng mềm. Song song đó, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu quốc gia cho các ngành hàng nông sản chủ lực như thanh long, xoài, cà phê, hồ tiêu… 

Về thể chế, ông đề nghị Chính phủ hoàn thiện các cơ chế, chính sách về thuế, đất đai, nông nghiệp xanh, tạo cơ chế tín chỉ carbon, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Cùng với đó, cần xây dựng chiến lược quốc gia về nông sản chế biến với các khu nông nghiệp công nghệ cao, tích hợp công nghệ số, công nghệ sinh học và đổi mới sáng tạo.

“NAFoods cam kết tiếp tục tiên phong ứng dụng số hoá, AI, IoT và các mô hình giá trị gia tăng tuần hoàn. Với sự đồng hành của Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp, tôi tin tưởng Việt Nam có thể trở thành trung tâm chế biến nông sản xanh và bền vững của thế giới”, Chủ tịch NAFoods Group khẳng định.