VASEP đánh giá triển vọng xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong năm 2025 đang phụ thuộc lớn vào kịch bản thuế quan sau 9/7. Nếu mức thuế giữ ở 10% hoặc được xóa bỏ, Việt Nam có thể giữ vững hoặc vượt mốc 10 tỷ USD. Tuy nhiên, nếu thuế lên 46%, tổng kim ngạch cả năm có thể giảm về mức 9 tỷ USD, với nhiều rủi ro kéo dài.

Theo hiệp hội, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản 5 tháng đầu năm đạt trên 4,34 tỷ USD, tăng 22% so với cùng kỳ 2024. Riêng tháng 5 ghi nhận mức gần 997 triệu USD, tăng 20%.

Trong đó, thị trường Mỹ là điểm nhấn với kim ngạch hơn 234 triệu USD trong tháng 5. Con số này tăng vọt 61% so với cùng kỳ, đây cũng là mức tăng mạnh nhất trong số các thị trường lớn.

VASEP nhận định, nguyên nhân chủ yếu đến từ “khoảng trống” chính sách thuế khi từ ngày 9/4 đến 9/7. Khi đó, Mỹ áp dụng mức thuế tạm thời 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, thấp hơn nhiều so với mức 46% được cảnh báo trước đó. Tranh thủ giai đoạn này, nhiều doanh nghiệp Việt đã tăng tốc giao hàng.

Trong 5 tháng, tôm tiếp tục là mặt hàng dẫn đầu với kim ngạch xuất khẩu hơn 1,71 tỷ USD, tăng 32%. Riêng trong tháng 5, xuất khẩu tôm đạt trên 415 triệu USD, mức cao nhất kể từ đầu năm. Cá tra cũng ghi nhận mức tăng tích cực 11% trong 5 tháng, trong đó riêng tháng 5 tăng mạnh 13%, trái ngược với mức tăng nhẹ chỉ 4% của tháng 4.

Về phía thị trường, Mỹ là tâm điểm của biến động. 5 tháng đầu năm, xuất khẩu sang thị trường này đạt 774 triệu USD, tăng 27%. Tuy nhiên, tăng trưởng cao trong tháng 5 chủ yếu mang tính thời điểm. Sau ngày 9/7, nếu mức thuế quay về mốc 46% như dự kiến, nhiều doanh nghiệp sẽ buộc phải ngừng giao hàng, dẫn đến nguy cơ suy giảm đơn hàng mạnh trong quý III.

Trong khi đó, EU và Nhật Bản ghi nhận mức tăng trưởng ổn định hơn, lần lượt 14% và 18% trong 5 tháng. Thị trường Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là điểm tựa quan trọng, với mức tăng lên tới 50%, đặc biệt là các mặt hàng như tôm (+90%) và nhuyễn thể có vỏ (+285%).

Về tình hình xuất khẩu theo mặt hàng, xuất khẩu cá tra sang Mỹ, vốn giảm mạnh trong tháng 4, đã phục hồi đến 35% trong tháng 5. Theo VASAEP, đây là minh chứng rõ cho sự điều chỉnh linh hoạt về lịch giao hàng của các doanh nghiệp.

Tương tự, cá ngừ cũng cho thấy tín hiệu phục hồi, dù chậm hơn. Sau khi giảm nhẹ trong tháng 4, xuất khẩu cá ngừ đã tăng 7,6% trong tháng 5, nâng tổng kim ngạch 5 tháng lên hơn 405 triệu USD, tăng 5%. Các nhóm sản phẩm khác như mực – bạch tuộc, cua ghẹ và nhuyễn thể có vỏ đều tăng trưởng mạnh – trong đó nhuyễn thể có vỏ đạt mức tăng tới 63%.

Tuy nhiên, hiệp hội cũng cho biết, đằng sau sự tăng trưởng ngắn hạn, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức lớn từ chính sách thuế của Mỹ. Mức thuế đối ứng lên tới 46% nếu được áp dụng sẽ làm đội chi phí, tạo gánh nặng thuế chồng thuế và đẩy nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ vào thế bấp bênh. 

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản nhận định, hệ quả không chỉ mất đơn hàng mà còn có nguy cơ phá vỡ toàn bộ chuỗi cung ứng và làm gia tăng thất nghiệp cục bộ tại các địa phương có ngành sản xuất thủy sản.

Bên cạnh đó, các nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan hay các nhà sản xuất cá hồi Nam Mỹ cũng đang tìm cách ứng phó hoặc tranh thủ cơ hội thị phần. Các nhà xuất khẩu từ Mỹ Latinh như Brazil hay Chile được cho là sẽ hưởng lợi nếu Việt Nam bị loại khỏi chuỗi cung ứng vào Mỹ do mức thuế cao.