Ý định thực sự của ông Trump

Kể từ khi nhậm chức cho đến nay, Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell và các đồng nghiệp vì không cắt giảm lãi suất. Ông cũng không hề che giấu mong muốn tái cơ cấu ban lãnh đạo cấp cao của Fed.

Cơ hội đầu tiên để vị tổng thống thực hiện kế hoạch của mình đến sớm hơn dự kiến khi Thống đốc Adriana Kugler từ chức vào đầu tháng 8. Ông Trump đã đề cử cố vấn kinh tế thân cận Stephen Miran thay thế bà Kugler.

Giờ đây, chủ nhân Nhà Trắng đang nỗ lực tạo ra cơ hội thứ hai bằng quyết định sa thải Thống đốc Lisa Cook. Viện dẫn cáo buộc bà Cook có thể đã gian lận hồ sơ vay thế chấp mua nhà, ông Trump đã gửi thư thông báo quyết định sa thải vào đầu tuần này.

Theo Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913, các thống đốc Fed chỉ có thể bị sa thải “vì lý do chính đáng”. Từ lâu, lý do chính đáng được hiểu là hành vi sai trái hoặc trốn tránh trách nhiệm trong quá trình công tác.

Thống đốc Cook, người cho đến nay chưa bị buộc tội hay kết án, khẳng định bà sẽ không rút lui. Mới đây nhất, vào ngày 26/8, luật sư của vị quan chức cho biết bà sẽ khởi kiện để phản đối quyết định sa thải.

Trong một tuyên bố riêng biệt vào cùng ngày, phát ngôn viên của Fed đã nhấn mạnh tính độc lập của cơ quan này. Đồng thời, ngân hàng trung ương Mỹ lưu ý họ sẽ “tuân thủ mọi phán quyết của toà án”.

Hội đồng Thống đốc Fed gồm 7 người, bao gồm Chủ tịch Powell và 6 thành viên khác. Sau khi bà Kugler từ chức, 5 thành viên còn lại bao gồm ông Michael Barr, bà Michelle Bowman, bà Lisa Cook, ông Philip Jefferson và ông Christopher Waller.

Một số thành viên Hội đồng Thống đốc do các tổng thống Đảng Dân chủ bổ nhiệm. Chẳng hạn, ông Barr, ông Jefferson và bà Cook đều được người tiền nhiệm của ông Trump, cựu Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm.

Số khác do các tổng thống Đảng Cộng hoà lựa chọn, chẳng hạn như bà Bowman và ông Waller đều do ông Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Trường hợp của Chủ tịch Powell có một chút khác biệt. Ban đầu, ông được cựu Tổng thống Barack Obama bổ nhiệm vào vị trí thống đốc. Sau đó, chính ông Trump là người đưa ông Powell lên dẫn dắt ngân hàng trung ương Mỹ vào năm 2017.

Sắp tới, nếu Thượng viện phê duyệt cố vấn kinh tế Miran vào vị trí thay thế bà Kugler và ông Trump thành công sa thải bà Cook, ông sẽ có thể bổ nhiệm hai người mới vào Hội đồng Thống đốc.

Khi đó, không tính ông Powell, 4/7 ghế thuộc Hội đồng Thống đốc sẽ do ông Trump tiến cử. Nói cách khác, các quan chức do ông Trump bổ nhiệm sẽ nắm thế đa số trong cơ quan chủ chốt của Fed.

Và, một cơ hội quan trọng khác để ông Trump tiếp tục tái cơ cấu Hội đồng Thống đốc sẽ xuất hiện vào tháng 5/2026, khi nhiệm kỳ chủ tịch của ông Powell kết thúc. Sau đó, ông Powell có thể tiếp tục giữ chức thống đốc đến tháng 1/2028.

Tuy nhiên, điều này hiếm khi xảy ra. Hầu hết các chủ tịch Fed đều từ chức khi nhiệm kỳ kết thúc để tránh làm suy yếu quyền lực của chủ tịch mới. Cho đến nay, ông Powell vẫn từ chối chia sẻ về kế hoạch của mình.

Câu hỏi về tính độc lập của Fed

Tổng thống Mỹ sẽ bổ nhiệm xen kẽ các thống đốc Fed theo nhiệm kỳ 14 năm. Cơ cấu này được áp dụng nhằm bảo vệ tính độc lập của Fed, ngăn chặn tổng thống bổ nhiệm quá nhiều thành viên trong Hội đồng Thống đốc và đảm bảo các thống đốc có thể xem xét chính sách tiền tệ với góc độ dài hạn hơn Quốc hội hoặc tổng thống.

Trên thực tế, hầu hết các thống đốc đều không phục vụ trọn vẹn 14 năm và các đời tổng thống trước đây đều từng có cơ hội bổ nhiệm nhiều thành viên vào Hội đồng Thống đốc. Song, trước đây, việc bổ nhiệm thường phi đảng phái.

Chia sẻ với New York Times, ông Aaron Klein, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Brookings, cho biết: “Các thống đốc thường được đảng này đề cử và sau đó được đảng kia tái đề cử”. Ông Powell là một ví dụ.

Tuy nhiên, lần này Tổng thống Trump có thể đang muốn đưa những người trung thành, ủng hộ các chính sách kinh tế của ông vào Hội đồng Thống đốc.

“Điểm đặc biệt ở đây là những thống đốc đó có khả năng sẽ làm theo những gì ông Trump nói và nếu không tuân lời, ông ấy sẽ sa thải họ”, ông Klein nhận định.

Vị chuyên gia cảnh báo các động thái như vậy từ một tổng thống sẽ “phá huỷ” nguyên tắc độc lập của ngân hàng trung ương Mỹ.

Hiện tại, các đề cử của ông Trump sẽ cần Thượng viện phê chuẩn. Theo lịch, Thượng viện sẽ họp trở lại vào ngày 2/9 nên các nhà lập pháp sẽ có đủ thời gian phê chuẩn các đề cử trước cuộc họp chính sách tiếp theo của Fed vào ngày 16 - 17/9.

Tại cuộc họp tháng trước, ông Christopher Waller và bà Michelle Bowman - hai thống đốc do ông Trump bổ nhiệm - đã bỏ phiếu chống lại quyết định giữ nguyên lãi suất của các đồng nghiệp. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1993 có từ hai thống đốc bất đồng ý kiến với phần còn lại.

Trong một diễn biến bất ngờ, vào tuần trước, ông Powell đã phát tín hiệu tại hội nghị chuyên đề Jackson Hole rằng Fed có thể phải hạ lãi suất khi rủi ro đối với thị trường lao động ngày càng lớn trong lúc lạm phát vẫn còn cao hơn mức mục tiêu 2%.

Bên cạnh đó, quyền lực của Hội đồng Thống đốc không chỉ giới hạn ở việc bỏ phiếu về lãi suất. Các thành viên trong Hội đồng Thống đốc cũng phê duyệt và tái bổ nhiệm chủ tịch cho 12 chi nhánh của Fed. Vào tháng 2/2026, nhiệm kỳ của tất cả 12 chủ tịch sẽ kết thúc và họ sẽ cần được Hội đồng Thống đốc tái bổ nhiệm.

Cần lưu ý, Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC, cơ quan hoạch định chính sách của Fed) gồm 12 thành viên, trong đó có 7 người thuộc Hội đồng Thống đốc, Chủ tịch Fed chi nhánh New York và 4 người trong 11 chủ tịch chi nhánh còn lại.

4 thành viên sau cùng sẽ phục vụ nhiệm kỳ một năm trên cơ sở luân phiên. Các ghế luân phiên được chọn từ 4 nhóm ngân hàng khu vực, mỗi nhóm chọn 1 người: Boston, Philadelphia và Richmond; Cleveland và Chicago; Atlanta, St. Louis và Dallas; và Minneapolis, Kansas City và San Francisco.

Một khi ông Trump có thể đưa thêm người ủng hộ các chính sách của Nhà Trắng vào Hội đồng Thống đốc, vị tổng thống có thể gián tiếp ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm các chủ tịch Fed chi nhánh cũng như quan điểm chính sách của các quan chức này.

Nhà nghiên cứu Klein cảnh báo: “Một Hội đồng Thống đốc trung thành với ông Trump có thể loại bỏ tất cả bọn họ [các chủ tịch Fed chi nhánh]”.