Thay thế lạm phát, thị trường lao động đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Cú xoay chiều của Fed nêu bật lên sự mong manh và rủi ro của thị trường lao động đối với nền kinh tế.

Tin tốt là tỷ lệ thất nghiệp vẫn duy trì ở mức thấp và các nhà tuyển dụng đang không mấy mặn mà với việc sa thải nhân viên. Tin xấu là các doanh nghiệp cũng chẳng mấy mặn mà với hoạt động tuyển dụng.

Tình cảnh bấp bênh hiện nay cho thấy dù tình trạng sa thải nhân sự chỉ tăng nhẹ, nền kinh tế cũng sẽ bắt đầu mất việc làm. Quá trình này khó có thể đảo ngược một khi nó đã bắt đầu, Wall Street Journal cảnh báo.

Các quan chức Fed đang ngày càng lo ngại về khả năng kể trên, đặc biệt là sau khi báo cáo việc làm tháng 7 cho thấy tăng trưởng việc làm trong những tháng gần đây yếu hơn nhiều so với ước tính ban đầu.

Đây là lý do tại sao, mặc dù lạm phát vẫn đang cao hơn mức mục tiêu 2% của Fed, Chủ tịch Jerome Powell vào cuối tuần trước đã phát tín hiệu rằng các nhà hoạch định chính sách có thể sắp cắt giảm lãi suất.

Tại hội nghị chuyên đề Jackson Hole, ông Powell mô tả thị trường lao động hiện nay là “kỳ lạ”: nguồn cung lao động bị thu hẹp do các chính sách nhập cư đã phần nào làm giảm tác động khi nhu cầu lao động sụt giảm, và nhờ đó giúp tỷ lệ thất nghiệp vẫn duy trì ở mức tương đối thấp.

Tuy nhiên, sự cân bằng mong manh đó cho thấy thị trường lao động có nguy cơ suy yếu đáng kể, người đứng đầu ngân hàng trung ương Mỹ hàm ý.

“Và nếu những rủi ro đó trở thành sự thật, nó có thể xảy ra nhanh chóng dưới hình thức tỷ lệ sa thải nhân sự tăng mạnh, kéo tỷ lệ thất nghiệp đi lên”, ông nói.

Tốc độ tuyển dụng đã chững lại đáng kể. Theo Bộ Lao động Mỹ, vào tháng 6, tỷ lệ tuyển dụng - số người được tuyển dụng so với tổng số việc làm - chỉ đạt 3,3%.

Con số đó thấp hơn mức 3,9% vào tháng 2/2020, thời điểm đại dịch COVID-19 đang hoành hành. Và nó còn thấp hơn nhiều so với mức 4,6% ghi nhận vào tháng 11/2021, khi thị trường lao động đang phục hồi.

Tốc độ tuyển dụng chậm chạp một phần phản ánh sự không chắc chắn của chính sách thuế quan, bởi các động thái của Tổng thống Donald Trump khiến một số doanh nghiệp gặp khó khăn khi lập kế hoạch.

Trong cuộc khảo sát hàng tháng của Fed chi nhánh Dallas vào tháng 7, một giám đốc doanh nghiệp bày tỏ: “Những thay đổi về thuế quan buộc chúng tôi phải bình tĩnh quan sát. Không có cách nào để dự đoán”.

Nhưng các doanh nghiệp đã tuyển dụng nhân sự mới với tốc độ chậm hơn khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Việc Fed tăng mạnh lãi suất để khống chế lạm phát có lẽ đã đóng một vai trò nào đó.

Và trong nỗ lực tạo thêm việc làm khi nền kinh tế phục hồi sau đại dịch, một số doanh nghiệp có thể đã tuyển dụng quá mức.

Ít nhất là ở thời điểm hiện tại, doanh nghiệp không sa thải nhiều nhân viên. Tỷ lệ sa thải trên tổng số việc làm chỉ đạt 1% vào tháng 6, không quá xa mức gần 0,9% ghi nhận vào năm 2021 khi thị trường việc làm còn sôi động.

Số đơn xin trợ cấp thất nghiệp - một chỉ báo khác về tình hình sa thải - đã tăng cao hơn trong năm qua, nhưng vẫn ở mức khá thấp.

Các nhà kinh tế gọi tâm lý ngần ngại sa thải nhân viên trong thời kỳ bất ổn là “tích trữ lao động” và xu hướng này luôn xảy ra ở một mức độ nào đó.

Như nhà kinh tế Arthur Okun từng giải thích vào năm 1963, “tích trữ lao động... sẽ có lợi hơn việc phải chịu rủi ro thuê những nhân công không có tay nghề khi điều kiện kinh doanh cải thiện”.

Ông cũng lưu ý rằng điều này đóng vai trò rất quan trọng đối với tinh thần làm việc của nhân viên, bởi một nhà tuyển dụng hay thay đổi có thể gặp khó khăn hơn trong việc thu hút và giữ chân lao động so với một nhà tuyển dụng ổn định.

Xu hướng tích trữ lao động đã trở nên mạnh mẽ hơn trong những năm gần đây. Nhiều doanh nghiệp đã rút ra bài học đắt giá khi họ phải chật vật tìm kiếm nhân sự thay thế cho những nhân viên bị sa thải khi đại dịch mới bùng phát.

Song, tình trạng tuyển dụng ít - sa thải ít hiện nay đã làm tổn hại đến triển vọng việc làm của một số người Mỹ. Người trẻ đang khó gia nhập thị trường lao động hơn, trong khi mức tăng trưởng tiền lương của lao động thu nhập thấp đã chững lại đáng kể.

Ngày càng nhiều người dành nhiều thời gian hơn để tìm kiếm việc làm và phải chịu đựng tình cảnh thất nghiệp kéo dài ít nhất nửa năm.

Tốc độ tăng trưởng việc làm mỗi tháng phụ thuộc vào số lượng nhân sự được tuyển dụng trừ đi số lượng người rời bỏ công việc - chủ yếu do bị sa thải, nghỉ việc hoặc nghỉ hưu.

Rủi ro là, trong bối cảnh hoạt động tuyển dụng yếu như hiện tại, dù số lượng nhân viên bị sa thải tăng nhẹ cũng có thể dẫn đến tình trạng mất việc làm tại Mỹ.

Có khoảng 1,6 triệu người bị sa thải vào tháng 6, khi tỷ lệ sa thải dao động quanh mức 1%. Nếu kéo tỷ lệ này lên 1,3% - một mức thấp so với quá khứ, số lượng người bị sa thải sẽ tăng lên 2 triệu. Nếu hoạt động tuyển dụng không tăng lên, nền kinh tế sẽ khó có thể hấp thụ những nhân sự bị sa thải đó.

Ngược lại, nếu hoạt động tuyển dụng tiếp tục giảm, tình trạng người lao động mất việc hoàn toàn có nguy cơ sẽ xảy ra.

Tuần trước, The Conference Board cho biết cứ 5 nhà tuyển dụng thì có một công ty dự định sẽ giảm tốc độ tuyển dụng trong nửa cuối năm 2025, gần gấp đôi tỷ lệ vào thời điểm này năm ngoái.

Môi trường tuyển dụng ít - sa thải ít hiện nay không cho thấy thị trường lao động chắc chắn sẽ sụp đổ, vì suy cho cùng tình trạng này đã tồn tại hơn một năm qua. Tuy nhiên, mức tăng trưởng việc làm thấp trong những tháng gần đây đủ để khiến Fed cảm thấy bất an.

Ông Jon Faust, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Kinh tế Tài chính thuộc Đại học Johns Hopkins, cho hay: “Khi bạn đang ở bên bờ vực mất việc làm, chỉ cần một sự kiện nhỏ cũng có thể khiến tình hình xấu đi nhanh chóng”.

Hơn nữa, khi nền kinh tế bắt đầu mất việc làm, quá trình này có thể tự diễn biến, khiến doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng phải thu hẹp chi tiêu, tình trạng sa thải sẽ tăng cao hơn nữa và nền kinh tế sẽ rơi vào suy thoái.

Khi kịch bản tồi tệ đó xảy ra, Fed cần phải hạ lãi suất một cách mạnh mẽ - chứ không phải cắt giảm một cách nhỏ giọt - để khắc phục tình hình.