4 tháng đầu năm 2025 – một chương không vui của sầu riêng Việt Nam và miền Tây

Hiện tại, diện tích trồng sầu riêng chính ở Việt Nam nằm chủ yếu ở miền Nam và Tây Nguyên. Trước đây, thủ phủ sầu riêng chính là miền Tây, nhưng khoảng chục năm trở lại đây, khi thị trường Trung Quốc bắt đầu ‘ăn hàng’ và giá sầu riêng luôn neo ở mức cao ngất ngưỡng so với các loại trái cây khác, phong trào trồng sầu riêng đã lan rộng lên Tây Nguyên, đến miền Đông như Tây Ninh – Bình Phước và cả Đồng Nai – Bình Dương.

Cách đây 10 năm, giá 1 kg sầu riêng vào khoảng 30.000 đến 40.000 đồng/kg, sau đó nó tăng lên 50.000 - 60.000 đồng/kg và đạt 70.000 đến 80.000 đồng/kg trước Covid-19. Nhưng kể từ năm 2023, giá sầu riêng bán lẻ trong nước Ri6 đã tăng lên 100.000 đến 120.000 đồng/kg và nhiều thời điểm nguồn cung khá khan hiếm.

Trong năm 2024, phần lớn sản lượng sầu riêng Việt Nam là dành cho xuất khẩu và 30% trong đó là phục vụ cho thị trường nội địa.

Cách đây 10 năm, người nông dân Việt Nam chủ yếu trồng những giống sầu riêng bản địa như Ri6, chuồng bò, khổ qua hay Sáu Hữu; nay thị trường có đầy đủ giống loài sầu riêng trên khắp Đông Nam Á, như sầu Monthong (Thái Lan), Musaking - Blackthorn (đều của Malaysia).

Hiện tại, diện tích trồng những giống sầu riêng bản địa hạt to như chuồng bò hay khổ qua không đáng  kể, sầu riêng hẹp lép cùng sầu ngoại lai đang lên ngôi.

Thường thì vụ mùa chính của sầu riêng Việt Nam bắt đầu từ giữa tháng 4, mở màng ở các tỉnh miền Tây như Vĩnh Long, Tiền Giang với giống sầu riêng chủ lực là Ri6, sau đó mùa vụ sẽ tiếp tục lan khắp miền Nam, rồi đến các tỉnh Tây Nguyên với đa dạng loại như Monthong, Musaking hay Blackthorn.

Năm nay, mùa thu hoạch sầu riêng cũng bắt đầu từ miền Tây với sản phẩm chính Ri6, nhưng không khí lại rất khác những năm trước. Với việc Trung Quốc siết chặt các điều kiện nhập khẩu sầu riêng vào đất nước của họ cộng với Việt Nam chịu sự cạnh tranh dữ dội từ Thái Lan, Lào, Malaysia; lượng sầu riêng Việt Nam xuất khẩu từ đầu năm đến nay lẫn trong tháng 4 rất hạn chế.

Theo số liệu của Cục Hải quan, xuất khẩu sầu riêng tháng 4 của Việt Nam đạt 25.000 tấn, trị giá 85,3 triệu USD, tiếp tục giảm mạnh 54% về lượng và 61% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024.

Lũy kế 4 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam chỉ đạt 51.860 tấn, tương ứng trị giá 183,5 triệu USD, giảm 53% về lượng và 61% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Đồng thời, giá xuất khẩu bình quân của sầu riêng cũng giảm 16%, xuống còn 3.538 USD/tấn.

Nguyên nhân chủ yếu là do kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc, thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất của Việt Nam, giảm mạnh 72,5% trong tháng 4, chỉ đạt 56,1 triệu USD.

Tính chung 4 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng sang thị trường này đạt 105,7 triệu USD, giảm 75,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam cũng sụt giảm từ mức 92% của 4 tháng năm 2024 xuống chỉ còn 57,6%.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc giảm mạnh do các vấn đề liên quan đến xét nghiệm chất cadmium và chất vàng O.

"Phía Trung Quốc phát hiện những lô hàng sầu riêng của Việt Nam có dư lượng chất cấm nên họ trả về. Ngoài ra đây cũng chưa phải là thời điểm chín rộ của cây sầu riêng", ông Nguyên nói.

Loạn giá sầu riêng Ri6 bán lẻ ở miền Nam

Trong gần hai tháng qua, do lượng lớn sầu riêng Ri6 ở miền Tây không đủ chuẩn để xuất khẩu sang Trung Quốc lẫn các thị trường khó tính, nên chúng tràn ra thị trường trong nước, với đủ mức giá từ 30.000 đến 120.000 đồng/kg với dòng Ri6. Khác với năm ngoái 2024, ngoài giá mắc từ 100.000 đến 120.000 đồng/kg ra, người tiêu dùng cũng rất khó thấy vựa sầu riêng nhỏ lẻ ở trên đường tại các thành phố lớn.

Kể từ tháng 4 đến giờ, người tiêu dùng có thể thấy lượng sầu riêng được bày bán ở ngoài đường và trên các sàn TMĐT hay Facebook, TikTok tại miền Nam là rất nhiều; với đủ mức giá, từ 30.000 đến 120.000 đồng/kg.

Cụ thể hơn, ở khu vực quận 8 và Bình Chánh – TP HCM, chúng ta có thể thấy nhiều vựa bán sầu riêng treo mức giá sầu riêng Ri6 từ 60.000 đến 80.000 đồng/kg từ đầu tháng 5 và mới thống nhất giá còn 70.000 đồng/kg ở thời gian gần đây. Mặc dù, chúng tôi ghé thăm 3 vựa sầu riêng trong ảnh phía dưới vào lúc bắt đầu tan tầm, nhưng không hề thấy khách hàng nào ghé lại mua. Ở các tỉnh miền Tây, từng có vài vựa sầu riêng dọc đường rao giá 30.000 đồng/kg trong tháng 5.

Giá bán lẻ 70.000 đồng/kg sầu riêng Ri6 tại quận 8 và Bình Chánh trong ngày 2/6, TP.HCM (Ảnh: Quỳnh Như)

Trên GrabMart, tiểu thương thích bán cơm sầu hơn là sầu nguyên trái. (Ảnh chụp màn hình)

Ở  các kênh bán lẻ hiện đại, như trên GrabMart .mọi người chuộng bán cơm sầu riêng hơn là nguyên trái để đỡ phức tạp trong việc đổi trả vì bị sượng. Ở các hệ thống siêu thị lớn, những chuỗi trung và cao cấp như Kingfood Mart hay Farmer Market đều bán Ri6 với giá trên 100.000 đồng. Ở các hệ thống bình dân hơn như GO!, từng bán giá 68.000 đồngkg giữa tháng tư.

Giá rầu riêng mà Farmer Market niêm yết vào ngày 30/5. (Ảnh chụp màn hình)

Có thể thấy, ở trên thị trường bán lẻ thời điểm hiện tại, không có loại trái cây nào mà giá lại biến thiên nhiều  và có nhiều thông tin đa chiều như sầu riêng.

“Hiện tại, sầu riêng ở miền Tây đã bắt đầu vào vụ. Những năm trước, Bến Tre cũng trồng rất nhiều sầu riêng phục vụ cho xuất khẩu, nhưng do hạn mặn và diện tích ngày càng bị thu hẹp, nên hiện tại ở Bến Tre chủ yếu bán cho nội địa, không trồng thâm canh để xuất khẩu. Xuất khẩu sầu riêng bây giờ tập trung chủ yếu ở Tây Nguyên, Tiền Giang, Long An…",chị La Thị Ngà,Quản lý HTX NN Bưởi Da Xanh Bến Tre, cho biết.

Chị La Thị Nga đang hỗ trợ người dân trong HTX cũng như chung quanh HTX bán sầu riêng Ri6 online.Trên Facebook cá nhân, chị rao sầu với giá 75.000 đồng/kg bao ăn, bán tại Hà Nội và TP.HCM. Vận chuyển theo thùng, từ 5 - 7 trái 1 thùng, hàng gửi từ Bến Tre lên TP.HCM và gửi đi Hà Nội, các tỉnh dọc tuyến quốc lộ 1A.

Chị cho biết thêm, trong tuần trước, giá sầu riêng tại vườn Bến Tre trồng để bán trong nước vẫn neo ở mức giá sỉ tầm 50.000 – 55.000 như năm trước. Bán lẻ và bán cho các nơi đi hàng chợ, dao động từ 40.000/kg trở lên. Còn xuất khẩu thì đã giảm nhiệt, nên những vườn trồng phục vụ xuất khẩu sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Nếu không xuất khẩu được, thì sẽ bán ra thị trường nội địa nhưng thị trường trong nước cũng không ăn hàng bao nhiêu. Nên nhiều khả năng, sắp tới, giá sầu riêng mua sỉ của các vườn trồng phục vụ nội địa cũng sẽ giảm. 

Sau đó, chị Nga còn đưa cho chúng tôi xem một bản giá mà các đầu nậu sầu riêng đang thu mua ở tuần trước: sầu riêng Thái loại A có giá 77.000 đến 79.000/kg, loại B giá 57.000 – 59.000 đồng/kg, hàng dạt theo giá thị trường; Ri6 Bình Phước loại A có giá từ 50.000 đồng/kg, loại B từ 35.000 đồng/kg, hàng dạt giá thỏa thuận.

Chị Tố Ngân, một tiểu thương bán sầu riêng từ năm 2012 và gia đình cũng có canh tác sầu riêng ở Vĩnh Long tiếp lời, vì xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc không dễ như năm trước, trong giai đoạn đầu mùa, nhiều nông dân trồng chuyên canh xuất khẩu sang Trung Quốc ở miền Tây chỉ có thể bán với giá 35.000 đến 40.000/kg và mới tăng lên 45.000 đến 50.000/kg trong thời gian gần đây.

Trong khi, trồng chuyên canh cho xuất khẩu chi phí phân thuốc rất cao, giá vốn sản xuất phải từ trên 70.000 đồng/kg, nên với giá như năm nay thì nhiều nhà vườn trồng sầu ở miền Tây, như Vĩnh Long đã lỗ. Năm ngoái, giá sầu riêng mua xuất khẩu tại vườn ở miền Tây luôn trên 70.000 đồng/kg, có khi giá tăng đến 100.000 đến 120.000 đồng/kgg tại vườn.

“Với thổ nhưỡng đất phù sa ở miền Tây, thích hợp nhất là trồng Ri6. Hay nói cách khác, Ri6 trồng ở miền Tây sẽ cho ra chất lượng cơm ngon nhất, vàng dẻo và béo. Ngược lại, miền Tây không thích hợp trồng Musaking hay Blackthorn, thực tế thì trồng vẫn ra trái nhưng chất lượng cơm không ngon như những vùng khác. Musaking hay Blackthorn phù hợp trồng ở những vùng đất đỏ bazan như Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu và Tây Nguyên",chị Tố Ngân chia sẻ. 

Trong hơn 10 năm bán sầu riêng chủ yếu là Ri6, chị kể là mình đã trả giá bằng máu và nước mắt. Chị thường bán sầu riêng canh tác chất lượng cao, hướng hữu cơ hoặc rất ít phân thuốc. Vậy nên, giá bán của chị các năm trước luôn cao hơn trung bình thị trường và tất nhiên là bao ăn. Chị vẫn nhớ, có hai năm liên tiếp, mỗi năm chị lỗ gần 10 triệu, vì phải đổi trả cho khách hàng do gặp quá nhiều quả sượng.

Những năm gần đây, chị không còn bán Ri6 nhiều nữa do chưa tìm được nguồn hàng ổn định chất lượng. Là một người con miền Tây, nhưng nay chị cũng không dám ăn sầu riêng ở miền Tây nếu không biết gốc gác và xuất xứ. 

Hiện tại, chị chủ yếu bán sầu riêng loại đặc biệt hoặc Blackthorn hay Musaking nếu tìm được nguồn hàng tốt. Blackthorn hay Musaking đều là giống mới và khó trồng hơn Ri6, cũng kén đất hơn; đồng thời, 2 giống này thường được trồng ở những vùng đất mới và người canh tác chuyên nghiệp, ít phân thuốc hơn nên giá khá cao, phải từ 300.000 đồng/kg trở lên.

Theo chị, nhiều người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng trả giá cao để ăn sầu riêng ngon và an toàn thực phẩm, nhưng nguồn cung hiện tại rất ít.

Tại miền Nam, sầu riêng đủ chuẩn xuất khẩu bây giờ chủ yếu tập trung ở những vùng đất mới như Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương, Tây Ninh…. Những nơi đất chưa bị ô nhiễm quá nhiều bởi hóa chất, được khai phá canh tác với diện tích lớn bởi các doanh nghiệp hoặc nông dân trình độ cao, chứ không manh mún và già cỗi như ở miền Tây.

Mặc dù nguồn cung bán lẻ Ri6 ra thị trường nội địa ở thời điểm hiện tại đã phong phú và mức giá cũng rẻ hơn năm ngoái khá nhiều, nhưng vì nền kinh tế chưa hồi phục như trước Covid-19, khiến thu nhập của người dân vẫn chưa khả quan và họ tiếp tục thắt chặt chi tiêu.

“Mặc dù dạo gần đây, sầu riêng Ri6 giá đã khá  rẻ so với năm ngoái, nhưng tôi vẫn chưa dám mua ăn dù rất thèm. Hiện có quá nhiều luồng thông tin khác nhau về vụ mùa Ri6 năm nay, làm tôi chưa tự tin xuống tiền.

Còn với các loại như Musaking hay Backthorn thì tôi vẫn thấy hơi mắc. Nếu ăn một trong 2 loại này, mua 1 trái phải từ 500.000 đến 600.000, cho cả nhà ăn thì phải 2 đến 3 trái. Quá mắc cho một loại thực phẩm không thiết yếu. Những loại sầu riêng này là để cho nhà giàu ăn thường xuyên, chứ người thường thì thử cho biết rồi thôi ”, chị Phương Mai, đang cư ngụ quận 12, TP.HCM cho hay.