Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thuế quan đối ứng trong khuôn viên Nhà Trắng, ngày 2/4. (Ảnh: Getty Images).
Hôm 5/11, các thẩm phán của Toà án Tối cao Mỹ đã tổ chức phiên điều trần để lắng nghe lập luận của các bên xoay quanh chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là thuế quan đối ứng công bố hồi tháng 4.
Các thẩm phán đã chất vấn gay gắt ông D. John Sauer - luật sư đại diện cho chính quyền ông Trump - về phương pháp ban hành cũng như tính hợp pháp của thuế quan.
Trước đó, các toà án liên bang cấp dưới phán quyết rằng ông Trump không có thẩm quyền áp đặt thuế quan fentanyl với Canada, Mexico và Trung Quốc cũng như thuế quan đối ứng theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA).
Hiện tại, Toà án Tối cao chưa đưa ra phán quyết cuối cùng về chính sách thuế quan của ông Trump. Vì lẽ đó, các doanh nghiệp và nhiều đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ đang phải đối mặt với môt bầu không khí bất ổn.
Tuy nhiên, kể cả trong trường hợp Toà án Tối cao phán quyết thuế quan đối ứng là vi hiến và yêu cầu huỷ bỏ chính sách này, ông Trump vẫn có thể sử dụng các công cụ khác để đánh thuế lên hàng hoá nhập khẩu.
Theo một phân tích của Bloomberg Economics, nếu toà án ra phán quyết chống lại chính sách thuế quan của chủ nhân Nhà Trắng, mức thuế suất thực tế trung bình của Mỹ sẽ giảm xuống còn 6,5%.
Cần lưu ý mức thuế suất thực tế thường thấp hơn thuế suất mà Mỹ công bố do ảnh hưởng của nhiều biện pháp miễn trừ cũng như các chính sách thuế mà chính phủ áp dụng từ trước đó.
Câu hỏi đặt ra bây giờ là trong bối cảnh bất ổn khó lường như vậy, các nền kinh tế toàn cầu đang cân nhắc những gì? Dưới đây là một vài gợi ý:
Tuần trước, Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đạt thoả thuận thương mại mới bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc, giúp mang lại sự chắc chắn nhất định cho các doanh nghiệp.
Theo thoả thuận, Mỹ đồng ý giảm một nửa thuế quan fentanyl cho hàng hoá Trung Quốc, từ 20% xuống 10%. Hai siêu cường cũng đồng ý đình chiến thuế quan trong thời gian một năm.
Mặc dù vậy, như đề cập ở đầu bài, ông Trump có thể sử dụng các đạo luật thương mại khác để áp thuế bổ sung lên hàng hoá Trung Quốc nếu quan hệ giữa hai bên căng thẳng trở lại.
Mặt khác, chưa chắc các vấn đề chủ chốt hiện tại giữa hai nước như xuất khẩu đất hiếm và nông sản sẽ được giải quyết triệt để. Vậy nên, xung đột thương mại khó có thể sớm lắng xuống.
“Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung là một xu hướng lớn chứ không phải sự cố nhỏ, ngay cả khi xung đột hạ nhiệt”, nhà kinh tế Trinh Nguyen của ngân hàng Natixis nhận định trong một báo cáo.
Vì vậy, vị chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp sẽ tiếp tục đa dạng hoá sản xuất và đây không chỉ đơn thuần là một tính toán thuế quan mà còn là cân nhắc nghiêm túc về bức tranh địa chính trị.
Một số nhà nghiên cứu Trung Quốc cũng tỏ ra nghi ngờ liệu Toà án Tối cao có thể ngăn cản ông Trump, xét đến quyền lực hành pháp khổng lồ của vị tổng thống. Truyền thông nhà nước Trung Quốc, bao gồm tờ Xinhua, cũng thể hiện sự hoài nghi.
Một số hãng truyền thông còn đề cập đến những bình luận trước đó của Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Scott Bessent rằng Nhà Trắng sẽ duy trì mức thuế quan hiện tại đối với Trung Quốc.
Trong năm nay, xuất khẩu hàng hoá của Đài Loan sang Mỹ đã bật tăng mạnh mẽ nhờ sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo.
Song, Đài Loan khó có thể bị ảnh hưởng bởi phán quyết của Toà án Tối cao vì nhiều thiết bị công nghệ cao, bao gồm chip bán dẫn, của nền kinh tế này đang được miễn trừ thuế quan tại Mỹ.
Tương tự, dòng chảy thương mại giữa Mỹ với Nhật Bản và Hàn Quốc cũng khó thay đổi đáng kể. Nhật Bản đã ký kết thoả thuận thuế quan và đầu tư với Mỹ, trong khi Hàn Quốc chưa đặt bút ký thoả thuận thương mại.
Theo dự đoán của giới chuyên gia, dường như không có khả năng hai nền kinh tế hàng đầu khu vực Đông Á sẽ huỷ bỏ những thoả thuận mà chính phủ hai nước phải rất khó khăn mới đạt được.
Trong một ghi chú, các nhà kinh tế của Goldman Sachs nhận định: “Chúng tôi kỳ vọng hầu hết đối tác thương mại đã công bố thoả thuận với chính quyền ông Trump vào đầu năm nay sẽ duy trì thoả thuận để tránh bất ổn thuế quan”.
Tác động đến dòng chảy thương mại từ Đông Nam Á có thể sẽ lớn hơn do xuất khẩu hàng hoá từ Việt Nam, Thái Lan và các nước khác trong khu vực đã tăng vọt trong năm nay, một phần do doanh nghiệp cố gắng tích trữ hàng trước thuế quan.
Nếu Toà án Tối cao yêu cầu chính quyền ông Trump dỡ bỏ hoặc giảm bớt thuế quan, một làn sóng hàng hoá khác có thể từ Đông Nam Á đổ sang Mỹ.
Tuy nhiên, tác động chính xác đến dòng chảy thương mại vẫn chưa rõ ràng vì một phần đáng kể trong lượng hàng hoá xuất khẩu sang Mỹ là chất bán dẫn. Tương tự như đối với các nền kinh tế Đông Á, mặt hàng này đang được hưởng miễn trừ tại Mỹ.
Mặc dù vậy, tình hình có thể thay đổi nếu Mỹ áp đặt thuế quan mới lên chất bán dẫn. Ông Trump từng đe doạ sẽ áp thuế lên mặt hàng công nghệ cao này, mức thuế có thể lên đến 300%.
Ấn Độ là một trong những quốc gia đầu tiên khởi xướng đàm phán thương mại với Mỹ nhưng hiện tại nền kinh tế Nam Á đang phải chịu mức thuế 50%, thuộc hàng cao nhất trên thế giới, một phần do nước này vẫn mua dầu thô của Nga.
Trong vài tuần gần đây, ông Trump có vẻ đã giảm nhẹ những lời chỉ trích lên Ấn Độ và cả hai bên đã tìm cách xoa dịu căng thẳng. Điều này làm dấy lên niềm hy vọng rằng hai nước có thể sắp công bố một thoả thuận.
Chia sẻ trên truyền thông, các quan chức tại New Delhi cho biết phán quyết của Toà án Tối cao sẽ không tạo ra nhiều thay đổi đối với các cuộc đàm phán thương mại hiện tại.
Nhà Trắng vẫn có thể sử dụng những công cụ khác để đạt các mục tiêu thương mại của mình, bao gồm cả khả năng dụng lên các rào cản phi thuế quan.
Một trong các quan chức cho biết vụ kiện tại Toà án Tối cao đã tạo thêm lý do để Ấn Độ đàm phán các điều khoản thương mại tương ứng với các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và đồng thời có tính ràng buộc pháp lý.
Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ đã đạt một thoả thuận thương mại vào tháng 7. Theo đó, Washington áp dụng mức thuế 15% đối với hầu hết hàng hoá của EU, bao gồm cả ô tô.
Đổi lại, Brussels đã đồng ý loại bỏ mức thuế đối với hàng hoá công nghiệp và một số sản phẩm nông nghiệp của Mỹ để tránh xung đột không đáng có với đối tác thương mại lớn nhất của khối.
Thoả thuận này không nhận được sự ủng hộ của các quốc gia thành viên lẫn Nghị viện châu Âu. Chưa kể, thoả thuận cũng không xoá bỏ mức thuế mà Mỹ áp đặt lên một số sản phẩm kim loại của EU.
Ủy ban châu Âu đang thúc đẩy chính quyền ông Trump giảm mức thuế 50% đối với nhôm và thép, đồng thời tránh mức thuế tương tự lên những sản phẩm sử dụng các kim loại này.
Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) và các đối tác đã nhất trí tăng sản lượng thêm 137.000 thùng/ngày trong tháng 12/2025, giữa lúc các yếu tố cơ bản của thị trường đang khá tích cực.
Giám đốc Bpifrance cảnh báo châu Âu đang phụ thuộc Mỹ trong lĩnh vực số và Trung Quốc trong công nghiệp, nguy cơ trở thành nạn nhân của mô hình thống trị “mang tính khai thác”.
Các chỉ số chính của chứng khoán Mỹ khép lại tuần giao dịch trong không khí ảm đạm do áp lực từ cổ phiếu AI cũng như dữ liệu kinh tế.
Giữa lúc chính phủ đóng cửa vì cạn kiệt ngân sách, Washington bất ngờ tung gói cứu trợ 40 tỷ USD cho Argentina. Canh bạc địa chính trị này không đơn thuần là về kinh tế, mà còn là một đòn đáp trả nhằm giành lại ảnh hưởng từ tay Trung Quốc ngay tại “sân sau” của nước Mỹ.
