Tổ chức BIMCO – hiệp hội lớn nhất thế giới của các chủ tàu, nhà khai thác, môi giới và đại lý vận tải biển – cảnh báo rằng, mặc dù hiện vẫn chưa rõ Iran sẽ phản ứng thế nào trước cuộc không kích hôm thứ Bảy của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của nước này, mối đe dọa đối với hoạt động vận tải thương mại quanh bán đảo Arab đã gia tăng đáng kể, theo CNBC.

“Mối đe dọa từ lực lượng Houthi đối với vận tải biển ở Biển Đỏ và Vịnh Aden cũng đang tăng cao,” ông Jakob Larsen, Trưởng bộ phận an ninh của BIMCO, cho biết. “Hiện tại, Houthi đang đe dọa các tàu thương mại có liên quan đến Israel hoặc Mỹ, nhưng không thể loại trừ khả năng các tàu có liên kết khác cũng bị tấn công.”

Ông Larsen cho biết, theo dự đoán, tàu chiến và tàu thương mại có liên hệ với Mỹ hoặc Israel sẽ là mục tiêu ưu tiên của Iran trong trường hợp xảy ra phản ứng quân sự.

Trong một email gửi CNBC, người phát ngôn của hãng tàu Hapag-Lloyd cho biết:

“Hiện tại, chúng tôi vẫn đang đi qua eo biển Hormuz. Tuy nhiên, cảnh báo đang ở mức cao và tình hình có thể thay đổi theo từng giờ.”

Tập đoàn logistics Maersk hôm thứ Sáu tuần trước (20/6) cũng thông báo tạm thời ngừng cập cảng tại Haifa, cảng container lớn nhất của Israel. Cơ sở này trị giá 4,2 tỷ USD, thuộc sở hữu của Tập đoàn Adani (Ấn Độ), từng là mục tiêu của các cuộc tấn công bằng tên lửa từ Iran, nhưng chưa bị hư hại.

Tuần trước, Giám đốc tài chính Adani – ông Jugeshinder “Robbie” Singh – cũng đã bác bỏ tin giả lan truyền trên mạng xã hội Iran rằng cảng Haifa đã bị cháy do trúng tên lửa.

Ông Larsen cảnh báo Iran có thể mở rộng phạm vi tấn công vào tàu thương mại qua eo Hormuz, bằng tên lửa diệt hạm hoặc máy bay không người lái – từ trên không hoặc mặt biển.

“Việc rải thủy lôi sẽ là bước leo thang nghiêm trọng tiếp theo, nhưng khả năng Iran thực hiện điều đó là đáng nghi ngờ, do rủi ro đối với tàu thương mại có liên hệ với Iran cũng như nguy cơ gây thảm họa môi trường nếu tàu bị hư hại,” ông nói thêm.

Eo biển Hormuz – điểm nghẽn dầu mỏ chiến lược

Eo Hormuz nối Vịnh Ba Tư với biển Arab, được xem là một trong những điểm nghẽn dầu mỏ quan trọng nhất thế giới. Việc dầu không thể lưu thông qua eo biển – dù chỉ trong thời gian ngắn – có thể đẩy giá năng lượng toàn cầu tăng mạnh, làm tăng chi phí vận chuyển và gây chậm trễ lớn trong chuỗi cung ứng.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), trong năm 2023, trung bình 20,9 triệu thùng dầu/ngày đi qua eo Hormuz, chiếm khoảng 20% lượng tiêu thụ chất lỏng dầu mỏ toàn cầu.

“Do Iran đe dọa các căn cứ quân sự Mỹ trong khu vực, nên khả năng hải quân Mỹ bảo vệ tàu thương mại cũng sẽ bị hạn chế, đặc biệt là đối với các tàu không có liên kết với Mỹ hoặc Israel,” ông Larsen nhận định.

Tác động lan rộng đến vận tải biển khu vực

Dù eo Hormuz chỉ chiếm dưới 4% thương mại container toàn cầu, nhưng các cảng như Jebel Ali và Khor Fakkan là điểm trung chuyển quan trọng cho mạng lưới vận tải biển trong khu vực. Phần lớn hàng hóa từ hai cảng này đều chuyển đến Dubai – trung tâm logistics nối Vịnh Ba Tư với Nam Á và Đông Phi.

Ngay cả trước khi Mỹ thực hiện không kích hôm thứ Bảy, xung đột leo thang giữa Iran và Israel đã khiến cước vận chuyển đường biển tăng vọt trên tuyến từ Thượng Hải đến Jebel Ali – cảng lớn nhất vùng Vịnh.

Theo công ty phân tích cước vận tải Xeneta, giá cước trung bình giao ngay tính đến thứ Sáu tuần trước (20/6) đã tăng 55% so với tháng trước, hiện đạt mức 2.761 USD/FEU (đơn vị container 40 feet tiêu chuẩn).

Ở mảng vận chuyển dầu, giá thuê tàu chở dầu thô cỡ lớn VLCC (Very Large Crude Carrier) từ Trung Đông đến Trung Quốc tính đến thứ Năm đã tăng 154% so với tuần trước. Trong khi đó, cước tàu LR2 trên tuyến Trung Đông – Nhật Bản tăng 148%, còn tàu vận chuyển khí hóa lỏng VLGC tăng 33%.

Nguyên nhân chính khiến giá cước leo thang là do chi phí an ninh tăng, giá nhiên liệu tăng và tàu phải đi nhanh hơn để rút ngắn thời gian di chuyển qua vùng nguy hiểm.

Công ty bảo hiểm hàng hải lớn nhất thế giới Marsh McLennan cho biết, phí bảo hiểm thân tàu và máy móc đối với tàu đi qua eo Hormuz đã tăng hơn 60%.

Trước tình hình này, BIMCO khuyến nghị các chủ tàu nên rà soát lại đánh giá rủi ro an ninh và cân nhắc các biện pháp giảm thiểu phù hợp.

“Tàu thương mại trong khu vực nên cân nhắc tránh xa bờ biển Iran để giảm nguy cơ bị tấn công,” ông Larsen khuyến nghị. “Chúng tôi cũng khuyến cáo tàu duy trì liên lạc chặt chẽ với lực lượng hải quân qua UKMTO, tăng cường cảnh giới, báo cáo mọi hoạt động khả nghi, và đảm bảo khả năng ứng phó sự cố như phòng cháy chữa cháy, kín nước thân tàu.”

Tuy nhiên, BIMCO cũng không đưa ra khuyến nghị trực tiếp nào về việc tránh hoàn toàn khu vực xung đột.

“Quyết định có nên tránh khu vực hay không phải do chủ tàu tự đánh giá, căn cứ vào các yếu tố rủi ro an ninh như mức độ đe dọa, tính dễ tổn thương của tàu, và mức độ chấp nhận rủi ro của thuyền viên, chủ tàu và chủ hàng,” ông Larsen nói.