Các nhà sản xuất thép Trung Quốc đang né tránh thuế ở các thị trường như Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách xuất khẩu thép bán thành phẩm, làm suy yếu hàng rào thuế quan đối với làn sóng thép giá rẻ Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này đang khiến chính quyền Trung Quốc lo ngại trước đà gia tăng xuất khẩu các sản phẩm có giá trị thấp, theo nguồn tin của Reuters. 

Xuất khẩu thép đạt mức kỷ lục từ quốc gia sản xuất lớn nhất thế giới đã làm dấy lên làn sóng bảo hộ thương mại trên toàn cầu, với 38 cuộc điều tra chống bán phá giá từ nhiều quốc gia kể từ tháng 1 năm ngoái. Các đối tác thương mại lớn như Việt Nam và Hàn Quốc đã áp thuế, lập luận rằng doanh nghiệp trong nước bị tổn hại bởi thép giá rẻ từ Trung Quốc.

Đáp lại, các nhà xuất khẩu Trung Quốc chuyển sang thép phôi – một dạng bán thành phẩm – vốn thường ít bị đánh thuế hơn. Theo dữ liệu hải quan, trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5, xuất khẩu thép phôi đã đạt 4,72 triệu tấn, gấp ba lần cùng kỳ năm trước, chiếm gần 10% tổng lượng thép xuất khẩu của Trung Quốc trong cùng giai đoạn.

“Các nhà xuất khẩu Trung Quốc buộc phải tận dụng mọi cơ hội có thể để bán hàng khi bị kìm hãm bởi thuế quan và nhu cầu nội địa yếu,” ông Tomas Gutierrez, phụ trách dữ liệu tại công ty tư vấn Kallanish Commodities, nhận định và cho biết xu hướng này bắt đầu từ mùa thu năm ngoái. “Bất cứ khi nào xuất khẩu thép phôi có lãi, họ sẽ xuất khẩu.”

Năm thị trường xuất khẩu thép phôi hàng đầu là Indonesia, Philippines, Arab Saudi, Italy và Thổ Nhĩ Kỳ, theo số liệu hải quan. Các nước như Indonesia, Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia có áp thuế với một số sản phẩm thép thành phẩm, nhưng không áp dụng với thép phôi.

Tương tự, các thị trường lớn như Hàn Quốc hay Việt Nam cũng không áp thuế lên thép phôi, loại sản phẩm có thể được gia công thành thép thành phẩm sử dụng trong xây dựng và sản xuất.

Các nhà phân tích tại Mysteel nhận định, chính sự thiếu vắng các rào cản thương mại đối với thép phôi so với thép thành phẩm đã thúc đẩy đà tăng xuất khẩu nhanh chóng. Một phần nhu cầu cũng đến từ hình thức tái xuất, khi các nước Đông Nam Á nhập thép phôi từ Trung Quốc, gia công rồi tái xuất sang châu Âu và Mỹ.

Tuy nhiên, mức thuế 50% mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp lên thép nhập khẩu đã gây gián đoạn hoạt động tái xuất này và việc chuyển hàng sang Mỹ trở nên kém hấp dẫn hơn.

Động lực thúc đẩy làn sóng xuất khẩu – dù là thép phôi hay thành phẩm – chính là nền kinh tế Trung Quốc đang suy yếu và lĩnh vực bất động sản lao đao, không đủ sức hấp thụ khối lượng sản xuất khổng lồ của ngành thép. Trong nhiều tháng qua, ngành thép đã liên tục cân nhắc việc cắt giảm sản lượng. 

Làn sóng xuất khẩu thép phôi tăng mạnh đã khiến Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc (CISA) đưa ra cảnh báo, kêu gọi các nhà sản xuất nên tập trung vào xuất khẩu các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.

Theo thông tin được truyền thông địa phương đăng tải hồi tháng trước, CISA đã khuyến nghị chính phủ hạn chế xuất khẩu thép phôi để ngành duy trì mục tiêu xuất khẩu sản phẩm thép chất lượng cao.

Nguồn tin Reuters cho biết Bắc Kinh đang cân nhắc áp thuế xuất khẩu đối với thép phôi, song chi tiết về việc có áp thuế hay mức thuế bao nhiêu vẫn chưa được chốt. Theo đánh giá từ các công ty tư vấn Mysteel và Fubao, giá trị gia tăng từ thép phôi thấp hơn khoảng 400–500 nhân dân tệ (tương đương 56–70 USD) so với các sản phẩm thép thành phẩm.