Số liệu lạm phát không tệ như tưởng tượng

Tại Mỹ, lạm phát đã bật tăng trong những tháng gần đây khi giá những hàng hoá nhập khẩu đặc biệt nhạy cảm với thuế quan như thiết bị điện tử, đồ nội thất và hàng may mặc nóng lên.

Chẳng hạn, báo cáo hai tuần trước của Cục Thống kê Lao động Mỹ cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 7 đã tăng 2,7% so với cùng kỳ năm trước, dù thấp hơn 0,1 điểm % so với dự báo của các nhà kinh tế.

Khi không tính giá thực phẩm và năng lượng dễ biến động, CPI lõi tháng 7 đã đi lên 3,1% so với một năm trước. Kết quả này cao hơn một chút so với ước tính 3% của các chuyên gia.

Các quan chức Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) thường tập trung vào lạm phát lõi và các số liệu mới nhất cho thấy lạm phát vẫn đang cao hơn nhiều so với mức mục tiêu 2% mà cơ quan này thiết lập.

Tuy nhiên, bức tranh chung trong 6 tháng đầu năm nay cho thấy lạm phát không tăng dữ dội như nhiều người lo ngại sau khi Tổng thống Donald Trump triển khai các chính sách thuế quan, như thể hiện trong biểu đồ bên dưới.

Hiện tượng này khiến nhiều nhà kinh tế bối rối. Một số người nghi ngờ rằng cho đến nay, các doanh nghiệp vẫn đang cố gắng cầm cự nhằm không đẩy phần chi phí tăng thêm cho khách hàng.

Song, một lập luận khác đang dần thu hút sự ủng hộ trên Phố Wall. Đó là mức thuế mà các nhà nhập khẩu phải trả có lẽ thấp hơn con số mà chính quyền ông Trump tuyên bố trên truyền thông.

Lỗ hổng trong phép tính

Trong một nghiên cứu mới, các nhà kinh tế của Barclays đã phân tích dữ liệu của Cục Thống kê Dân số Mỹ để xem các nhà nhập khẩu thực sự phải trả mức thuế quan bao nhiêu trong tháng 5.

Kết quả, các nhà kinh tế phát hiện mức thuế suất trung bình đối với tất cả hàng hoá nhập khẩu vào Mỹ hiện đạt khoảng 9%. Con số này thấp hơn nhiều mức 12% mà họ ước tính trước đó dựa trên các thông báo từ Nhà Trắng.

Các tổ chức sử dụng những phương pháp tính toán khác đưa ra mức thuế suất cao hơn nhiều. Song, họ cũng cho rằng thuế suất trung bình mà các doanh nghiệp thực sự phải trả thấp hơn tuyên bố của chính quyền ông Trump.

Chẳng hạn, trung tâm nghiên cứu Budget Lab thuộc Đại học Yale ước tính người Mỹ đang đối mặt với mức thuế suất trung bình thực tế là 18,6%, thấp hơn con số 21,9% vào tháng cuối tháng 5.

Ông Ernie Tedeschi, Giám đốc của trung tâm, lưu ý các nhà kinh tế cũng nhận thấy mức thuế suất trung bình mà các công ty thực sự phải chịu còn thấp hơn. Cho nên, lạm phát không tăng mạnh một phần là vì vậy.

Các nhà kinh tế của Barclays còn phát hiện ra một vài lý do khác. Cho đến nay, Mỹ vẫn chưa thu thuế đối nhiều mặt hàng. Vào tháng 6 (tháng gần nhất có dữ liệu chính thức), chỉ 48% hàng nhập khẩu vào Mỹ phải chịu thuế quan.

Nhờ các miễn trừ, một loạt hàng hoá như dược phẩm, chất bán dẫn, điện thoại thông minh cùng nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico - hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ - hiện không phải đối mặt với thuế quan.

Ngoài ra, chính quyền ông Trump còn miễn trừ một phần thuế quan cho những hàng hoá có ít nhất 20% linh kiện do Mỹ sản xuất. Chính các miễn trừ như vậy đã giúp giảm bớt cú sốc do thuế quan gây ra, khiến lạm phát không bùng nổ.

Và một lý do khác nữa là nhiều doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ đã mua ít hàng hoá từ các quốc gia chịu thuế cao hơn, đặc biệt là Trung Quốc. Thay vào đó, họ tăng cường mua hàng từ các nước được miễn trừ thuế quan như hai quốc gia láng giềng.

Ông Trump khó vui mừng được lâu

Sau khi báo cáo CPI được công bố, ông Trump đã một lần nữa yêu cầu Fed hạ lãi suất. Trong một bài đăng trên Truth Social, ông nhấn mạnh nền kinh tế Mỹ vẫn vô cùng mạnh mẽ và thuế quan không kéo lạm phát đi lên.

Tuy nhiên, vị tổng thống có thể sẽ không vui mừng được lâu, bởi hầu hết các nhà kinh tế đều tin rằng thuế quan sẽ gây ảnh hưởng đáng kể hơn lên lạm phát trong những tháng cuối năm.

Trong nghiên cứu của mình, Barclays dự kiến cuối cùng mức thuế suất trung bình sẽ tăng lên khoảng 15%, cao hơn mức hiện tại 9% và mức 2,5% vào năm ngoái. Các nhà kinh tế khác thậm chí còn tính toán ra mức thuế cao hơn.

Mặt khác, các công ty Mỹ đã đẩy mạnh mua hàng vào đầu năm để đón đầu thuế quan, dẫn đến lượng hàng nhập khẩu trong những tháng tiếp theo chững lại. Khi số hàng tồn kho tích trữ vào đầu năm cạn dần, nhập khẩu hàng hoá có thể sẽ tăng tốc trở lại.

Cùng lúc đó, ngày càng nhiều doanh nghiệp đang phát tín hiệu sẽ đẩy phần chi phí tăng thêm cho khách hàng trong những tháng tới. Trước đó, nhiều công ty từng ngần ngại làm như vậy vì họ không chắc mức thuế cuối cùng là bao nhiêu.

Các nhà kinh tế tại Goldman Sachs đã thử tính toán xem bao giờ người tiêu dùng Mỹ phải gánh chịu thiệt hại từ thuế quan.

Theo phân tích của ông lớn ngân hàng Phố Wall này, tính đến tháng 6, các doanh nghiệp Mỹ đang gánh chịu khoảng 64% chi phí thuế quan, trong khi người tiêu dùng chịu 22% và phần còn lại của các nhà xuất khẩu nước ngoài.

Song, các nhà kinh tế cảnh báo phép toán trên sẽ không kéo dài lâu. Vào cuối năm nay, khoảng hai phần ba chi phí thuế quan sẽ được chuyển sang người tiêu dùng, trong khi doanh nghiệp chỉ phải chịu khoảng 8% chi phí.