Trong khi tỷ phú Elon Musk muốn cắt giảm 1.000 tỷ USD chi tiêu của chính phủ Mỹ trong năm nay, Trung Quốc lại phải đối mặt với vấn đề trái ngược: làm sao chi tiêu đủ để thúc đẩy nền kinh tế.

Trong 6 năm qua, tổng chi tiêu theo hai gói ngân sách lớn của chính phủ Trung Quốc luôn thấp hơn kế hoạch đề ra ít nhất 1,4%, theo tính toán của Bloomberg dựa trên dữ liệu chính thức.

Nguyên nhân chính là do các chính quyền địa phương không thể tạo ra thu nhập và tìm thấy đủ số lượng dự án đầu tư khả thi có thể mang lại lợi nhuận tốt.

Giờ đây, trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng mạnh thuế quan lên hàng hoá Trung Quốc, hoàn thành các mục tiêu chi tiêu ngân sách đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Chính quyền Bắc Kinh đã cho thấy quyết tâm giải quyết vấn đề này vào tuần trước, khi Thủ tướng Lý Cường cho biết các chính quyền địa phương sẽ được trao nhiều quyền quyết định hơn trong việc sử dụng tiền để hỗ trợ thị trường bất động sản - lực cản lớn nhất đến tăng trưởng GDP trong nước.

Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng đang nới lỏng các hướng dẫn về cách sử dụng tiền huy động được từ hoạt động phát hành trái phiếu địa phương.

Ông Ding Shuang, nhà kinh tế cấp cao của Standard Chartered, đánh giá: “Chính sách mới sẽ có tác động lớn. Chính sách đang hướng đến việc hoàn thành các mục tiêu chi tiêu ngân sách. Giới chức trách cần lấp đầy khoảng trống do cuộc khủng hoảng nhà đất để lại”.

Ở kỳ họp Quốc hội tuần trước, Trung Quốc đã đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế đầy tham vọng cho năm nay là “khoảng 5%”. Chính phủ cũng cam kết sẽ báo cáo thâm hụt ngân sách kỷ lục 5.660 tỷ nhân dân tệ (khoảng 780 tỷ USD), tương đương khoảng 4% GDP.

Tại đó, các nhà lãnh đạo đã cung cấp chi tiết về các biện pháp không mấy hấp dẫn nhưng quan trọng để các quan chức địa phương chi tiêu, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản đang gặp khó khăn.

Các biện pháp trên có liên quan đến một kế hoạch được công bố lần đầu tiên vào tháng 10 năm ngoái, trong đó cho phép các tỉnh thành sử dụng trái phiếu đặc biệt để mua nhà chưa bán được và đất chưa phát triển được.

Bloomberg nhận định, Bắc Kinh đang hy vọng rằng chương trình giải cứu bất động sản cuối cùng sẽ cung cấp đủ tiền mặt để các nhà phát triển trả hết nợ, hoàn thành những dự án bị đình trệ và thậm chí cân nhắc đầu tư trở lại.

Đối với các hộ gia đình đã mất 18.000 tỷ USD tài sản do cuộc khủng hoảng nhà đất, thị trường khởi sắc sẽ có thể giảm bớt áp lực lên ngân sách gia đình và khuyến khích người mua mới.

“Động thái nới lỏng các hạn chế cũ là một nỗ lực của chính phủ Trung Quốc nhằm cố gắng tăng chi tiêu và chất lượng chi tiêu ngân sách”, ông Bruce Pang, Phó Giáo sư thỉnh giảng tại Trường Kinh doanh CUHK tại Hong Kong, cho hay.

Ngăn chặn cú trượt dài của lĩnh vực bất động sản cũng rất quan trọng trong việc tăng thu nhập của khu vực công, vì doanh số bán đất chiếm gần 80% doanh thu địa phương theo một chương trình tài khoá của Trung Quốc.

Trong khi đó, nhà kinh tế Robin Xing của Morgan Stanley cho rằng các biện pháp kích thích mà Bắc Kinh đã thực hiện kể từ khi có sự thay đổi chính sách vào cuối tháng 9 năm ngoái là “bước đầu tiên để phá vỡ tư duy cũ” nhưng có vẻ không đủ.

“Các nhà hoạch định chính sách có lẽ đang áp dụng phương pháp thử và sai”, ông nhận xét tại một cuộc họp báo vào giữa tuần.

Mối quan tâm chính của các quan chức địa phương không phải là về những thứ như giá trần cho các bất động sản chưa bán được mà họ có thể mua, mà là về cách đánh giá hiệu quả trong tương lai nếu lợi nhuận từ khoản đầu tư không đủ tốt để trang trải chi phí và lãi suất.

“Chúng tôi vẫn thận trọng về số lượng căn hộ chưa bán được mà các chính quyền địa phương sẽ mua trong năm nay”, ông Xing nói với Bloomberg.

Theo lời vị chuyên gia, “chính quyền trung ương cần làm rõ rằng chương trình này được xây dựng nhằm cung cấp nhà ở giá rẻ cho người dân để cải thiện mạng lưới an sinh xã hội”, qua đó giải phóng các quan chức địa phương khỏi nỗ lo về trách nhiệm giải trình.

Rủi ro cho nền kinh tế Trung Quốc là rất lớn, đặc biệt là sau một năm chi tiêu ngân sách thực tế thấp hơn mục tiêu gần 2.000 tỷ nhân dân tệ. Trong bối cảnh nền kinh tế có thể bị kìm hãm bởi thuế quan, một thất bại tương tự trong chi tiêu ngân sách sẽ gây nguy hiểm cho mục tiêu tăng trưởng.

Nhà kinh tế Le Xia của BBVA Hong Kong cảnh báo: “Nếu chi tiêu tài khoá không đạt mục tiêu ngân sách đề ra, sẽ rất khó để Trung Quốc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng 5%. Nếu vậy, Trung Quốc có thể phải bơm thêm kích thích để đảm bảo tăng trưởng”.