Thuế quan của Mỹ có thể sẽ tiếp tục gây cú sốc cho nền kinh tế toàn cầu. (Ảnh minh hoạ: AFP).
Cho đến nay, nền kinh tế thế giới vẫn trụ vững bất chấp thuế quan của Mỹ đã leo lên mức cao nhất kể từ thập niên 1930. Nền kinh tế bền bỉ là nhờ người tiêu dùng Mỹ tiếp tục chi tiêu, các doanh nghiệp tự hấp thụ phần chi phí gia tăng và công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) thổi bùng tâm lý hứng khởi của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, lời đe dọa áp thuế bổ sung 100% lên hàng hóa Trung Quốc của Tổng thống Donald Trump đã làm dấy lên lo ngại rằng nền kinh tế toàn cầu sắp hứng chịu một cú sốc mới, đúng lúc hàng loạt chuyên gia cảnh báo về tình hình vay nợ và bong bóng cổ phiếu công nghệ.
Khi ông Trump lần đầu công bố kế hoạch thuế quan đối ứng vào tháng 4, các nhà đầu tư và nhà hoạch định chính sách đều sợ hãi rằng nền kinh tế thế giới sắp xuống dốc, lạm phát bùng lên và dòng vốn đầu tư sẽ cạn kiệt.
Song, 6 tháng qua lại đem đến nhiều bất ngờ tích cực, đặc biệt là về nền kinh tế Mỹ. Trong quý II, Mỹ ghi nhận tốc độ tăng trưởng GDP nhanh nhất trong gần hai năm. Chỉ số S&P 500 đã tăng gần 34% kể từ đáy tháng 4. Động lực chính của cả nền kinh tế thực lẫn thị trường chứng khoán là các khoản đầu tư khổng lồ vào AI và trung tâm dữ liệu.
Ngoài ra, các doanh nghiệp đã cố xoay xở với thuế quan bằng cách tăng lượng hàng tồn kho trong ngắn hạn và chấp nhận thu hẹp biên lợi nhuận thay vì tăng giá bán với khách hàng.
Bà Karen Dynan, Giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard, cảnh báo: “Sự bền bỉ của nền kinh tế thế giới là điều rất đáng mừng, nhưng tôi không nghĩ xu hướng này có thể kéo dài. Nền kinh tế thế giới sẽ giảm tốc”.
Các nhà kinh tế của Bloomberg Economics cũng có chung dự báo như bà Dynan. Cụ thể, Bloomberg Economics ước tính tốc độ tăng trưởng thực của nền kinh tế thế giới sẽ đạt 3,2% trong năm 2025 – tương tự như năm ngoái – và giảm xuống 2,9% vào năm 2026.
Trong tuần này, các bộ trưởng tài chính và quan chức ngân hàng trung ương toàn cầu sẽ tập trung tại Washington để tham dự kỳ họp thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (World Bank). Bloomberg dự kiến xu hướng vay nợ tại các nền kinh tế phát triển và mới nổi sẽ là chủ đề chính.
Theo Viện Tài chính Quốc tế (IIF), nợ toàn cầu đã tăng hơn 21.000 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025 và leo lên mức kỷ lục là gần 338.000 tỷ USD.
Ông Emre Tiftik, Giám đốc bộ phận Nghiên cứu Bền vững của IIF, lưu ý tổng nợ toàn cầu tăng chủ yếu do nợ công, đặc biệt là nợ công tại Trung Quốc và các nước G7.
Ông nói thêm rằng thị trường trái phiếu tại các nền kinh tế tiên tiến phản ứng gay gắt hơn so với Trung Quốc. Ông lấy dẫn chứng là lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm tại các nước G7 đã tăng lên gần mức cao nhất kể từ năm 2011.
Báo cáo của IIF cũng nhấn mạnh về nợ công của Mỹ, với nợ ngắn hạn hiện chiếm 20% tổng nợ và 80% lượng phát hành trái phiếu kho bạc.
Các tác giả cảnh báo sự phụ thuộc vào nợ nần có thể sẽ khiến các chính trị gia gây áp lực buộc ngân hàng trung ương duy trì lãi suất thấp, làm tổn hại tính độc lập của chính sách tiền tệ.
Vào ngày 7/10, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu sẽ giảm tốc rõ rệt vào năm tới, phản ánh tác động trễ từ thuế quan của ông Trump. Theo ước tính của WTO, khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu năm 2026 chỉ tăng 0,5%, thấp hơn đáng kể mức 2,4% của năm 2025.
Ông Frederic Neumann, nhà kinh tế cấp cao tại HSBC, cảnh báo: “Các lực cản đến nền kinh tế toàn cầu đang mạnh lên. Ai cũng muốn tin rằng thương mại toàn cầu sẽ không bị ảnh hưởng bởi thuế quan, nhưng chắc chắn nó sẽ sụt giảm sau giai đoạn doanh nghiệp ồ ạt nhập hàng hồi đầu năm nay”.
Không ít chuyên gia cảnh báo cú sốc thuế quan vẫn chưa chấm dứt và sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng tiêu cực đến người tiêu dùng Mỹ, qua đó làm tổn thương nền kinh tế thế giới.
Các nhà kinh tế của Citigroup viết trong lưu ý gần đây: “Thuế quan ngày càng gia tăng sức ép, rất có thể nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu của Mỹ sẽ suy yếu hơn nữa”. Họ dự đoán tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu sẽ giảm còn 2% trong nửa cuối năm và phục hồi về 2,5% vào năm sau.
Ông Stephen Jen, CEO Eurizon SLJ Capital, dự kiến sau khoảng 6 đến 8 quý, thuế quan sẽ làm tổn thương nghiêm trọng tiêu dùng và đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế của Mỹ về 0.
Mặt khác, một số doanh nghiệp cũng cảnh báo thuế quan sẽ khiến lạm phát gia tăng. Ông Mike Brundidge, Giám đốc công ty nhập khẩu và phân phối thực phẩm Acme Food Sales, cảnh báo: “Trên đời hầu như chẳng có gì là chắc chắn, nhưng tôi dám đảm bảo rằng giá cả ở các cửa hàng sẽ đi lên”.
Một trong những nỗi lo khác của các chuyên gia là cơn sốt AI. Bà Kristalina Georgieva, Tổng Giám đốc IMF, phát biểu vào ngày 8/10: “Giá cổ phiếu đang tiến gần tới mức mà chúng ta từng thấy trong giai đoạn hưng phấn về internet cách đây 25 năm”.
Bà cảnh báo nếu giá cổ phiếu điều chỉnh mạnh, tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ trượt dốc, từ đó phơi bày các điểm yếu tiềm ẩn và khiến tình hình trở nên đặc biệt khó khăn với các quốc gia đang phát triển.
Theo Oxford Economics, trong trường hợp cơn sốt công nghệ ở Mỹ nguội lạnh, nền kinh tế Mỹ sẽ tiến gần đến suy thoái, đẩy tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2026 xuống 2% thay vì mức dự kiến là 2,5%. Tổ chức này nhấn mạnh tổn thất thực tế có thể sẽ còn nghiêm trọng hơn.
Đó là lý do các nhà nhà kinh tế ngày càng tập trung theo dõi những rủi ro tiềm tàng trong lĩnh vực công nghệ, bên cạnh bất ổn do thuế quan gây ra.
Gánh nặng nợ công của Anh và Pháp từng khiến chính phủ sụp đổ và thị trường tài chính biến động mạnh. Nhưng so với hai nước này, Mỹ là mối nguy lớn hơn nhiều. Núi nợ công khổng lồ đang biến Mỹ thành “quả bom hẹn giờ” có thể dẫn đến khủng hoảng cho toàn bộ nền kinh tế thế giới.
Hôm 14/10, Chủ tịch Fed đã đưa ra một vài gợi ý về lãi suất, đồng thời tiết lộ ngân hàng trung ương Mỹ đang tiến gần đến thời điểm ngừng thắt chặt định lượng.
Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ có thể dễ dàng tự sản xuất dầu ăn và không cần mua mặt hàng này từ Trung Quốc.
Các chỉ số chính của chứng khoán Mỹ đã trải qua một phiên giao dịch đầy biến động khi căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc lại nóng lên.
