Mới đây, Tập đoàn Vingroup (Mã: VIC) thông báo sẽ hợp tác và tham gia hỗ trợ CTCP Thép Pomina khôi phục lại chuỗi sản xuất kinh doanh, đảm bảo đầu ra và cải thiện các điều kiện tài chính. 

Vingroup "chìa tay" 

Tập đoàn này này thông qua CTCP Sản xuất và Kinh doanh VinMetal – sẽ cung cấp cho Pomina khoản vay vốn lưu động trong vòng tối đa 2 năm với lãi suất 0%.

Đồng thời, Vingroup cũng sẽ ưu tiên chọn Pomina là nhà cung cấp thép cho các công ty thành viên trong hệ sinh thái để góp phần đảm bảo đầu ra và gia tăng tỷ lệ nội địa hóa trong các dự án lớn. 

Công tác nhân sự cũng được chú trọng khi ông Đỗ Tiến Sĩ - người có nhiều kinh nghiệm trong ngành luyện kim và am hiểu hoạt động của doanh nghiệp - sẽ trở lại điều hành Pomina trong giai đoạn mới. 

Đây không phải lần đầu Pomina được "ngỏ ý giải cứu" mà trước đó đã có nhiều nhà đầu tư khác cùng mong muốn tái cấu trúc doanh nghiệp thép hàng đầu này. 

Thành lập từ năm 1999, Pomina là một trong ba chuỗi nhà máy luyện phôi và cán thép xây dựng với tổng công suất mỗi năm là 1,1 triệu tấn thép xây dựng và 1,5 triệu tấn phôi. Doanh nghiệp này từng là một trong những nhà sản xuất thép xây dựng lớn nhất Việt Nam với thị phần gần 30%.

Thị phần của Pomina sau đó đã dần bị thu hẹp trước sự lớn mạnh của nhiều đối thủ, cộng thêm tính chu kỳ cao của ngành thép và dịch COVID-19 khiến doanh nghiệp dần lâm vào khủng hoảng. 

Trong thời kỳ đỉnh cao, Pomina kinh doanh rất khởi sắc với lợi nhuận dao động vài trăm tỷ đồng, đạt đỉnh gần 700 tỷ vào năm 2017. Song chu kỳ đi xuống và dịch bệnh kéo lợi nhuận doanh nghiệp tụt dốc không phanh, lỗ hàng nghìn tỷ đồng các năm gần đây. 

Trong 9 tháng đầu năm 2025, doanh nghiệp này tiếp tục lỗ hơn 500 tỷ đồng, đẩy lỗ luỹ kế lên hơn 3.000 tỷ đồng. Kết quả này chính thức đẩy Pomina vào tình trạng âm vốn chủ sở hữu, thiếu nguồn vốn hoạt động trong khi gánh chi phí khổng lồ do đầu tư nhà máy mới. 

Cụ thể, vào năm 2021, công ty vẫn thực hiện xây dựng Lò cao thuộc dự án nhà máy luyện phôi thép tại Khu công nghiệp Phú Mỹ 1 giữa lúc dịch COVID-19 bùng nổ. Dự án sau đó bị kéo dài thời gian, đội vốn lên rất nhiều so với dự toán. 

Đến năm 2022, khi nền kinh tế chưa kịp phục sau đại dịch COVID-19, Pomina tiếp tục chịu ảnh hưởng của cuộc xung đột Nga-Ukraine, tác động suy thoái kinh tế toàn cầu và chính sách Zero COVID của Trung Quốc.

Nền kinh tế trong nước cũng rơi vào khủng hoảng. Giá nguyên vật liệu đầu vào phục vụ sản xuất tăng cao trong khi giá phôi thép, thép thành phẩm giảm, ngành bất động sản đóng băng. Chính phủ đã phải can thiệp yêu cầu các ngân hàng tái cơ cấu nợ vay, cắt giảm lãi suất để bù đắp khó khăn cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, nguồn huy động vốn bị siết chặt, lãi suất vay tăng mạnh cũng như tình hình lạm phát kèm theo các chính sách thắt chặt tiền tệ để kìm chế lạm phát đã khiến cho Pomina vừa phải cắt giảm sản lượng sản xuất, vừa bị bào mòn lợi nhuận dẫn đến vốn lưu động bị âm.

Ngoài các điểm đề cập trên, theo dự toán tổng chi phí đầu tư dự án lò cao là 2.833 tỷ, trên thực tế tổng chi phí đầu tư đã tăng lên mức 5.880 tỷ bởi cần bổ sung một số hạn mục cần thiết nhằm mở rộng khai thác lợi thế.

Việc siết chặt tín dụng buộc Pomina cần sử dụng vốn ngắn hạn bổ sung vốn dài hạn để sớm hoàn thiện dự án, đưa Pomina rơi vào tình trạng vốn lưu động bị âm, đồng nghĩa không có khả năng đảm bảo trả nợ đúng hạn nên các ngân hàng ngừng cấp tín dụng. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến Pomina rơi vào tình trạng mất thanh khoản, không có vốn hoạt động và buộc Pomina phải ngừng sản xuất từ tháng 9/2022.

Những cái bắt tay chưa trọn vẹn 

Ngay sau khủng hoảng, Pomina bước vào giai đoạn tái cấu trúc khó khăn để sắp xếp lại hoạt động kinh doanh. Tiến trình này có những chuyển biến đáng ghi nhận song cũng gặp không ít thách thức và đổ vỡ. 

Tháng 7/2023, công ty tổ chức đại hội thường niên và được thông qua phương án phát hành cổ phiếu riêng lẻ trị giá hơn 700 tỷ đồng cho nhà đầu tư chiến lược và thông qua tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài dưới 65%.

Công ty song song tiến hành thương thảo với đối tác Nansei. Ban lãnh đạo cấp cao giữa 2 bên đã thảo luận và đi đến thống nhất ký biên bản ghi nhớ hợp tác vào tháng 9/2023. Nội dung biên bản ghi nhớ là Pomina sẽ chuyển nhượng 51% cổ phần cho Nansei Co., Ltd với tổng giá trị 58,9 triệu USD.

Phía công ty đánh giá đây là cơ hội lớn để khôi phục sản xuất kinh doanh bởi đối tác rất nghiệm túc và đã chuyển tiền cọc. Tuy nhiên, việc chuyển nhượng bị vướng bởi tỷ lệ sở hữu nước ngoài không vượt quá 50% theo quy định của UBCKNN.

Quy định này đã không thể đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư nước ngoài như thỏa thuận ban đầu với Pomina theo tỷ lệ chuyển nhượng 51% cổ phiếu, buộc Pomina phải xoay qua tìm cơ hội hợp tác khác với các nhà đầu tư trong nước và các quỹ đầu tư.

Đối tác tiếp theo công ty tiếp cận là Thaco Industries, các buổi làm việc của hai bên đều mang tính hợp tác chiến lược và có cả sự tham gia của tổ chức tín dụng để đánh giá tính khả thi của hoạt động liên doanh.

Tuy nhiên, Thaco là nhà đầu tư chuyên nghiệp nhưng cũng chưa am hiểu chiều sâu về ngành công nghiệp luyện thép.

Trước khi ký thỏa thuận hợp tác đầu tư, Thaco muốn nắm rõ được quy trình vận hành nhà máy, đặc biệt là lò cao. Mục tiêu lớn hơn của Thaco là ngoài việc sản xuất phôi thép phục vụ ngành xây dựng thì còn mong muốn sản xuất các chủng loại thép đặc biệt phục vụ cho ngành công nghiệp sản xuất ô tô. Đây là yêu cầu cần có thời gian đồng nghĩa lộ trình hợp tác sẽ bị kéo dài.

Dù mong muốn nắm bắt mọi cơ hội hợp tác với nhà đầu tư, song do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan nên hai bên đã không thể tiếp tục triển khai đề án liên doanh. 

Sau đó, Pomina tìm đến Tổng công ty Thép Việt Nam (VNSteel - Mã: TVN) và hai bên không mất nhiều thời gian để tìm giải pháp, kỳ vọng sớm đưa các nhà máy Pomina 1,2,3 đi vào sản xuất ổn định trở lại.

Qua thời gian nghiên cứu, đến tháng 6/2024, hai bên ký biên bản ghi về việc thành lập Công ty Cổ phần Pomina Phú Mỹ, với tỷ lệ sở hữu Pomina 35% và nhóm VNSteel nắm 65% cổ phần. 

Pomina góp toàn bộ quyền sử dụng đất, nhà xưởng và dây chuyền thiết bị của hai nhà máy số 1 và số 3; VNSteel góp vốn bằng tiền mặt. Hai kỳ vọng hai bên có thể hoàn tất thỏa thuận vào đầu năm 2026, song kế hoạch này một lần nữa không trọng vẹn trước khi Vingroup xuất hiện.