Hầu như ngày nào Tổng thống Donald Trump cũng nhắc đến số tiền khổng lồ chảy vào ngân khố Mỹ kể từ khi ông tăng mạnh thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu.

Chẳng hạn như vào ngày 2/8, ông chia sẻ với các phóng viên: “Chính quyền của tôi đang thu về rất nhiều tiền [từ thuế quan], nhiều hơn hẳn những gì đất nước chúng ta từng chứng kiến”.

Ông Trump không hề nói quá. Bộ Tài chính Mỹ cho biết Washington đã thu về gần 30 tỷ USD thuế quan vào tháng 7. Con số này cao hơn 242% so với cùng kỳ năm trước.

Tính từ tháng 4, khi ông Trump bắt đầu triển khai kế hoạch áp thuế đối ứng và thuế quan theo ngành, chính phủ Mỹ đã thu gần 100 tỷ USD, gần gấp ba lần nguồn thu từ thuế quan trong cùng giai đoạn năm 2024.

Câu hỏi đặt ra là chính phủ Mỹ sẽ dùng số tiền đó cho việc gì? Ông Trump từng đề cập đến hai ý tưởng, một là trả bớt khối nợ công khổng lồ và hai là gửi “séc hoàn thuế” cho người dân.

Ông tuyên bố vào ngày 5/8: “Mục đích chính của chúng tôi là trả nợ công và tôi sẽ giúp nợ công giảm mạnh. Nhưng cũng có khả năng chúng tôi thu được nhiều tiền từ thuế quan đến mức có thể chia cổ tức cho người dân”.

Thuế quan có đủ để trang trải nợ công?

Tờ CNN cho biết mọi nguồn thu của chính phủ Mỹ, từ thuế thu nhập cho đến thuế quan, đều được gửi về một quỹ chung do Bộ Tài chính quản lý.

Các quan chức Bộ Tài chính gọi quỹ đó là “sổ séc của Mỹ”, bởi nó được dùng để thanh toán các hóa đơn của chính phủ, ví dụ như để gửi tiền hoàn thuế.

Khi chi tiêu vượt quá nguồn thu, dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách, chính phủ sẽ vay mượn để bù đắp khoản thiếu hụt. Đến nay, khối nợ công của Mỹ đã lên đến hơn 36.000 tỷ USD và có xu hướng gia tăng, khiến nhiều nhà kinh tế lo ngại về ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Giống như những người vay nợ bình thường, chính phủ cũng phải trả lãi cho tiền vay. Nợ càng lớn thì chi phí lãi vay càng cao, và Nhà Trắng sẽ có ít tiền hơn để tài trợ cho các khoản đầu tư công, ví dụ như xây sửa cầu đường.

Tính riêng trong năm tài khóa hiện tại, thâm hụt ngân sách của chính phủ Mỹ vào khoảng 1.300 tỷ USD. Nguồn thu từ thuế quan không đủ để tái cân bằng ngân sách, nhưng cũng đã góp phần giúp thâm hụt thu hẹp.

Điều đó có nghĩa là chính phủ không cần phải vay nợ nhiều như trong trường hợp không có nguồn thu thuế quan.

Ông Brett Ryan, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Deutsche Bank, coi đây là cách tốt nhất để sử dụng nguồn thu từ thuế quan. Ông bình luận: “Mỹ cũng chẳng có cách sử dụng tiền nào tốt hơn thế”.

Phát tiền cho người dân là ý tưởng tồi?

Tổng thống Trump nói với các phóng viên vào cuối tháng 7: “Chính phủ Mỹ đang thu về rất nhiều tiền, do đó chúng tôi đang nghĩ đến việc hoàn thuế. Hoàn một chút thuế cho những người có mức thu nhập nhất định có thể là việc rất tốt”.

Trong tháng 8, Thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa Josh Hawley cũng đã giới thiệu một dự luật để phân bổ nguồn thu từ thuế quan cho người Mỹ dưới dạng “séc hoàn thuế”.

Tuy nhiên, Giám đốc kinh tế Ernie Tedeschi của Viện Ngân sách Yale cảnh báo phương án này sẽ khiến thâm hụt ngân sách của Mỹ nới rộng và lạm phát tăng vọt. Ông khẳng định: “Chính sách đó không hợp lý trong thời điểm này”.

Thuế quan có thể làm tổn thương người Mỹ

Đa số doanh nghiệp Mỹ đang tự chịu đựng phần chi phí gia tăng vì thuế quan, tránh đẩy gánh nặng sang phía người tiêu dùng. Nhưng không phải công ty nào cũng làm được vậy.  

Giá đồ chơi, đồ tiêu dùng điện tử và những hàng hóa nhạy cảm với thuế quan đang trở nên đắt đỏ hơn, theo dữ liệu từ các báo cáo lạm phát mới nhất. Và nhiều nhà bán lẻ, bao gồm Walmart và Procter & Gamble, cũng cảnh báo sẽ tăng giá trong tương lai.

Tính chất khó đoán của thuế quan cũng đã khiến doanh nghiệp hoãn kế hoạch tuyển dụng thêm nhân viên, làm giảm cơ hội tìm kiếm việc làm của người lao động.

Chuyên gia kinh tế Tedeschi cảnh báo: “Thuế quan sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực lên nền kinh tế Mỹ”. Viện Ngân sách Yale ước tính thuế quan của ông Trump sẽ khiến tốc độ tăng trưởng GDP của Mỹ giảm 0,5 điểm % trong năm 2025 và 2026.

Ông nói tiếp: “Chính phủ Mỹ tăng nguồn thu từ thuế quan, nhưng có thể họ sẽ thu được ít tiền hơn từ thuế thu nhập và thuế quỹ lương”.