Chính trị và nợ công là hai chủ đề thường mâu thuẫn nhau. Câu chuyện ngân sách thường niên của Anh, đồng minh bên kia bờ Đại Tây Dương của Mỹ, là minh chứng rõ nét cho sự mâu thuẫn đó.

Hiện tại, chính phủ Anh đang mắc kẹt trong thế tam nan, khi đề xuất ngân sách cùng lúc phải đối mặt với ba trở ngại: vừa không thể làm hài lòng các chủ nợ lẫn cử tri, vừa không thể thúc đẩy nền kinh tế.

London phải hy sinh một mục tiêu. Vì lẽ đó, vào giữa tuần trước, chính phủ đã phớt lờ lời hứa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và tập trung vào thị trường trái phiếu cũng như các cử tri.

Pháp cũng rơi vào thế tam nan tương tự, nhưng tồi tệ hơn. Nợ công của Pháp cao hơn Anh, thâm hụt ngân sách nghiêm trọng hơn và chính phủ rất khó tăng thuế vì mức thuế vốn đã quá cao.

Pháp thậm chí còn khó cắt giảm chi tiêu ngân sách hơn cả Anh trong bối cảnh cử tri khả năng cao sẽ không cho phép chính phủ thu hẹp phúc lợi xã hội và Quốc hội nước này đang bị chia rẽ sâu sắc.

Ít nhất là tại London, đợt bán tháo trái phiếu chính phủ trong nhiệm kỳ siêu ngắn của Thủ tướng Liz Truss vào năm 2022 đã nhắc nhở giới chính trị gia rằng họ phải chú ý đến các chủ nợ.

Một số vấn đề tương tự đã xuất hiện tại Mỹ, theo tờ Wall Street Journal. Hiện tại, nhờ có đồng USD, thị trường trái phiếu kho bạc Mỹ chưa rơi vào tình trạng hoảng loạn như tại Anh hay Pháp.

Tuy nhiên, việc sở hữu đồng tiền dự trữ của thế giới không phải là lá chắn bất khả xâm phạm cho Mỹ như nhiều người vẫn nghĩ.

Mỹ không có lá chắn bất khả xâm phạm

Hãy quay trở lại câu chuyện của Anh để hiểu chính trường bất ổn đã hạn chế khả năng hành động của chính phủ như thế nào.

Trong giai đoạn chuẩn bị cho kế hoạch ngân sách, chính phủ Anh đã đưa ra ý tưởng tăng thuế thu nhập đủ để hỗ trợ nền kinh tế và thị trường trái phiếu rất ủng hộ đề xuất này.

Song, sự phản đối của các cử tri đã buộc Bộ trưởng Bộ Tài chính Rachel Reeves từ bỏ ý tưởng đó để ủng hộ một loạt các đợt tăng thuế nhỏ hơn, trễ hơn dự định ban đầu.

Số tiền thu từ các đợt tăng thuế sẽ được sử dụng để chi tiêu phúc lợi, một yêu cầu mà Quốc hội Anh buộc chính phủ phải thực hiện sau khi London thua trong một cuộc chiến vào đầu năm nay.

Vấn đề tương tự ở Mỹ là thuế quan, một loại thuế đánh lên hàng hoá nhập khẩu và giới chuyên gia khẳng định người Mỹ phải trả chứ không phải các nhà xuất khẩu nước ngoài.

Nền chính trị Mỹ cũng mong manh như Anh. Cho nên, vào tháng 4, khi thị trường trái phiếu tỏ thái độ phản đối chính sách thuế đối ứng, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã phải nhượng bộ.

Theo tính toán của nhóm nghiên cứu Yale Budget Lab, thuế suất hiệu lực mà Mỹ áp đặt lên hàng hoá nhập khẩu đã giảm từ mức đỉnh 28% xuống còn khoảng 18%.

Tương tự, mối lo ngại ngày càng lớn của cử tri về giá lương thực đã thúc đẩy Nhà Trắng bãi bỏ thuế quan đối với cà phê, chuối và một số loại thịt bò. Chính phủ còn gợi ý sẽ giảm thuế với các thực phẩm khác không thể sản xuất tại Mỹ.

Dù vậy, Mỹ vẫn chưa rơi vào thế tam nan giống hai nước đồng minh châu Âu nhờ nhu cầu toàn cầu đối với đồng bạc xanh.

Tuy nhiên, một số dấu hiệu đáng ngại đã xuất hiện và tình hình tài khoá hiện nay của Mỹ cho thấy rắc rối có khả năng sẽ lộ diện trong tương lai, dù tăng trưởng kinh tế của siêu cường số một thế giới vẫn tốt hơn nhiều quốc gia khác.

Những dấu hiệu cảnh báo về sức ép trên thị trường trái phiếu chính phủ đã xuất hiện trong những tình huống khá cực đoan, Wall Street Journal lưu ý.

Gần đây nhất là đợt bán tháo vào tháng 4, khi lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm tăng vọt, làm dấy lên lo ngại về khả năng trả nợ của chính phủ Mỹ. Đợt bán tháo này giống với cú sốc trên thị trường Anh trong nhiệm kỳ của bà Truss.

Hoặc vào năm 2020, các lệnh phong toả cũng gây ra tình trạng bán tháo tồi tệ trên thị trường nợ Mỹ và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã buộc phải mua hơn 1.000 tỷ USD trái phiếu để ổn định tình hình.

Song, điểm đáng lo là vấn đề tài khoá của Mỹ tồi tệ hơn nhiều so với những gì Bộ trưởng Reeves đang phải đối mặt ở Anh.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế ước tính trong năm nay, tổng nợ của chính phủ Anh sẽ tương đương 95% GDP và thâm hụt ngân sách tương đương 4,3%. Nợ công của Mỹ được dự đoán sẽ xấp xỉ 100% GDP và thâm hụt ngân sách tương hơn 7%, thuộc nhóm cao nhất trong số những nền kinh tế phát triển.

Điều cứu vãn nền tài khoá Mỹ chính là vị thế của đồng USD trong dự trữ ngoại hối và giao dịch toàn cầu. Tuy nhiên, cả hai vai trò này đều đang phải đối mặt với những thách thức. Và rủi ro các nước tìm kiếm những công cụ thay thế sẽ càng tăng khi Mỹ dùng đồng USD như một biện pháp trừng phạt.

4 mối đe doạ đối với đồng USD

Theo phân tích của Wall Street Journal, đồng USD đang đương đầu với 4 mối đe doạ chồng chéo gồm nguồn cung, Trung Quốc, tính an toàn của dự trữ ngoại hối và sự xa lánh của các đồng minh.

Nguồn cung là mối đe doạ lớn nhất, bởi Mỹ đang ghi nhận thâm hụt ngân sách gần mức kỷ lục trong thời bình. Bên cạnh đó, thâm hụt tài khoản vãng lai của Mỹ cũng đang phình to.

Siêu cường này phải thu hút dòng vốn nước ngoài liên tục để tài trợ cho chính phủ và nhập khẩu. Đây rõ ràng là một chiến lược không ổn định.

Ở diễn biến khác, Trung Quốc đang nỗ lực giao dịch bằng đồng nhân dân tệ, dù đồng bạc xanh vẫn là đồng tiền thống trị trong thanh toán quốc tế.

Trung Quốc, Nga và các nước khác, bao gồm cả Thổ Nhĩ Kỳ, đã và đang thay thế một phần dự trữ ngoại hối bằng vàng trong bối cảnh họ lo ngại tài sản đồng USD sẽ bị Washington đóng băng hoặc tịch thu.

Và trong khi các đồng minh của Mỹ chưa thực sự giảm bớt sự tiếp xúc với đồng USD, họ vẫn bị chính sách thuế quan của ông Trump làm cho hoảng sợ. Đó là chưa kể, Nhà Trắng đang cân nhắc đơn phương áp phí lên số dự trữ ngoại hối nước ngoài mà Bộ Tài chính Mỹ giữ hộ.

Cho đến nay, chưa mối đe doạ nào gây thiệt hại đáng kể cho vị thế dự trữ của đồng USD. Nhưng tất cả đều gây tổn hại ở một mức độ nhất định. Rủi ro là thị trường có thể cảm thấy một sự thay đổi đang đến và kéo lợi suất trái phiếu kho bạc lên cao do lo sợ chủ nợ nước ngoài rời bỏ thị trường Mỹ.

Về mặt tích cực, Mỹ có thể dễ dàng ngăn chặn rủi ro kể trên. Tính theo tỷ lệ so với GDP, thuế thu nhập tại Mỹ chỉ vào khoảng 30%, thấp hơn các quốc gia G7 khác. Mức thuế suất thấp ít làm hại đến tăng trưởng kinh tế hơn.

Chi tiêu của chính phủ - cũng thuộc nhóm thấp nhất trong G7, rất khó cắt giảm. Bằng chứng là Cơ quan Hiệu quả Chính phủ do tỷ phú Elon Musk dẫn dắt đã thất bại sau nhiều nỗ lực.

Nhưng dù sao, vấn đề nợ nần của Mỹ vẫn ở đó, dù họ có thể dựa vào đồng USD để tránh né một cuộc khủng hoảng thực sự. Tuy nhiên, Mỹ không thể mãi mãi dựa dẫm vào đồng bạc xanh.